Το 2015, στο δασώδες νησί Yakushima της Ιαπωνίας, ένας αρσενικός μακάκος πήδηξε στην πλάτη ενός θηλυκού ελαφιού sika και άρχισε να προσπαθεί να ζευγαρώσει μαζί του. Την εποχή εκείνοι, οι ερευνητές θεώρησαν πως το γεγονός ότι η αρσενική μαϊμού δεν είχε ευκαιρίες αναπαραγωγής μέσα στο ίδιο του το είδος, ενδεχομένως να οδήγησε στην ασυνήθιστη συμπεριφορά – με άλλα λόγια πίστεψαν ότι επρόκειτο για μεμονωμένο περιστατικό ανάμεσα στα ζώα, το οποίο έτυχε απλώς να καταγράψει η κάμερα.

Αλλά στη συνέχεια, το 2018, συνέβη ξανά – μόνο που αυτή τη φορά, πέντε θηλυκοί μακάκοι καβάλησαν αρσενικά ελάφια και άρχιζαν να κουνιούνται έξαλλα στις ράχες τους. Επιπλέον, η συμπεριφορά αυτή εμφανίστηκε σε μια εντελώς νέα περιοχή – το εθνικό πάρκο Minoh κοντά στην Οσάκα της Ιαπωνίας, το οποίο απέχει πάνω από 370 μίλια από τη Yakushima.

Εν τω μεταξύ, οι ερευνητές συνέχισαν να παρατηρούν τη συμπεριφορά του καβαλικέματος του ελαφιού το 2020, το 2021 και το 2023, ενώ εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι, σε ορισμένα από τα μεταγενέστερα περιστατικά, φάνηκε να εμπλέκεται το ίδιο αρσενικό που από το πρώτο περιστατικό του 2015.

Οι ερευνητές, μάλιστα, αναγνώρισαν τον μακάκο από τα εντυπωσιακά, αμυγδαλωτά μάτια του – αν και δεν μπορούν να είναι απολύτως βέβαιοι ότι πρόκειται για το ίδιο ζώο.

«Είναι δύσκολο να αναγνωριστεί, αλλά όταν είσαι πρωτευοντολόγος, πρέπει να αναγνωρίζεις κάθε μέλος στην ομάδα», λέει ο Cédric Sueur, πρωτευοντολόγος στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου στη Γαλλία.

Κοινωνική μετάδοση

Εάν όντως πρόκειται για τον ίδιο μακάκο, οι άλλες μαϊμούδες της ομάδας μπορεί να έχουν μάθει από αυτόν την «αναρρίχηση» στις πλάτες των ελαφιών – κάτι που έγινε εφικτό μέσω της «κοινωνικής μετάδοσης», όπως αναφέρουν ο Sueur και οι συνεργάτες του σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2024 στο περιοδικό Cultural Science.

«Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι, ίσως η πρώτη φορά που το έκανε το αρσενικό ήταν [λόγω] ερωτικής απογοήτευσης, δηλαδή για έναν συγκεκριμένο σκοπό», λέει ο Sueur.

Αλλά τώρα που το αρσενικό έχει ανέλθει σε κυρίαρχη θέση και τα θηλυκά γύρω του τον μιμούνται επίσης, «η συμπεριφορά αλλάζει με την πάροδο του χρόνου και γίνεται πιο σύνθετη».

Διαβασε ακομα

Πώς επιβιώνουν στη φύση τα ζώα με αναπηρίες

Friends with benefits

Αφήνοντας για λίγο στην άκρη τις σεξουαλικές προσεγγίσεις, τα ελάφια sika και οι μακάκοι έχουν ήδη μια ενδιαφέρουσα σχέση μεταξύ τους: τα ελάφια ακολουθούν τις μαϊμούδες, τρώνε την τροφή που τους πέφτει από τα δέντρα, ενώ τσιμπολογούν και τα περιττώματά τους.

Οι μακάκες, με τη σειρά τους, μασουλάνε τα θρεπτικά τσιμπούρια που βρίσκονται στο σώμα των ελαφιών και περιποιούνται τη γούνα τους.

Αυτού του είδους η ανταλλαγή υπηρεσιών, όπου και τα δύο είδη επωφελούνται, είναι αυτό που οι επιστήμονες ονομάζουν «αμοιβαιότητα». Τα πάντα σχετικά με τις μαϊμούδες και τα ελάφια που τρέφονται ο ένας με τη βοήθεια του άλλου «ταιριάζουν στον ορισμό», όπως λέει στο National Geographic η Judith Bronstein, εξελικτική οικολόγος στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. Ωστόσο, η συμπεριφορά της αναρρίχησης μοιάζει με κάτι άλλο.

«Η εικασία μου είναι ότι τα ελάφια είναι εξαιρετικά ανεκτικά με τους μακάκους, επειδή τους απαλλάσσουν από τα παράσιτα», λέει η Bronstein.

Διαφορετικές υποθέσεις

Και, βέβαια, εφόσον τα ελάφια έμαθαν να ανέχονται μια συμπεριφορά, ίσως άρχισαν να ανέχονται και άλλες.

