Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, οι χρόνοι αντίδρασής μας, κοινώς τα αντανακλαστικά μας θα μειωθούν σιγά-σιγά. Είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι αθλητικές επιδόσεις τείνουν να μειώνονται από τα 30 μας και μετά.

Οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι το να μπορούμε να διατηρήσουμε μια μέση ταχύτητα αντίδρασης μπορεί να είναι ένας βασικός δείκτης ότι ο εγκέφαλός μας εξακολουθεί να λειτουργεί καλά, ακόμη και στις τελευταίες δεκαετίες μας. Αλλά αυτό δεν είναι το μόνο που μπορούν να αποκαλύψουν. Από την υγεία της καρδιάς σας μέχρι τον συνολικό κίνδυνο πρόωρου θανάτου, τα αντανακλαστικά σας μπορούν να παρέχουν ένα παράθυρο στην εσωτερική λειτουργία του σώματος.

«Μερικοί άνθρωποι τείνουν να είναι πιο γρήγοροι από άλλους, ακόμη και πριν αρχίσουν να εμφανίζονται πραγματικά τα αποτελέσματα της γήρανσης», λέει ο Simon Cox, καθηγητής εγκεφάλου και γνωστικής γήρανσης στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου στη Σκωτία. «Αλλά η μείωση των χρόνων αντίδρασης υποδηλώνει πιθανότατα συσσώρευση υποβάθμισης που σχετίζεται με την ηλικία. Είναι ένας δείκτης που μας λέει πολλά για τη συνδυασμένη λειτουργία αρκετών βιολογικών συστημάτων».

Αλλά πώς μπορείτε να αξιολογήσετε τον χρόνο αντίδρασής σας στην άνεση του σπιτιού σας;

Μια εύκολη αξιολόγηση είναι ένα γνωστό πείραμα γνωστό ως «δοκιμή πτώσης χάρακα». Θα χρειαστείτε τη βοήθεια ενός μέλους της οικογένειας ή ενός φίλου για αυτό, καθώς και έναν χάρακα:

• Καθίστε σε μια καρέκλα, ακουμπώντας το χέρι σας σε ένα τραπέζι, έτσι ώστε ο καρπός σας να κρέμεται από την άκρη, με τον αντίχειρα και τους δείκτες σας στραμμένους προς τα μπροστά.
• Ζητήστε από το φίλο σας να κρατήσει έναν χάρακα κάθετα, πάνω από το χέρι σας, με το «μηδέν», εκεί όπου ξεκινούν οι αριθμοί, ευθυγραμμισμένο με τον αντίχειρά σας.
• Χωρίς προειδοποίηση, ο φίλος σας θα πρέπει να ρίξει τον χάρακα, ενώ εσείς θα προσπαθείτε να τον πιάσετε όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
• Η απόσταση που πέφτει ο χάρακας πριν πιαστεί είναι μια εκτίμηση του χρόνου αντίδρασής σας.

Σε γενικές γραμμές, μια άριστη επίδοση ισοδυναμεί με το να πιάσετε τον χάρακα σε απόσταση μικρότερη από 7,5 εκατοστά, πάνω από το μέσο όρο είναι 7,5-15,9 εκατοστά, ο μέσος όρος είναι 15,9-20,4 εκατοστά, ενώ κάτω από το μέσο όρο είναι οτιδήποτε πάνω από 20,4 εκατοστά και κακή είναι πάνω από 28 εκατοστά.

Πληθυσμιακές μελέτες έχουν παρατηρήσει συσχέτιση μεταξύ της ταχύτητας μείωσης του χρόνου αντίδρασης και του κινδύνου εμφάνισης πολλαπλών ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία. Εκτός από τον συνολικό κίνδυνο θανάτου ενός ατόμου – μια μελέτη διαπίστωσε ότι υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ των χρόνων αντίδρασης ενός ατόμου και της πιθανότητας θανάτου από όλες τις κύριες αιτίες – υπάρχει επίσης ισχυρή σχέση μεταξύ αυτής της μεθόδου και του κινδύνου θανάτου από συγκεκριμένες παθήσεις. Αυτό περιλαμβάνει τη στεφανιαία νόσο, το εγκεφαλικό επεισόδιο και την αναπνευστική νόσο.

