Δεν γίνονται μόνο οι άνθρωποι σοφότεροι όσο μεγαλώνουν, αλλά και τα ζώα, σύμφωνα με μια σειρά ερευνών. Ο μεγάλος κυπρίνος (bigmouth buffalo fish) μπορεί να ζήσει μέχρι τα 127 χρόνια, ο καρχαρίας της Γροιλανδίας μέχρι τα 392, ενώ κάποια σφουγγάρια μπορούν να ζήσουν πάνω από 10.000 χρόνια. Και η ηλικία δεν είναι απλώς ένας αριθμός: καθώς τα ζώα μεγαλώνουν, συμπεριφέρονται διαφορετικά ανάλογα με τις εμπειρίες τους, αποκτούν βαθύτερη γνώση για το περιβάλλον τους και συχνά τη μεταδίδουν στα νεότερα μέλη της ομάδας τους, όπως αναφέρουν οι ερευνητές.

Το πρόβλημα είναι πως αυτά τα ηλικιωμένα ζώα οι άνθρωποι τα σκοτώνουμε και έτσι ο πληθυσμός τους «βρίσκεται σε πτώση», όπως προειδοποίησαν οι ερευνητές σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Science, αναλύοντας περισσότερες από 9.000 επιστημονικές εργασίες.

Λίγα ζώα φτάνουν σε μεγάλη ηλικία, και όσα το καταφέρνουν είναι ευάλωτα στο κυνήγι ή τη συλλογή από ανθρώπους, επειδή είναι τα μεγαλύτερα ή έχουν τα μεγαλύτερα κέρατα, δόντια ή χαυλιόδοντες.

Μάλιστα, η εξάλειψη των μεγαλύτερων και πιο έμπειρων ζώων μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τον πολιτισμό της ομάδας και τις κοινωνικές δομές, προειδοποιούν οι ερευνητές, προτείνοντας μια νέα προσέγγιση που ονομάζεται «διατήρηση μακροζωίας» (longevity conservation).

Οι περισσότερες έρευνες για τη γήρανση επικεντρώνονται στις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, λέει ο επικεφαλής ερευνητής Keller Kopf, οικολογικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Charles Darwin της Αυστραλίας. «Η απλοϊκή ιδέα ότι τα ηλικιωμένα άτομα δεν είναι σημαντικά για τους πληθυσμούς ή τα οικοσυστήματα δεν είναι όλη η αλήθεια», σημειώνει. Καθώς μελετούσε διαφορετικές ομάδες ζώων, διαπίστωσε αξιοσημείωτες περιπτώσεις που αποδεικνύουν τη σημασία των ηλικιωμένων ζώων. «Όπου κι αν κοιτάξαμε, υπήρχαν καλά παραδείγματα», λέει.

Διαβασε ακομα

Πώς οι πονηρές όρκες κυνηγούν το μεγαλύτερο ψάρι του κόσμου: Σπάνιες εικόνες λύνουν το μυστήριο

Πίθηκοι, φάλαινες, ελέφαντες και ζώα που κυνηγούν σε αγέλες έχουν ηλικιωμένα μέλη που διαθέτουν ζωτικής σημασίας πολιτισμική γνώση και διατηρούν κοινωνικές δομές. Για παράδειγμα, οι ηλικιωμένες θηλυκές ελέφαντες έχουν «κοινωνική μνήμη» για το ποιος είναι φίλος ή εχθρός και είναι πιο ευαίσθητες σε πιθανούς κινδύνους, όπως να εντοπίζουν λιοντάρια. Οι όρκες μετά την εμμηνόπαυση είναι οι καλύτερες στην εύρεση περιοχών πλούσιων σε σολομό.

Η έρευνα δείχνει ότι η απομάκρυνση των ηλικιωμένων ατόμων οδηγεί σε αυξημένη αστάθεια των πληθυσμών με την πάροδο του χρόνου, ενίοτε ακόμη και σε κατάρρευση.