Για παράδειγμα, μερικές φορές ένας πίθηκος φαίνεται απλώς να πηδά στην πλάτη του ελαφιού και να ξεκουράζεται. Όταν ο Sueur και οι συνεργάτες του εξέτασαν 45 βιντεοσκοπημένες αλληλεπιδράσεις μακάκου-ελαφιού σε μια δεύτερη εργασία που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Primates, διαπίστωσαν ότι οι περισσότερες μαϊμούδες απλώς κάθονταν πάνω στο ελάφι.

Η ομάδα του Sueur υποθέτει ότι το ένα ή και τα δύο είδη μπορεί ακόμη και να απολαμβάνουν την επιπλέον ζεστασιά της σωματικής επαφής. Εξάλλου, οι μακάκοι είναι ήδη γνωστό ότι κουρνιάζουν μαζί όταν κάνει κρύο.

«Πιθανώς υπάρχουν πολλαπλά οφέλη που λαμβάνουν και οι δύο από αυτό», λέει η Bronstein. «Υπάρχει σαφώς μια ανταλλαγή προστασίας και τροφής, μόνο και μόνο από το γεγονός ότι τα ελάφια δεν φεύγουν όταν οι μακάκοι είναι κοντά τους».

Καθώς ο Sueur και οι συνάδελφοί του έψαχναν για άλλες πιθανές εξηγήσεις για την αναρρίχηση, οι επιστήμονες απέκλεισαν την ιδέα ότι οι μακάκοι μπορεί να χρησιμοποιούν τα ελάφια για να ταξιδεύουν. Τα ελάφια όντως μετακινούνται μερικές φορές όσο οι μακάκοι τα καβαλάνε, αλλά ο χρόνος ταξιδιού και η απόσταση που διανύθηκε δεν ήταν στατιστικά σημαντικά.

Από την άλλη, η ομάδα δεν μπόρεσε να αποκλείσει μία από τις πιο περίεργες υποθέσεις – ότι τα ελάφια μπορεί να αποκτούν τακτικά θρεπτικά συστατικά καταπίνοντας την εκσπερμάτωση των αρσενικών μακάκων. Αλλά η Bronstein είναι πιο επιφυλακτική.

«Νομίζω ότι μάλλον είναι απλώς ενοχλητικό, σωστά; [Το σπέρμα] βρίσκεται στην πλάτη τους και απλά το βγάζουν», λέει η Bronstein. «Νομίζω ότι αυτό έχει περισσότερο νόημα».

Διαβασε ακομα

Η Ινδία εξαφανίζει τις καμήλες στην προσπάθειά της να τις σώσει

Κοινή κουλτούρα

Ενώ όλες αυτές οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των δύο ειδών είναι επιστημονικά ενδιαφέρουσες, παραμένουν σπάνιες και δύσκολα παρατηρήσιμες, γεγονός που καθιστά την απόδοση νοήματος ακόμη πιο δύσκολη υπόθεση.

«Την τελευταία φορά που πήγα στη Yakushima, πέρασα πέντε ημέρες εκεί», λέει ο Sueur, “και μπόρεσα να το παρατηρήσω μόνο για δύο δευτερόλεπτα”.

Παρόλα αυτά, το γεγονός ότι η συμπεριφορά αυτή συμβαίνει μεταξύ των δύο φύλων και μάλιστα σε δύο διαφορετικές τοποθεσίες υποδηλώνει ότι οι μακάκοι και τα ελάφια sika μπορεί να αναπτύσσουν αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν μία «κοινή κουλτούρα» (“co-culture”).

Στα ζώα, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τη λέξη «κουλτούρα» για να περιγράψουν συμπεριφορές που εμφανίζονται σε έναν ή περισσότερους πληθυσμούς, αλλά όχι σε όλους.

Ορισμένοι πληθυσμοί χιμπατζήδων, για παράδειγμα, ψαρεύουν τερμίτες χρησιμοποιώντας ξυλαράκι, ενώ άλλοι έχουν μάθει να σπάνε καρύδια με πέτρες. Επιπλέον, διαφορετικοί πληθυσμοί φαλαινών τραγουδούν άλλα τραγούδια.

Η Bronstein βρίσκει την ιδέα της «κοινής κουλτούρας» πολύ ενδιαφέρουσα – ωστόσο, σε ό,τι αφορά στο αν η συμπεριφορά του μακάκου που ανεβαίνει στη ράχη του ελαφιού εξαπλώνεται μέσω της κοινωνικής μετάδοσης, λέει ότι θα παραμείνει μια υπόθεση μέχρι να ταυτοποιηθεί με απόλυτη βεβαιότητα.

«Είναι λογικό.Θέλω να πω, πρόκειται για σούπερ έξυπνα πλάσματα και υπάρχουν εκατομμύρια γνωστές περιπτώσεις μεταξύ των πρωτευόντων που τα μέλη τους υιοθετούν νέες συμπεριφορές παρακολουθώντας το ένα το άλλο», λέει – οπότε, το μόνο που μένει είναι να το αποδείξουν και οι επιστήμονες.