
Μεγέθυνση κειμένου
Ορίζουμε τη νοημοσύνη των ζώων με βάση τα δικά μας κριτήρια, το ποιο δηλαδή συνυπάρχει πιο εύκολα με τον άνθρωπο. Αλλά αυτή είναι μια πολύ απλοϊκή προσέγγιση...
Ξεκινάμε με μια δεδομένη διαπίστωση. Αυτοί που γουστάρουν τους σκύλους, θα σου πουν ότι είναι πολύ πιο έξυπνοι από τις γάτες. Γνωρίζουν περισσότερες λέξεις από αυτές που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος, ξέρουν πώς να σου δείξουν αυτό που θέλουν και αντιλαμβάνονται πιο εύκολα τι θες εσύ από εκείνους.
Αυτοί που είναι γατόφιλοι, θα υποστηρίξουν με πάθος ότι οι γάτες είναι παρεξηγημένες. Ότι μια χαρά καταλαβαίνουν και από εντολές και από ανθρώπινα συναισθήματα, αλλά αυτό που τις ξεχωρίζει σε εξυπνάδα από τους σκύλους είναι ότι έχουν ανεξαρτησία και δεν εξαρτώνται σχεδόν καθόλου από τους κηδεμόνες τους. Συν ότι είναι πολύ πιο πονηρές…
Μία από τις πτυχές που προσδιορίζουν τη νοημοσύνη κάθε είδους είναι η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Με τους σκύλους και τις γάτες, είναι δυνατόν να κάνουμε το λάθος να εξανθρωπίσουμε αυτή τη γνωστική ικανότητα, η οποία στην περίπτωση των ανθρώπων εφαρμόζεται σε θέματα όπως ο χειρισμός μιας μηχανής ή η δημιουργικότητα όταν ζωγραφίζουμε μια εικόνα.
Ωστόσο, για προφανείς λόγους, αυτές δεν είναι οι ειδικές ικανότητες των σκύλων και των αιλουροειδών, οι οποίες εφαρμόζονται σε τομείς όπως ο εντοπισμός τροφής ή το κυνήγι θηραμάτων. Το γεγονός όμως ότι οι δεξιότητές τους είναι διαφορετικές από εκείνες των ανθρώπων, επειδή εφαρμόζονται σε άλλους τομείς, δεν τις καθιστά λιγότερο σημαντικές.
«Αν κατανοήσουμε ότι η νοημοσύνη συνεπάγεται την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, κάθε ζώο έχει εγκλιματιστεί στην επίλυση εκείνων που είναι συγκεκριμένα για το περιβάλλον του. Για τον λόγο αυτό, οι σκύλοι και οι γάτες εξελίχθηκαν με διαφορετικό τρόπο ώστε να προσαρμόζονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα», εξηγεί ο Javier López-Cepero, Ψυχολόγος, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης και Διευθυντής της ομάδας εργασίας HABIER (αφιερωμένη στην προώθηση μελετών για την αλληλεπίδραση ανθρώπου-ζώων).
Όπως γράφει η El Pais, αν μείνουμε στην ικανότητα να λειτουργούν καλά στο ανθρώπινο περιβάλλον, οι σκύλοι είναι πιο ικανοί και προσαρμοστικοί σε αυτόν τον τομέα από τις γάτες. Στην πραγματικότητα, οι σκύλοι έχουν εξημερωθεί για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (περίπου 40.000 χρόνια) από ό,τι τα αιλουροειδή (5.000 χρόνια), γεγονός που τους επέτρεψε να αναπτύξουν μια νοημοσύνη που είναι πολύ καλά προσαρμοσμένη στη συμβίωση με τους ανθρώπους.
«Είχαμε χρόνο να τα διαμορφώσουμε, επιλέγοντας τη γενετική τους για να ενισχύσουμε ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως ο χαρακτήρας τους ή η φυσιογνωμία τους, ενώ οι γάτες έχουν διατηρήσει περισσότερο την άγρια και αδάμαστη πλευρά τους», εξηγεί ο López-Cepero.
Ο συγγραφέας του βιβλίου A prodigious snout (2024) υπογραμμίζει την ανεπτυγμένη πτυχή της ευφυΐας των σκύλων να αλληλεπιδρούν σε μια ομάδα: «Πάνω απ’ όλα, όταν πρόκειται για ανθρώπους, είναι πιο κοινωνικοί από τις γάτες».
Οι ιδιοκτήτες κατοικίδιων ζώων μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της νοημοσύνης τους εμπλουτίζοντας το περιβάλλον τους με ερεθίσματα που συνάδουν με τη φύση τους:
«Δίνοντάς τους προκλήσεις παρόμοιες με αυτές που θα αντιμετώπιζαν στο φυσικό τους περιβάλλον, όπως το να τους επιτρέψουμε να μυρίσουν και να κυνηγήσουν. Η ιδέα είναι οι σκύλοι και οι γάτες να αναπτύξουν τη φύση τους, όχι να συμπεριφέρονται όπως οι άνθρωποι. Δεν πρέπει να περιμένουμε να κάνουν τα ίδια πράγματα με εμάς, όπως δεν μπορούμε κι εμείς να έχουμε τις ίδιες ικανότητες με εκείνα», λέει ο López-Cepero, ο οποίος θεωρεί λάθος να σκεφτόμαστε με όρους ανθρώπινης νοημοσύνης για να καθορίσουμε ή να ταξινομήσουμε εκείνη άλλων ειδών.
