Ο κόσμος που ζούμε είναι γεμάτος ζωή και κίνηση, όλα συμβαίνουν γρήγορα, οι μέρες είναι γεμάτες, οι απαιτήσεις και οι προοπτικές πολλές. Όμως, η μοναξιά ανάμεσα στους ανθρώπους φαίνεται να αυξάνεται. Γιατί τόσοι πολλοί από εμάς αισθανόμαστε απομονωμένοι, και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό;

Υπάρχουν πολλοί τύποι μοναξιάς – ο καθένας τη βιώνει διαφορετικά. Τι σημαίνει, λοιπόν, για εσάς η μοναξιά;

Η μοναξιά μπορεί να είναι σαν μια πόλη. Στους δρόμους της, ανάμεσα στη φασαρία, τα πλήθη, τις συνομιλίες και τα γέλια, παραμένετε ξένοι – αποσυνδεδεμένοι, χαμένοι, εκτός τόπου και χρόνου.

Ίσως να είναι μια σχέση που έχει γίνει πικρή. Ένας γάμος ή μια συνεργασία γεμάτη από ανείπωτα λόγια και ανεκπλήρωτες ανάγκες. Είστε παρόντες, αλλά ποτέ πραγματικά «ορατοί».

Ή ίσως αισθάνεστε όπως ο Ρόμπερτ Γουόλτον, ο εξερευνητής των πόλων από το Frankenstein της Mary Shelley, ο οποίος περιβαλλόταν από αξιόπιστους συντρόφους, αλλά λαχταρούσε μια αληθινή φιλία – «την παρέα ενός ανθρώπου που θα μπορούσε να με καταλάβει, τα μάτια του οποίου θα απαντούσαν στα δικά μου».

Είναι ευρέως γνωστό ότι η φυσική απομόνωση μπορεί να οδηγήσει σε μοναξιά. Λίγα πράγματα είναι τόσο επώδυνα όσο η χρόνια, επιβεβλημένη απομόνωση που βιώνουν πολλοί από τους πιο ευάλωτους της κοινωνίας.

Διαβασε ακομα

Η ζωή στη χώρα με τα τρία φανάρια για την οποία όλοι μιλούν τελευταία

Όμως, όπως δείχνουν οι εμπειρίες μας, οι άλλοι άνθρωποι δεν είναι πάντα η λύση στη μοναξιά. Στην πραγματικότητα, μπορούμε να νιώσουμε εξίσου μόνοι μέσα σε ένα πλήθος, σε μια ρομαντική σχέση, ή ανάμεσα σε φίλους.

Η μοναξιά στις σύγχρονες πόλεις

Μια μελέτη του 2021, στην οποία συμμετείχαν 756 άτομα, έδειξε ότι τα συναισθήματα μοναξιάς αυξάνονταν σε υπερπληθείς, πυκνοκατοικημένες περιοχές – δηλαδή στις σύγχρονες πόλεις. Μήπως οι αστικοί, τεχνολογικά κυριαρχούμενοι τρόποι ζωής μας, μας αποξενώνουν αντί να μας φέρνουν κοντά;

Παράλληλα, έρευνες όπως το πείραμα μοναξιάς του BBC το 2018, που περιλάμβανε 55.000 ανθρώπους παγκοσμίως, δείχνουν ότι το 40% των νέων ηλικίας 16-24 αισθάνονται συχνά ή πολύ συχνά μόνοι. Άλλες μελέτες καταλήγουν στο ότι περίπου το 10% των ενηλίκων παγκοσμίως βιώνουν μοναξιά – και μάλιστα με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.

Και όμως, ζούμε σε μια εποχή όπου ποτέ άλλοτε δεν υπήρχαν τόσοι πολλοί τρόποι να συνδεθούμε με τους άλλους, χάρη στην τεχνολογία που μας επιτρέπει να επικοινωνούμε με φίλους και οικογένεια σε όλο τον κόσμο. Παρ’ όλα αυτά, η αστική ζωή και η συνεχής σύνδεση μέσω της τεχνολογίας συχνά δεν προσφέρουν την ποιότητα των συνδέσεων που επιθυμούμε.

Η μοναξιά ως αίσθηση και κοινωνικό φαινόμενο

Η μοναξιά ορίζεται επιστημονικά ως το χάσμα ανάμεσα στις πραγματικές και στις επιθυμητές κοινωνικές σχέσεις. Αυτό αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα ότι δεν χρειάζεται να είναι κανείς μόνος για να νιώθει μοναξιά.

Ο Sam Carr, ψυχολόγος από το Πανεπιστήμιο του Bath, επισημαίνει ότι η μεγαλύτερη παρανόηση είναι ότι οι άνθρωποι είναι πάντα η λύση στη μοναξιά. «Οι άνθρωποι μπορεί στην πραγματικότητα να είναι η αιτία της», λέει ο Carr. «Όλοι είμαστε σαν κομμάτια παζλ, και θέλουμε να νιώθουμε ότι ταιριάζουμε. Αλλά άλλοι άνθρωποι μπορεί να είναι ο λόγος που δεν νιώθουμε ότι ταιριάζουμε – ακόμη κι αν είναι φίλοι ή σύντροφοι. Ίσως δεν μας αναγνωρίζουν γι’ αυτό που είμαστε, ή μας κάνουν να νιώθουμε αόρατοι, ή μας ωθούν να υποδυόμαστε κάποιον άλλο όταν είμαστε μαζί τους».

