Έξι διαφορετικούς υποτύπους κατάθλιψης εντόπισε μία νέα μελέτη του Nature Medicine, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μηχανικής μάθησης και απεικόνισης του εγκεφάλου σε εκατοντάδες ασθενείς, ενώ έκαναν συγκεκριμένες εργασίες, αλλά και σε κατάσταση ηρεμίας.

«Η ψυχιατρική, σε αντίθεση με άλλα ιατρικά πεδία, βασίζεται επί του παρόντος σε αυτοαναφερόμενα συμπτώματα και δεν χρησιμοποιεί βιολογικές εξετάσεις για τη διάγνωση και τη θεραπεία των ασθενών», λέει η Leanne Williams, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και καθηγήτρια ψυχιατρικής και επιστημών συμπεριφοράς στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ.

«Εξαιτίας αυτού, υπάρχει ανάγκη για τεστ που παρέχουν ακριβείς διαγνώσεις, οι οποίες βασίζονται στο βιολογικό υπόβαθρο των συμπτωμάτων, ώστε να είναι δυνατή η εξατομικευμένη θεραπεία».

Παρόλο που η μελέτη του Στάνφορντ έχει περιορισμούς και πιθανότατα απέχει ακόμη χρόνια από το να μπορέσουν τα ευρήματά της να εφαρμοστούν για την άμεση φροντίδα των ασθενών, οι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας επαινούν ήδη την έρευνα, η οποία αναμένεται να βοηθήσει σημαντικά στον εντοπισμό και την κατάλληλη θεραπεία της κατάθλιψης.

Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού

Σχεδόν το 30% των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με κατάθλιψη δεν βλέπουν βελτίωση στα συμπτώματα, ακόμη και μετά τη λήψη πολλαπλών ιατρικών παρεμβάσεων. «Παρ’ όλες τις προόδους μας σε άλλους τομείς της ιατρικής, εξακολουθούμε να μην είμαστε πολύ καλοί στο να ταιριάξουμε τους ασθενείς [με κατάθλιψη] με τη θεραπεία που θα λειτουργήσει γι’ αυτούς, με αποτέλεσμα κάποιοι άνθρωποι να περνούν χρόνια [ακολουθώντας] πολλαπλές θεραπείες πριν βρουν την αποτελεσματική», λέει ο Srijan Sen, νευροεπιστήμονας και διευθυντής στο Οικογενειακό Κέντρο Κατάθλιψης Eisenberg στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.

Οι ερευνητές του Στάνφορντ χρησιμοποίησαν την τεχνολογία της μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) για να μελετήσουν τις περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται συχνότερα με την κατάθλιψη, όπως η αμυγδαλή, ο υποθάλαμος, ο ιππόκαμπος και ο προμετωπιαίος φλοιός, και, το σημαντικότερο, τις συνδέσεις – τα κυκλώματα – μεταξύ αυτών των εγκεφαλικών δομών.

Οι ελαττωματικές εγκεφαλικές συνδέσεις που εξετάστηκαν στη μελέτη είναι γνωστό ότι επηρεάζουν την προσοχή, τη μνήμη εργασίας, τη γνωστική ευελιξία, τον προγραμματισμό, τη λήψη αποφάσεων, τα κίνητρα και τις ορμόνες που σχετίζονται με θετικά και αρνητικά συναισθήματα.

Διαβασε ακομα

Το πρόσωπό σου αλλάζει μεγαλώνοντας για να ταιριάξει με το όνομά σου

Οι έξι υπότυποι της κατάθλιψης

Οι ερευνητές μέτρησαν αυτές τις διαταραγμένες λειτουργίες, καθώς σχετίζονται με την κατάθλιψη, σαρώνοντας τους εγκεφάλους 801 συμμετεχόντων στη μελέτη, οι οποίοι είχαν ήδη διαγνωστεί με κατάθλιψη ή/και άγχος.

Στη συνέχεια, μελέτησαν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα, ενώ βρίσκονταν σε κατάσταση ηρεμίας και ενώ ασχολούνταν με διάφορες εργασίες που είχαν σχεδιαστεί να διεγείρουν τη γνωστική λειτουργία ή τις συναισθηματικές αντιδράσεις σε διάφορες καταστάσεις.

Έτσι, οι ερευνητές κατέληξαν πως η κατάθλιψη αποτελείται από έξι συγκεκριμένα πρότυπα δυσλειτουργιών σε έξι σημαντικά εγκεφαλικά κυκλώματα, τα οποία ορίζονται ως εξής:

1) Το κύκλωμα προεπιλεγμένης λειτουργίας είναι ενεργό όταν ένα άτομο ασχολείται με εσωτερικές νοητικές διεργασίες, όπως η περιπλάνηση του νου και η ενδοσκόπηση. «Όταν αυτό το κύκλωμα διαταράσσεται, επηρεάζονται και αυτές οι εσωτερικές νοητικές διεργασίες», λέει η Williams.

2) Το κύκλωμα προσοχής βοηθά να εστιάζουμε σε σημαντικά συναισθηματικά ερεθίσματα τόσο εντός όσο και εκτός του εαυτού μας. «Όταν αυτό το κύκλωμα διαταράσσεται, μπορεί να οδηγήσει σε σωματικά συμπτώματα άγχους και μια συντριπτική αισθητηριακή εμπειρία», εξηγεί η επιστήμονας.

