Η ατελής μνήμη και οι λανθασμένες αναμνήσεις είναι βασικά στοιχεία ενός ευέλικτου νου, υποστηρίζει ο νευροεπιστήμονας Charan Ranganath στο νέο του βιβλίο με τίτλο Why We Remember.

«Η μνήμη», γράφει, «είναι κάτι πολύ, πολύ περισσότερο από ένα αρχείο του παρελθόντος- είναι το πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο».

Ο Ranganath είναι καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις και έχει περάσει τα τελευταία 30 χρόνια διερευνώντας τις εγκεφαλικές διεργασίες πίσω από την ικανότητά μας να ανακαλούμε, να θυμόμαστε – και να ξεχνάμε.

Υποστηρίζει ότι πολλές από τις συνήθεις υποθέσεις σχετικά με τη μνήμη είναι λανθασμένες – τα εμφανή ελαττώματά της συχνά προκύπτουν από τα πιο χρήσιμα χαρακτηριστικά της, δημιουργώντας μια γνωστική ευελιξία που είναι απαραίτητη για την επιβίωσή μας.

Μαθαίνουμε από λάθη

Γιατί μαθαίνουμε καλύτερα όταν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να κάνει λάθη; Οι μνήμες σχηματίζονται μέσω των αλλαγών που λαμβάνουν χώρα μεταξύ των νευρώνων. Η αρχή της μάθησης που βασίζεται στα λάθη, είναι απλώς ότι, όταν προσπαθείτε να ανακτήσετε αυτές τις αναμνήσεις, η ανάμνησή σας θα είναι πάντα λίγο ατελής.

Science Ο εγκέφαλός σου συρρικνώνεται και κανείς δεν ξέρει γιατί

Έτσι, όταν ο εγκέφαλος προσπαθεί να τραβήξει αυτή τη μνήμη και τη συγκρίνετε με τις πραγματικές πληροφορίες, τα δίκτυα του εγκεφάλουν μπορούν να αποδυναμώσουν τους «κακούς συνδέσμους» και να ενισχύσουν τους «καλούς συνδέσμους».

Το συμπέρασμα είναι ότι το να προκαλείς τον εαυτό σου να συγκεντρώσει το υλικό που προσπαθείς να μάθεις, είναι ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις περισσότερα, γιατί εκθέτει αυτές τις αδυναμίες και επομένως δίνει στον εγκέφαλό σου την ευκαιρία να βελτιστοποιήσει αυτές τις αναμνήσεις. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι τεχνικές ενεργητικής εκμάθησης είναι τόσο αποτελεσματικές, όπως το να οδηγάς σε μία γειτονιά αντί να την αναζητάς στους χάρτες της Google ή να παίζεις σε μία παράσταση αντί να διαβάζεις απλώς το θεατρικό σενάριο.

Η τέχνη του να ξεχνάς

Γιατί δεν απομνημονεύουμε τα πάντα; Η λήθη είναι συχνά ωφέλιμη, εξηγεί: «Αν δεν ξεχνούσαμε τίποτα, θα συσσωρεύαμε αναμνήσεις, και δεν θα μπορούσαμε ποτέ να βρούμε αυτό που θέλουμε, όταν το θέλουμε».

«Αυτή τη στιγμή μένω σε ένα ξενοδοχείο και δεν θα είχε νόημα να θυμάμαι τον αριθμό του δωματίου σε δύο εβδομάδες από τώρα. Ομοίως, σκεφτείτε όλους τους ανθρώπους που βλέπετε να περνάνε στο δρόμο. Χρειάζεται πραγματικά να απομνημονεύσετε όλα τα πρόσωπά τους;» διερωτάται.

Πιο ξεχασιάρηδες καθώς μεγαλώνουμε

Γιατί άραγε γινόμαστε πιο ξεχασιάρηδες καθώς μεγαλώνουμε; «Το πρόβλημα, καθώς μεγαλώνουμε, δεν είναι απαραίτητα ότι δεν μπορούμε να σχηματίσουμε μνήμες, αλλά ότι δεν εστιάζουμε στις πληροφορίες που πρέπει να θυμόμαστε. Γινόμαστε πιο επιρρεπείς στο να μας αποσπάται η προσοχή. Οπότε τα πιο ανούσια πράγματα έρχονται τελικά να προστεθούν ως βάρος σε αυτά που θεωρούμε πιο σημαντικά» διευκρινίζει ο Charan Ranganath.