Διαβασε ακομα

Η αλήθεια για τα αβγά που τρως: Πόσο καλό ή κακό σού κάνουν τελικά;

Οι χρόνοι αντίδρασης ενός ατόμου σχετίζονται επίσης με την ευαισθησία του σε πτώσεις, την απώλεια της ικανότητας ανεξάρτητης διαβίωσης και την εμφάνιση άνοιας.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Cox, μια απλή μέτρηση του χρόνου αντίδρασης δεν αποκαλύπτει και πολλά, καθώς οι ταχύτητες αντίδρασης διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο λόγω παραγόντων που κυμαίνονται από το φύλο έως τη γενετική, τη φυσική κατάσταση, τις συνήθειες του τρόπου ζωής, ακόμη και τον τύπο της προσωπικότητας. Ο Cox σημειώνει ότι αυτό που είναι πιθανό να είναι πιο σημαντικό είναι το πώς μεταβάλλεται η ταχύτητα αντίδρασης, αν συγκρίνετε τις επιδόσεις σας στο ίδιο τεστ με την πάροδο του χρόνου – για παράδειγμα, σε ετήσια διαστήματα κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας – και αν αρχίζει να μειώνεται αισθητά.

Όπως επισημαίνει ο Cox, η ικανότητά μας να αντιδρούμε βασίζεται σε ένα δίκτυο διασυνδεδεμένων αισθητηριακών συστημάτων: πόσο καλά βλέπουμε, ακούμε ή ακόμη και μυρίζουμε ένα δεδομένο ερέθισμα, πόσο γρήγορα ο εγκέφαλός μας μπορεί να επεξεργαστεί τις πληροφορίες που λαμβάνει από τα μάτια ή τα αφτιά μας και να εκπέμψει ένα σήμα ως απάντηση και, τέλος, πόσο γρήγορα οι νευρικές ίνες, οι μύες και οι τένοντες μπορούν να εκτελέσουν αυτό που τους λέει ο εγκέφαλος να κάνουν. «Όλα αυτά τα κομμάτια του παζλ μπορούν να επηρεαστούν από τη γήρανση, και όχι απαραίτητα στον ίδιο βαθμό σε όλους τους ανθρώπους», λέει ο Cox.

Υπάρχουν δύο συνιστώσες για την αντίδραση στο τεστ πτώσης του χάρακα – η ικανότητα του εγκεφάλου να κάνει μια γρήγορη εκτίμηση ότι έχει πέσει, και η ταχύτητα με την οποία το σώμα μπορεί να ενεργήσει σύμφωνα με τις οδηγίες του εγκεφάλου για να τον πιάσει.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το πρώτο συστατικό αυτού του δικτύου που τείνει να καταρρεύσει, ξεκινώντας από τη μέση ηλικία, είναι η σωματική μας ικανότητα να ενεργούμε βάσει των σημάτων του εγκεφάλου. Έτσι, ο εγκέφαλός μας μπορεί να αντιληφθεί ότι ο χάρακας έχει αφεθεί ελεύθερος μέσα σε χιλιοστά του δευτερολέπτου – αλλά το σώμα χρειάζεται ακόμα λίγο χρόνο για να το προλάβει.

Στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο Μπόλντερ, η καθηγήτρια βιοϊατρικής Alaa Ahmed διαπίστωσε ότι, καθώς μεγαλώνουμε, ο χρόνος αντίδρασής μας μπορεί να εξαρτάται περισσότερο από τη συνολική σωματική μας υγεία παρά από τον εγκέφαλό μας. Λέει ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή πράγματα όπως οι μυϊκές ίνες ταχείας σύσπασης που επιτρέπουν στη φυσική μας ικανότητα να αντιδρούμε γρήγορα, έχουν μειωθεί, ή επειδή τα μιτοχόνδριά μας – τα συστατικά μέσα στα κύτταρά μας που παράγουν ενέργεια – λειτουργούν λιγότερο καλά, πράγμα που σημαίνει ότι είμαστε λιγότερο αποτελεσματικοί στο να κινούμαστε γρήγορα.

«Η πραγματοποίηση μιας ταχύτερης κίνησης είναι πιο “ακριβή” για τους ηλικιωμένους ενήλικες, οπότε βασίζονται κυρίως στην ταχύτερη αντίδραση», λέει η Ahmed.

Διαβασε ακομα

Αυτό που συμβαίνει ασταμάτητα στα μάτια σου δεν το έχεις ξαναδεί

Ταυτόχρονα, αν παραμείνουμε σχετικά καλά, ο εγκέφαλος και το κεντρικό νευρικό μας σύστημα μπορούν να λειτουργήσουν δυναμικά μέχρι τα τελευταία χρόνια της ζωής μας. Σύμφωνα με τον Matthew Pain, καθηγητή βιομηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Loughborough στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι επιστήμονες το εκτίμησαν αυτό μετρώντας το «αντανακλαστικό τρόμου» στους αστραγάλους υγιών ηλικιωμένων ενηλίκων ως απάντηση σε έναν δυνατό ήχο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ικανότητα του εγκεφάλου τους να ανταποκρίνεται στον ήχο και να στέλνει σήμα «κίνησης» στον αστράγαλο τείνει να παραμένει σχετικά αναλλοίωτη.

