Η βόρεια φαλακρή ίβιδα – γνωστή και ως ίβις η ερημίτης – είχε εξαφανιστεί από την κεντρική Ευρώπη εδώ και 300 χρόνια – πλέον όμως επέστρεψε και οι επιστήμονες έχουν αναλάβει τον ρόλο του κηδεμόνα, και με τη βοήθεια ενός κίτρινου «αεροπλάνου», μαθαίνουν στα σπάνια πουλιά να διασχίζουν τις – ξεχασμένες από καιρό – μεταναστευτικές τους διαδρομές.

Τριάντα έξι από αυτά τα απειλούμενα με εξαφάνιση πουλιά ακολουθούν ένα μικρό αεροσκάφος 1.740 μίλια (2.800 χιλιόμετρα ) από την Αυστρία στην Ισπανία, σε ένα ταξίδι που θα μπορούσε να διαρκέσει έως και 50 ημέρες.

Κατά τη διάρκεια της πτήσης, οι επιστήμονες που έχουν αναλάβει τον δύσκολο ρόλο κάθονται στο πίσω μέρος του αεροσκάφους χαιρετώντας και ενθαρρύνοντας τα πουλιά καθώς πετούν.

Ο βιολόγος Johannes Fritz – ο οποίος είχε την ιδέα – πιλοτάρει το αεροσκάφος, το οποίο έχει έναν μικρό κινητήρα που μοιάζει με ανεμιστήρα στο πίσω μέρος και ένα κίτρινο αλεξίπτωτο που το κρατάει ψηλά.

Είναι η πρώτη προσπάθεια επανεισαγωγής ενός αποδημητικού είδους με τη χρήση αυτής της – παράξενης – τεχνικής, λέει ο Fritz. «Είναι μια σχεδόν σουρεαλιστική εμπειρία, να βρίσκεσαι εκεί πάνω στον ουρανό με αυτά τα πουλιά, να τα βλέπεις στον αέρα, τέλεια να πετούν. Είναι μια συγκινητική και εξαιρετική εμπειρία».

Με έμπνευση από τον κινηματογράφο

Ο Fritz εμπνεύστηκε από την ταινία “Fly Away Home” του 1996, στην οποία ο πρωταγωνιστής πετάει με ένα αεροπλάνο για να δείξει σε ορφανές χήνες τη μεταναστευτική τους πορεία. Η ταινία βασίστηκε στο έργο του Bill Lishman, ενός φυσιοδίφη που εκπαίδευσε με τον ίδιο τρόπο τις χήνες του Καναδά το 1988.

Η βόρεια φαλακρή ίβιδα ήταν κάποτε κοινή σε όλη τη βόρεια Αφρική, την αραβική χερσόνησο και μεγάλο μέρος της Ευρώπης, αλλά τα πουλιά κυνηγήθηκαν ευρέως και ο βιότοπός τους καταστράφηκε.

Για περισσότερα από 300 χρόνια είχαν εξαφανιστεί από την κεντρική Ευρώπη, με μικρούς πληθυσμούς να επιβιώνουν μόνο σε ζωολογικούς κήπους.

Και τώρα πού πάμε;

Οι προσπάθειες αναπαραγωγής για την αύξηση του πληθυσμού τους τις τελευταίες δύο δεκαετίες ήταν επιτυχείς, αλλά χωρίς την καθοδήγηση από τους άγριους προγόνους τους, τα πουλιά – που είναι γνωστά για το φαλακρό κεφάλι τους και το μακρύ κυρτό ράμφος τους – δεν γνώριζαν προς τα πού να κατευθυνθούν τον χειμώνα.

Οι πρώτες προσπάθειες επανεισαγωγής ήταν μάλλον ανεπιτυχείς – αντί να επιστρέψουν σε κατάλληλους τόπους διαχείμασης, όπως η Τοσκάνη της Ιταλίας, τα πουλιά πέταξαν προς διαφορετικές κατευθύνσεις και πέθαναν.