«Έτσι, όταν προσπαθούμε να ανακαλέσουμε αυτές τις αναμνήσεις, δεν μπορούμε εύκολα να βρούμε τις πληροφορίες που ψάχνουμε».

Εξάσκηση της μνήμης

Ποιες στρατηγικές μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για βελτιώσουμε την ποιότητα των αναμνήσεών μας; Υπάρχουν τρεις βασικές αρχές. Οι αναμνήσεις μας ανταγωνίζονται η μία την άλλη, οπότε η πρώτη στρατηγική είναι όσο μπορείτε να κάνετε κάτι για να ξεχωρίζουν. Οι ζωντανές αναμνήσεις που συνδέονται με μοναδικές εικόνες, ήχους και συναισθήματα – είναι αυτές που θα μείνουν. Και έτσι η εστίαση στις αισθητηριακές λεπτομέρειες, μας βοηθάει πραγματικά να θυμόμαστε καλύτερα.

Η δεύτερη στρατηγική είναι να ενθαρρύνετε τη μεγαλύτερη οργάνωση των αναμνήσεών σας με τρόπο που να τις καθιστά πιο ουσιαστικές. Στο βιβλίο συζητώ τη μέθοδο του «παλατιού της μνήμης», η οποία περιλαμβάνει τη συσχέτιση των πληροφοριών που θέλετε να μάθετε με πληροφορίες που ήδη έχετε.

Η τρίτη στρατηγική είναι να δημιουργούμε «σημάδια». Η αναζήτηση μιας ανάμνησης είναι πολύ επίπονη και επιρρεπής σε λάθη. Επομένως, είναι πιο αποδοτικό εάν οι αναμνήσεις μας έρχονται με φυσικό τρόπο στο μυαλό. Η δημιουργία «σημαδιών» μπορεί να συμβάλει σε αυτό.

Διαβασε ακομα

Τελικά τα χρυσόψαρα δεν έχουν μνήμη χρυσόψαρου όπως ήθελαν να νομίζουμε

Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι τα τραγούδια μπορούν να ξυπνήσουν αναμνήσεις από συγκεκριμένες περιόδους της ζωής σας. Αλλά υπάρχουν πολλά άλλα καθημερινά σημάδια για τη μνήμη σας που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε.

«Αν προσπαθώ να θυμηθώ να βγάλω τα σκουπίδια την ημέρα των σκουπιδιών, θα φανταστώ τον εαυτό μου να πηγαίνει προς την πόρτα και μετά θα κοιτάξω τον κάδο απορριμμάτων πριν πάω προς αυτόν. Ως αποτέλεσμα, όταν φτάνω στην πόρτα στην πραγματική ζωή, αυτό θα λειτουργήσει ως σύνθημα ότι πρέπει να βγάλω τα σκουπίδια» ανέφερε ο Charan Ranganath.

Το μοίρασμα των αναμνήσεων

Επιπλέον, όταν μοιραζόμαστε τις αναμνήσεις μας με άλλους ανθρώπους, αυτό μπορεί να οδηγήσει στην επικαιροποίησή τους. Να πάρουν, δηλαδή νέα μορφή.

«Όταν σας εξηγώ ένα γεγονός, η ανάσυρση αυτής της ιστορίας για να σας την πω, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο την θυμάμαι. Οι αντιδράσεις σας στον τρόπο με τον οποίο αφηγούμαι την ιστορία, για παράδειγμα, θα διαμορφώσουν τη μνήμη μου γι’ αυτήν αργότερα – μπορεί ας πούμε να γίνει πιο χιουμοριστική. Ή μπορεί ακόμη και να μου δώσετε κάποια πρόσθετη -αλλά λανθασμένη- πληροφορία που μπορεί να εισχωρήσει στη μνήμη μου: Μπερδεύομαι μεταξύ του τι πραγματικά συνέβη σε σχέση με αυτό που μου είπατε ενώ εξηγούσα τι συνέβη. Θα έλεγα ότι πολλές από τις αναμνήσεις μας δεν είναι πλέον καθαρά δικές μας – είναι και συλλογικές αναμνήσεις» είπε.

Με πληροφορίες από BBC