«Το ακατέργαστο υλικό του νευρικού συστήματος στους υγιείς ηλικιωμένους [ανθρώπους] δεν είναι τόσο [πολύ] χειρότερο», λέει ο Pain. «Καθαρά με βάση το αντανακλαστικό εκκίνησης, θα μπορούσαν ακόμα να αντιδράσουν αρκετά γρήγορα ώστε να αποκλειστούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες για λανθασμένη εκκίνηση. Δεν θα ήταν, ωστόσο, σε θέση να βγουν από τα μπλοκ πολύ γρήγορα».

Εκτός από τη δοκιμασία του χάρακα, οι χρόνοι αντίδρασης μπορούν να εκτιμηθούν μέσω απλών παιχνιδιών στον υπολογιστή, όπως το Human Benchmark Reaction Time Test, το οποίο περιλαμβάνει την αναμονή για να γίνει πράσινο ένα κόκκινο κουτί και στη συνέχεια να κάνετε κλικ σε αυτό όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Η απότομη επιδείνωση των επιδόσεων με την πάροδο του χρόνου μπορεί να αντανακλά ένα συνδυασμό της κατάρρευσης των αισθητήριων συστημάτων, καθώς και την επιβράδυνση της λήψης αποφάσεων του εγκεφάλου. Μια μελέτη πέρυσι διαπίστωσε ότι η απώλεια της οπτικής ευαισθησίας στην αντίληψη και την ανταπόκριση σε μοτίβα μπορεί να είναι ένα από τα πρώτα σημάδια της άνοιας, που αρχίζει περισσότερο από μια δεκαετία πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων.

«Με την ηλικία, οι νευρικές ίνες στη λευκή ουσία του εγκεφάλου μπορεί να αρχίσουν να επικοινωνούν τα σήματα λιγότερο αποτελεσματικά, με αποτέλεσμα την πιο αργή επεξεργασία των πληροφοριών», λέει ο Cox. «Μόλις ληφθεί η απόφαση για αντίδραση, τα νεύρα που συνδέουν τον εγκέφαλό σας με τους μυς σας πρέπει επίσης να είναι σε καλή κατάσταση για να μεταδώσουν γρήγορα το μήνυμα, και αυτά επίσης γερνούν».

Πώς να βελτιώσεις τη βαθμολογία

Αλλά υπάρχουν πράγματα που μπορούμε όλοι να κάνουμε για να επιβραδύνουμε ή να αποτρέψουμε αυτή την πτώση. Ο Pain συνιστά τη λεγόμενη προπόνηση διπλής εργασίας, η οποία περιλαμβάνει ταυτόχρονες δραστηριότητες κίνησης και γνωστικής κατάρτισης για τον συντονισμό τόσο του εγκεφάλου όσο και του σώματος. Παραδείγματα περιλαμβάνουν το περπάτημα ενώ γυρίζετε το κεφάλι σας από τη μία πλευρά στην άλλη, την ισορροπία στο ένα πόδι ενώ λέτε το αλφάβητο ή το πέταγμα μιας μπάλας παράλληλα με τον λεκτικό συσχετισμό λέξεων.

Διαβασε ακομα

Το χασμουρητό μπορεί να είναι σημάδι για κάτι πολύ σοβαρό. Πώς να το ξεχωρίσεις

Ακόμα και πράγματα όπως η συμμετοχή σε μαθήματα γυμναστικής μέσω μιας οθόνης τηλεόρασης ή ενός tablet μπορούν να βοηθήσουν στους χρόνους αντίδρασής σας. «Αυτό βελτιώνει την ικανότητα να αντιλαμβάνεστε [ένα ερέθισμα] και να αντιδράτε με ουσιαστικές συντονισμένες κινήσεις», λέει ο Pain.

Ο Cox λέει ότι πολλές από τις δραστηριότητες που συχνά συνδέονται με την υγιή γήρανση, όπως η συνέχιση της ενασχόλησης με κάποιο άθλημα και στην τρίτη ηλικία, η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου κατά τη συνταξιοδότηση ή απλά η ενασχόληση με πνευματικές δραστηριότητες όπως τα επιτραπέζια παιχνίδια, μπορεί να έχουν οφέλη για τα αντανακλαστικά.

«Οι ασκήσεις αθλητικών επιδόσεων που απαιτούν γρήγορες αντιδράσεις θα μπορούσαν να ενισχύσουν τους χρόνους αντίδρασης ενισχύοντας τόσο τον εγκέφαλο όσο και το σώμα», λέει ο Cox. «Και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι γενικά η διατήρηση μιας μεγαλύτερης κοινωνικο-διανοητικής ενασχόλησης σχετίζεται με βραδύτερη γνωστική γήρανση σε όλες τις πτυχές της σύνθετης σκέψης».

Με πληροφορίες από BBC