Ούτε η φυλή είναι καθοριστικός παράγοντας για να είναι ένα ζώο περισσότερο ή λιγότερο ευφυές. «Για παράδειγμα, αν και οι ποιμενικοί σκύλοι έχουν επιλεγεί γενετικά για να επιτελούν αυτό το έργο, σε κάθε γέννα υπάρχουν ζώα με διαφορετικές ικανότητες από τη γέννησή τους και, πάνω απ’ όλα, οι σκύλοι και οι γάτες μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους και την εκπαίδευση που έχουν λάβει».
Τι εννοούμε όμως με τον όρο νοημοσύνη; «Εκτός από την ικανότητα ανταπόκρισης στις δυσκολίες, προϋποθέτει την ικανότητα προσαρμογής στο περιβάλλον και στις συνθήκες προκειμένου να επιβιώσουν και πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι, σε όλη την ιστορία, τα ζώα ήταν σε θέση να επιλύουν πολλά προβλήματα για να προχωρήσουν στα οικοσυστήματά τους», εξηγεί η Stefania Pineda, ειδικός στην Ιατρική Συμπεριφοράς των ζώων και Καθηγήτρια στο Τμήμα Ζωικής Παραγωγής του Πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης. Σύμφωνα με την ίδια, οι σκύλοι και τα αιλουροειδή έχουν διαφορετικές γνωστικές ικανότητες.
«Οι σκύλοι έχουν καλύτερη ικανότητα επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τους ανθρώπους από ό,τι οι γάτες, αλλά οι τελευταίες είναι πιο επιδέξιες στο να επιβιώνουν μόνες τους κυνηγώντας.».
Η νοημοσύνη κάθε είδους διαφέρει ανάλογα με τις διαφορετικές αισθητηριακές τους ικανότητες. «Για παράδειγμα, η όραση των σκύλων και των γατών είναι πολύ διαφορετική. Στην πρώτη περίπτωση, τη νύχτα είναι φτωχή, αλλά τα αιλουροειδή έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη όραση, επειδή είναι νυχτερινά αρπακτικά και κυνηγοί», λέει ο ειδικός.
Η ίδια επισημαίνει διάφορους τύπους νοημοσύνης στα ζώα: «Τη χωρική νοημοσύνη, επειδή έχουν επίγνωση της θέσης που καταλαμβάνουν στη φύση ή στο οικιακό περιβάλλον όπου ζουν, την κινητική, επειδή έχουν επίσης επίγνωση του σώματός τους (αν πεινάνε ή διψάνε) και τη συναισθηματική, επειδή, για παράδειγμα, αν ένας σκύλος δεν κάνει αυτό που περιμένει από αυτόν όταν του δίνεται μια εντολή, απογοητεύεται».
Μία άλλη από τις μορφές νοημοσύνης που εμφανίζουν αυτά τα ζώα είναι η διαπροσωπική νοημοσύνη, δηλαδή η ικανότητα να σχετίζονται με τους ανθρώπους.
«Στην πραγματικότητα, οι ειδικοί εξετάζουν την πιθανότητα οι σκύλοι να είναι ικανοί να μπαίνουν στη θέση ενός άλλου ανθρώπου, χάρη στους κατοπτρικούς νευρώνες», επισημαίνει η Pineda.
Υπάρχουν και άλλα είδη νοημοσύνης, όπως η καλλιτεχνική ή η λογικομαθηματική, τα οποία είναι πιο αμφισβητήσιμα εκτός της ανθρώπινης σφαίρας. Αν και, ποιος δεν έχει δει τον σκύλο ή τη γάτα του να χαλαρώνει και να κοιμάται ήρεμα όταν ακούει μουσική; Όσον αφορά τη γλωσσική ικανότητα, οι άνθρωποι τη συνδέουν με το είδος της ανθρώπινης λεκτικής επικοινωνίας.
Ωστόσο, πρόκειται για έναν τομέα με περισσότερες δυνατότητες αν τον εφαρμόσουμε σε σκύλους και γάτες: «Ήχοι, μυρωδιές ή χειρονομίες. Για παράδειγμα, ο σκύλος είναι ένας μεγάλος επικοινωνιολόγος, επειδή καταλαβαίνει πολύ καλά τον ανθρώπινο κύκλο του και είναι επίσης ικανός να κάνει τον εαυτό του κατανοητό. Κάτι άλλο είναι ότι τα επικοινωνιακά σήματα του ζώου αγνοούνται και συμβαίνουν παρεξηγήσεις».

Ακολουθήστε το pride.gr στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι