Το αίσθημα έντονης υπνηλίας που νιώθεις όταν τελειώνεις ένα λουκούλλειο γεύμα, έχει όνομα. Λέγεται food coma (διατροφικό κώμα), είναι αληθινό κι έχει και επιστημονική εξήγηση.

Κάνε το λίγο εικόνα: Είναι Κυριακή μεσημέρι κι έχεις μόλις απολαύσει ένα πλούσιο, εορταστικό γεύμα με την οικογένεια ή τους φίλους σου και λίγο αφότου καταπιείς την τελευταία μπουκιά, μπαίνει σε ισχύ μια… σιωπηλή συμφωνία. Ο καθένας παίρνει το δρόμο για το κρεβάτι του ή τον καναπέ για να κοιμηθεί για μία-δύο ώρες, χωρίς να βάλει ξυπνητήρι, χωρίς να υπάρχει κάποια προγραμματισμένη δραστηριότητα για να αγχωθείς. Αυτή είναι η ομορφιά αυτού που η επιστήμη αποκαλεί food coma.

Είτε απολαμβάνεις έναν υπνάκο που προκαλείται από το διατροφικό κώμα, είτε όχι, πιθανότατα έχεις εξοικείωση με αυτό το φαινόμενο. Είναι μια ευρέως αναφερόμενη εξήγηση για το πώς αισθάνονται οι άνθρωποι μετά από την κατανάλωση ενός μεγάλου και πλούσιου γεύματος. Όμως το food coma είναι όντως πραγματικό ή είναι μια χαριτωμένη «παράδοση» που τηρούμε όταν έχουμε φάει πολύ;

Τι είναι το διατροφικό κώμα

Το διατροφικό κώμα δεν είναι, προφανώς, το ίδιο πράγμα με το πραγματικό κώμα, όπως αναφέρεται σε ιατρικά πλαίσια. Ένας πιο τεχνικός όρος γι’ αυτό είναι η «μεταγευματική υπνηλία», που σημαίνει απλώς αίσθημα κόπωσης μετά από ένα γεύμα.

Σύμφωνα τον Νικολάι Κουκούσκιν, κλινικό αναπληρωτή καθηγητή βιοεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, που μίλησε για το food coma στο podcast επιστήμης και ιστορίας των τροφίμων Gastropod, «το διατροφικό κώμα είναι μια συμπεριφορική αντίδραση στην κατανάλωση τροφής, όταν το ζώο, είτε πρόκειται για άνθρωπο, είτε για άλλο ζώο, επιβραδύνει και χαλαρώνει μετά τη λήψη ενός γεύματος… Ένας άλλος τρόπος για να το θέσουμε είναι η ανάπαυση και η χώνεψη».

Διαβασε ακομα

Δες καλύτερα και αυτό το φαγητό δεν είναι αυτό που φαίνεται

Η Τζαστίν Ερβέ, επίκουρη καθηγήτρια οικονομικών στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Στίβενς, δίνει έναν πιο συγκεκριμένο ορισμό, λέγοντας ότι «βασικά, πρόκειται για μια μείωση της εγρήγορσης που συμβαίνει μέσα σε μία με δύο ώρες μετά την πρόσληψη του γεύματος».

Είναι αληθινό το διατροφικό κώμα;

Ακόμα και μετά τον ορισμό του τι είναι το διατροφικό κώμα, προκύπτουν μερικά ερωτήματα. Είναι απλά ένα φαινόμενο placebo; Και σημαίνει απλώς ότι κάποιος νυστάζει ή είναι κάτι άλλο;

Μαζί με αρκετούς άλλους ακαδημαϊκούς, η Ερβέ και η καθηγήτρια οικονομικών Μάνι, δημοσίευσαν έρευνα που επιβεβαιώνει ότι το διατροφικό κώμα δεν είναι απλώς μια αστεία έννοια στην οποία αναφερόμαστε μετά από ένα μεγάλο γεύμα, και αποδεικνύει τις συγκεκριμένες επιπτώσεις του.

Στη μελέτη τους πάνω από 4.000 μαθητές στην Ινδία έκαναν μια σειρά από τεστ, σε διάφορα θέματα, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές κατά τη διάρκεια της ημέρας – σε κάποιους χορηγήθηκαν τεστ λίγο μετά το φαγητό, σε άλλους αρκετές ώρες αργότερα.

Τα ευρήματα αποκάλυψαν ότι οι μαθητές που έγραψαν τεστ μέσα στην πρώτη ώρα μετά το φαγητό είχαν αισθητά χειρότερες επιδόσεις, με την Ερβέ να σημειώνει στο Gastropod ότι «οι εξετάσεις κατά τη μεταγευματική περίοδο μείωσαν τη γνωστική τους ικανότητα κατά 5% έως 9% σε όλους τους τύπους εξετάσεων. Πρόκειται για μια σημαντική μείωση της ικανότητάς σου να αποδίδεις».

Οι ερευνητές εξέτασαν το ενδεχόμενο οι μαθητές να καταβάλλουν λιγότερη προσπάθεια στα τεστ μόνο και μόνο επειδή ήταν νυσταγμένοι μετά το φαγητό.

Για να διαπιστώσουν αν αυτό ισχύει ή όχι, εξέτασαν πόσο χρόνο χρειάστηκαν οι φοιτητές κατά τη μεταγευματική περίοδο για να ολοκληρώσουν ένα διαγώνισμα, θέτοντας το ερώτημα: Μήπως δεν προσπαθούσαν τόσο σκληρά επειδή ήταν κουρασμένοι; Αυτό όμως δεν ίσχυε, και τα παιδιά που είχαν φάει πιο πρόσφατα χρειάστηκαν, κατά μέσο όρο, τον ίδιο χρόνο με τους συμμαθητές τους για να ολοκληρώσουν ένα τεστ.

Διαβασε ακομα

Μήπως πρέπει να τρώμε τρία γεύματα την ημέρα;

Τα αποτελέσματα αυτά έδειξαν ότι το «διατροφικό κώμα» δεν είναι μόνο πραγματικό, αλλά ότι είναι κάτι περισσότερο από ένα αίσθημα κόπωσης – είναι επίσης μια γνωστική εξασθένιση. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα των ειδικών που έκαναν την έρευνα, όσοι έκαναν το τεστ μέσα σε μια ώρα μετά το γεύμα τους, προσπάθησαν το ίδιο σκληρά. Απλώς δεν είχαν την απαραίτητη ενέργεια.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο βαθμός στον οποίο ένα διατροφικό κώμα επηρεάζει την ικανότητα σκέψης ενός παιδιού μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τους οικονομικούς του πόρους. Είναι πιθανό ότι οι μαθητές με λιγότερο σταθερή πρόσβαση σε αρκετό φαγητό μπορεί να επηρεάζονται δραστικότερα από τις επιπτώσεις ενός διατροφικού κώματος.

Ή, εναλλακτικά, όπως δήλωσαν οι Ερβέ και Μάνι στο Food & Wine, «η οικονομική κατάσταση θα μπορούσε να κάνει το διατροφικό κώμα χειρότερο, καθώς επιτρέπει σε κάποιον να έχει την οικονομική δυνατότητα να αγοράζει μεγαλύτερα και καλύτερα γεύματα. Αλλά ταυτόχρονα, η καλύτερη γνώση για το διατροφικό κώμα στα νοικοκυριά με υψηλότερο εισόδημα θα μπορούσε να μετριάσει τις επιπτώσεις του, καθώς μπορεί να επιλέξουν ενεργά να τρώνε μικρότερα γεύματα στη δουλειά ή να πίνουν καφέ/τσάι για να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις του».

Ανεξάρτητα από αυτό, δεν βλάπτει να περιμένεις μια ώρα πριν γράψεις ένα τεστ ή κάνεις μια μεγάλη παρουσίαση στη δουλειά.

Τι προκαλεί διατροφικό κώμα

Η σύντομη απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι ότι δεν υπάρχει ακόμη μια οριστική αιτία του διατροφικού κώματος. Ιστορικά έχουν υπάρξει διάφορες εξηγήσεις για το φαινόμενο αυτό. Παλαιότερα πίστευαν ότι το food coma προκαλούνταν από την αυξημένη ροή του αίματος στο πεπτικό σύστημα μετά το φαγητό, η οποία μπορεί να εκτρέψει τη ροή του αίματος από το να πάει στον εγκέφαλο, αλλά οι ειδικοί λένε ότι αυτό έχει διαψευστεί.

Οι ισχυρισμοί ότι το αμινοξύ τρυπτοφάνη, που βρίσκεται σε γαλοπούλες, άλλα πουλερικά και κρέατα, τροφές που συνήθως καταναλώνουμε στα εορταστικά γεύματα, κάνει τους ανθρώπους να νυστάζουν, μάλλον δεν επιβεβαιώνονται, με τον Κουκούσκιν να τονίζει ότι «δεν φαίνεται να έχει τόσο μεγάλη επίδραση».

Διαβασε ακομα

Δεν έχει σημασία μόνο τι τρως, αλλά και τι ώρα το τρως

Ο Νικολάι Κουκούσκιν, μιλώντας στο Gastropod, ανέλυσε λεπτομερώς την έρευνά του για τους γυμνοσάλιαγκες της θάλασσας, η οποία μπορεί να αρχίσει να δείχνει προς την κατεύθυνση της αιτίας του διατροφικού κώματος. Ο Κουκούσκιν και οι συνάδελφοί του διαπίστωσαν ότι μια ορμόνη που μοιάζει με ινσουλίνη, η Aplysia, η οποία παράγεται στο έντερο ενός θαλάσσιου γυμνοσάλιαγκα όταν τρώει, έδωσε μια αντίδραση που μοιάζει με διατροφικό κώμα. Αλλά ίσως είναι πολύ νωρίς για να προσδιοριστεί τι σημαίνει αυτό για την αιτία του διατροφικού κώματος στον άνθρωπο, αφού προφανώς είμαστε αρκετά διαφορετικοί μορφολογικά από τους θαλάσσιους γυμνοσάλιαγκες.

Δυστυχώς μέχρι τώρα, η επιστημονική έρευνα δεν έχει βρει τη λύση για το διατροφικό κώμα. Αλλά δεν υπάρχει και λόγος να ανησυχείς, αφού δεν υπάρχει τίποτα που να δείχνει ότι μπορεί να σού κάνει κακό.