Διαβασε ακομα

Η ευκολία κάνει τη ζωή σου πιο δύσκολη

Η καθηγήτρια Fay Bound Alberti, ιστορικός στο King’s College London, επισημαίνει ότι η μοναξιά δεν έχει να κάνει απαραίτητα με τη φυσική απομόνωση από τους άλλους. «Οι πιο μοναχικοί άνθρωποι δεν είναι αυτοί που βρίσκονται μακριά από τους άλλους, αλλά αυτοί που βρίσκονται σε σχέσεις που θα έπρεπε να είναι ικανοποιητικές – αλλά δεν είναι».

Η μοναξιά ως μέρος της ανθρώπινης φύσης

Η μοναξιά είναι εν μέρει ενσωματωμένη στην ανθρώπινη φύση. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, η μοναξιά μπορεί να εξυπηρετεί έναν εξελικτικό σκοπό, προειδοποιώντας μας ότι κάτι δεν πάει καλά στο κοινωνικό μας περιβάλλον. Όπως η πείνα μας ωθεί να βρούμε τροφή, έτσι και η μοναξιά μας ωθεί να αναζητήσουμε σύνδεση.

Στους προϊστορικούς χρόνους, η απομόνωση ήταν επικίνδυνη και αύξανε την πιθανότητα να γίνουμε ευάλωτοι σε θηρευτές ή άλλους κινδύνους. Έτσι, η μοναξιά μπορεί να λειτουργούσε ως μηχανισμός που ενθάρρυνε την ένταξη σε ομάδες για μεγαλύτερη ασφάλεια.

Ωστόσο, οι εποχές αλλάζουν. Η μοναξιά, όπως την κατανοούμε σήμερα, είναι ένα σχετικά νέο φαινόμενο. Η Fay Bound Alberti υποστηρίζει ότι πριν από τον 19ο αιώνα, η έννοια της “μοναξιάς” δεν υπήρχε όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Αντίθετα, η μοναξιά συνδεόταν με την απομόνωση και την ενίσχυση της πνευματικής ή φυσικής σύνδεσης.

Η μοναξιά και η σύγχρονη ζωή

Σήμερα, η μοναξιά συχνά θεωρείται «επιδημία». Η αστικοποίηση, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και η τεχνολογία παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση των εμπειριών μας. Παρόλο που η τεχνολογία μπορεί να μας συνδέει, τα κοινωνικά μέσα και οι εικονικές επικοινωνίες δεν μπορούν πάντα να αντικαταστήσουν τη φυσική επαφή και την αληθινή σύνδεση.

Διαβασε ακομα

Πώς η (αν)ισότητα των φύλων επηρεάζει και την ψυχική μας υγεία

Οι μεγάλες πόλεις, με τις πολυάριθμες ευκαιρίες και την ανωνυμία, μπορεί να ενισχύουν την απομόνωση. Οι έντονοι ρυθμοί ζωής και το αίσθημα ότι “πρέπει να τα προλάβουμε όλα” μας κρατούν σε απόσταση από βαθύτερες ανθρώπινες σχέσεις. Η μοναξιά, όμως, δεν είναι απλώς αποτέλεσμα εξωτερικών παραγόντων – είναι βαθιά προσωπική και εξαρτάται από το πώς αντιλαμβανόμαστε τις σχέσεις μας.

Ο ρόλος της πολιτισμικής αλλαγής

Η ιστορικός Fay Bound Alberti υποστηρίζει ότι ο ατομικισμός του Δυτικού πολιτισμού μπορεί να συμβάλλει στη μοναξιά. Η έμφαση στην αυτονομία, την προσωπική επιτυχία και την ανεξαρτησία απομακρύνει τους ανθρώπους από συλλογικές, κοινοτικές αξίες.

Σε παλαιότερες κοινωνίες, η ζωή οργανωνόταν περισσότερο σε κοινότητες. Οικογένειες και κοινότητες ζούσαν μαζί, στηρίζοντας ο ένας τον άλλο σε καθημερινές ανάγκες και προβλήματα. Σήμερα, η αποξένωση και η μετακίνηση πληθυσμών διαλύουν πολλές παραδοσιακές κοινωνικές δομές.

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη μοναξιά;

Η κατανόηση της μοναξιάς είναι το πρώτο βήμα. Δεν υπάρχει μια ενιαία λύση, αλλά υπάρχουν τρόποι που μπορούν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε αυτό το συναίσθημα.

Αναγνώριση και αποδοχή: Αναγνωρίστε τα συναισθήματά σας χωρίς να τα κρίνετε. Η μοναξιά είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας.

• Δημιουργία γνήσιων συνδέσεων: Αναζητήστε ποιοτικές σχέσεις, όπου μπορείτε να είστε ο εαυτός σας. Οι σχέσεις αυτές δεν χρειάζεται να είναι πολυάριθμες, αλλά να βασίζονται στην αυθεντικότητα.
• Κοινότητα και συμμετοχή: Εμπλακείτε σε δραστηριότητες ή ομάδες με κοινά ενδιαφέροντα. Είτε πρόκειται για εθελοντισμό, είτε για ένα χόμπι, τέτοιες εμπειρίες ενισχύουν το αίσθημα του ανήκειν.
• Φροντίδα του εαυτού σας: Η μοναξιά μπορεί να είναι μια ευκαιρία να γνωρίσετε τον εαυτό σας καλύτερα. Δοκιμάστε δραστηριότητες όπως η γραφή, ο διαλογισμός ή ο περίπατος στη φύση.

Η μοναξιά, παρά τον πόνο που προκαλεί, μπορεί να είναι και μια πρόσκληση για αυτογνωσία. Ο τρόπος με τον οποίο την αντιμετωπίζουμε μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους για προσωπική ανάπτυξη και σύνδεση με τον κόσμο γύρω μας.

Με πληροφορίες από BBC