Οι μεγαλύτερα ηλικιωμένα πουλιά παρέχουν καλύτερη τροφή και φροντίδα στους απογόνους τους, ενώ οι κοραλλιογενείς ύφαλοι μεγάλης ηλικίας προσφέρουν σημαντικό καταφύγιο για θαλάσσια θηλαστικά. Αν και τα μεγαλύτερα θηλαστικά μπορεί να παράγουν λιγότερους απογόνους, βοηθούν τους απογόνους τους να φροντίζουν τους νεότερους. Αυτή η θεωρία είναι γνωστή ως «υπόθεση της γιαγιάς» και αρχικά μελετήθηκε στους ανθρώπους, αλλά έχει εξεταστεί και σε ελέφαντες και όρκες.

Ο Culum Brown, βιολόγος ψαριών στο Πανεπιστήμιο Macquarie του Σίδνεϊ, λέει ότι η θανάτωση ηλικιωμένων μελών ενός είδους αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για τη διαχείριση της αλιείας. Η απομάκρυνση μεγάλων ψαριών μειώνει τη συλλογική μνήμη ενός πληθυσμού. «Πολλά σημαντικά συμπεριφορικά πρότυπα, όπως η μετανάστευση σε περιοχές αναπαραγωγής και τροφοληψίας, μεταδίδονται κοινωνικά σε πολλά είδη ψαριών», αναφέρει.

Γενικά, οι ηλικιωμένες μητέρες παράγουν λιγότερους απογόνους, αλλά αυτό δεν ισχύει για ψάρια και ερπετά – τα μεγαλύτερα ψάρια παράγουν περισσότερους απογόνους, οι οποίοι έχουν και μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης.

«Τα μεγαλύτερα ζώα είναι πιθανό να κατέχουν σημαντική πολιτιστική γνώση, οπότε αν οι αλιευτικές πρακτικές μας στοχεύουν σε αυτά, ο πολιτισμός καταρρέει», λέει ο Kopf. «Το πρόβλημα είναι ότι, όταν χάνεται ένας πολιτισμός, είναι πολύ δύσκολο να επανακτηθεί».

Διαβασε ακομα

Μπορεί να μην καταλαβαίνεις τι βλέπεις, αλλά αυτή η φωτογραφία άξιζε βραβείο και το πήρε

Η απώλεια των ηλικιωμένων ζώων μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας εξαφάνισης για πολλά είδη, υποστηρίζουν οι ερευνητές. Οι μεγαλύτερες ελέφαντες, για παράδειγμα, παίζουν σημαντικό ρόλο στις κοινωνικές ομάδες, αλλά συστηματικά κυνηγούνται για τρόπαια ή για τους μεγάλους χαυλιόδοντές τους.

Οι Kopf και οι συνάδελφοί του προτείνουν την «διατήρηση μακροζωίας» – πολιτικές που θα προστατεύουν στοχευμένα τα ηλικιωμένα άτομα. «Τα ηλικιωμένα ζώα παίζουν ζωτικό ρόλο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων, και συνεπώς… απαιτούν ειδικές πολιτικές, πολιτική βούληση και προσεκτική διαχείριση», αναφέρουν.

Σε προσωπικό επίπεδο, η ανακάλυψη της σημασίας των ηλικιωμένων ζώων έκανε τον Kopf να σκεφτεί περισσότερο για το δικό μας είδος. «Με έκανε να σκεφτώ πολύ περισσότερο το πώς δεν εκτιμάμε τους ηλικιωμένους ανθρώπους στην κοινωνία μας. Πολλοί άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας ξεχνιούνται», λέει. Αυτό είναι απώλεια όχι μόνο για τους ίδιους τους ηλικιωμένους, αλλά και για όλη την ανθρώπινη κοινωνία. «Τι σημαίνει αυτό για τον σύγχρονο κόσμο;».

Με πληροφορίες από Guardian