Για να προετοιμαστούν για το ταξίδι, οι νεοσσοί απομακρύνθηκαν από τις αποικίες αναπαραγωγής τους στον ζωολογικό πάρκο Rosegg στην Αυστρία, σε ηλικία μόλις λίγων ημερών και μεταφέρθηκαν σε ένα πτηνοτροφείο όπου τους φρόντιζε ένας συγκεκριμένος άνθρωπος έτσι ώστε να αναπτύξουν στενούς δεσμούς μαζί του.

Δεδομένου ότι τα πουλιά μαθαίνουν να εμπιστεύονται το άτομο αυτό, μετά η διαδικασία γίνεται ευκολότερη, καθώς τον ακολουθούν πρόθυμα κατά μήκος της μεταναστευτικής διαδρομής.

Διαβασε ακομα

Ο Κέρτις και ο Άρθρουρ: Γκέι φλαμίνγκο αποκτούν τον δικό τους νεοσσό κι είναι υπέροχοι γονείς

Κερδίζοντας την ανεξαρτησία τους

Το 2024 πραγματοποιήθηκε το 17ο μεταναστευτικό ταξίδι με ανθρώπους «οδηγούς». Το τελευταίο σμήνος βρίσκεται ακόμη καθ’ οδόν: Ξεκίνησε το ταξίδι του στις 13 Αυγούστου και αναμένεται να φτάσει στο Vejer de la Frontera στην Ανδαλουσία στις αρχές Οκτωβρίου.

«Τα ταΐζουμε, τα καθαρίζουμε, καθαρίζουμε τις φωλιές τους. Τα φροντίζουμε καλά, ώστε να είναι να είναι υγιή», λέει η Barbara Steininger, μια «ανάδοχη μητέρα». Ωστόσο, μόλις τα πουλιά φτάνουν στους τόπους διαχείμασης, γίνονται πλήρως ανεξάρτητα και δεν χρειάζονται πλέον τους «γονείς» τους, αν και εξακολουθούν να τους αναγνωρίζουν μετά από χρόνια και να τους πλησιάζουν με ενθουσιασμό – εκτελώντας συχνά μία τελετουργική υπόκλιση.

Από την έναρξη του προγράμματος το 2002, ο πληθυσμός της βόρειας φαλακρής ίβιδας στην κεντρική Ευρώπης έχει αυξηθεί από το μηδέν σε σχεδόν 300, ενώ το 2011, μετανάστευσε το πρώτο πουλί από την Τοσκάνη στη Βαυαρία, χωρίς ανθρώπινη βοήθεια.

Διαβασε ακομα

Επιστήμονες καταψύχουν DNA ζώων. Πού θα το φυλάσσουν; Στη Σελήνη

Εφαρμογή και σε άλλα είδη

Οι πρώτες γενιές έχουν ήδη αναπαραχθεί στη φύση και έχουν διδάξει στους απογόνους τους τη μεταναστευτική πορεία που έμαθαν από τους ανθρώπους. Όμως η κλιματική κρίση καθιστά αυτή τη μετανάστευση πιο δύσκολη, κάτι που σημαίνει ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να καθοδηγήσουν τις νεότερες γενιές σε νέες διαδρομές.

Πλέον, τα πουλιά μεταναστεύουν αργότερα, γεγονός που τα αναγκάζει να διασχίσουν τις Άλπεις με πιο κρύο και επικίνδυνο καιρό. Ως απάντηση, η ομάδα Waldrapp – που τα φροντίζει – πραγματοποίησε πιλοτικά μια νέα διαδρομή το 2023, από τη Βαυαρία προς την Ανδαλουσία, στη νότια Ισπανία, η οποία είναι περίπου 186 μίλια μακρύτερη σε σχέση με την περσινή.

Η προσπάθεια αυτή δεν αφορά μόνο στη βόρεια φαλακρή ίβιδα: Η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί θεωρητικά και σε άλλα απειλούμενα μεταναστευτικά είδη, λέει ο Fritz. «Νομίζω ότι μπορώ να ερωτευτώ κάθε είδος […] Θα ήθελα πολύ να συνεχίσω να πετάω με τα πουλιά».

Με πληροφορίες από Guardian