3) Το κύκλωμα της θετικής επίδρασης, γνωστό και ως κύκλωμα ανταμοιβής, είναι ζωτικής σημασίας για τη βίωση της ευχαρίστησης, της ανταμοιβής, της κοινωνικής απόλαυσης, των κινήτρων και της αίσθησης του σκοπού. «Οι διαταραχές σε αυτό το κύκλωμα συνδέονται με συναισθηματικό μούδιασμα και αυξημένη προσπάθεια για να βιώσουμε την απόλαυση», λέει η Williams.

4) Το κύκλωμα αρνητικής επίδρασης είναι σημαντικό για την επεξεργασία και την ανταπόκριση σε αρνητικά συναισθηματικά ερεθίσματα, όπως οι απειλές και η θλίψη. «Όταν διαταράσσεται, οι αντιδράσεις στα αρνητικά συναισθήματα μπορεί να γίνουν πιο έντονες και παρατεταμένες», αναφέρει.

5) Το κύκλωμα προσοχής – επίσης γνωστό ως παρεγκεφαλιδικό ή κεντρικό εκτελεστικό δίκτυο – εμπλέκεται στη διατήρηση της προσοχής και της συγκέντρωσης. «Όταν διαταράσσεται, επηρεάζονται οι διεργασίες προσοχής και μειώνεται η ικανότητα του ατόμου να εστιάζει», λέει η Williams.

6) Το κύκλωμα γνωστικού ελέγχου υποστηρίζει εκτελεστικές λειτουργίες όπως η μνήμη εργασίας και ο σχεδιασμός, μαζί με τον έλεγχο των σκέψεων και των ενεργειών. «Όταν διαταράσσεται, μπορεί να καταστήσει δύσκολη τη λήψη αποφάσεων και δύσκολο τον προγραμματισμό», εξηγεί.

Διαβασε ακομα

Πώς τα social media μπορούν να σε κάνουν να βλέπεις εφιάλτες

Γιατί απαιτείται διαφορετική θεραπεία

Όταν οι γιατροί ψυχικής υγείας μπορούν να προσδιορίσουν σωστά έναν από αυτούς τους έξι υποτύπους της κατάθλιψης που ευθύνονται για τη διαταραχή της υγιούς λειτουργίας του εγκεφάλου, θα μπορούν να συστήσουν προσαρμοσμένη θεραπεία, εξηγεί ο ψυχίατρος Aron Tendler από τη Μασαχουσέτη, ο οποίος χαρακτήρισε τα ευρήματά της μελέτης «εξαιρετικά συναρπαστικά». Επιπλέον, επαίνεσε τους ερευνητές για την περαιτέρω μέτρηση του τρόπου με τον οποίο μερικές από τις πιο κοινές θεραπείες για την κατάθλιψη λειτούργησαν – ή δεν λειτούργησαν – σε κάθε περίπτωση.

Η Williams λέει ότι τα ευρήματά τους δείχνουν πολλαπλά παραδείγματα ασθενών με έναν υπότυπο που ανταποκρίθηκαν καλά σε ένα αντικαταθλιπτικό έναντι ενός άλλου, καθώς και ασθενών με διαφορετικό υπότυπο που παρουσίασαν βελτιώσεις μέσω της ψυχοθεραπείας, ενώ δεν είχαν ανταποκριθεί τόσο καλά στη φαρμακευτική αγωγή.

Οι περιορισμοί της μελέτης και της βιομηχανίας

Παρόλο που ο ψυχίατρος και διακεκριμένος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Columbia, Paul Appelbaum, χαρακτηρίζει τη μελέτη «πολλά υποσχόμενη», λέει ότι πρέπει να επαναληφθεί από άλλους ερευνητές σε διαφορετικούς πληθυσμούς, καθώς οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στη μελέτη αυτή ήταν λευκοί.

Πολλές άλλες καθιερωμένες θεραπείες κατάθλιψης πρέπει επίσης να συμπεριληφθούν σε μελλοντικές έρευνες, αφού η ομάδα του Στάνφορντ εξέτασε μόνο τρία αντικαταθλιπτικά και έναν περιορισμένο αριθμό ψυχοθεραπειών.

Υπάρχει επίσης ένα δυνητικά σημαντικό εμπόδιο που σχετίζεται με την πρόσβαση στον εξοπλισμό fMRI που απαιτείται για να προσδιοριστεί ο σωστός υπότυπος ενός ασθενούς εξ αρχής, επειδή τα μηχανήματα αυτά είναι διαθέσιμα μόνο σε μικρό αριθμό μεγάλων ιατρικών κέντρων, γεγονός που καθιστά την πρόσβαση τόσο περιορισμένη όσο και δαπανηρή.

Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, οι γιατροί – συμπεριλαμβανομένων των ψυχιάτρων – σπάνια συνταγογραφούν σαρώσεις fMRI για τους ασθενείς τους. «Οι ασφαλιστικές εταιρείες θα ήταν εξαιρετικά απίθανο να πληρώσουν για αυτές τις ακριβές σαρώσεις εγκεφάλου μέχρι να αποδειχθεί από πολύ περισσότερες έρευνες ότι οι σαρώσεις μπορούν να προβλέψουν αξιόπιστα από ποια θεραπεία θα επωφεληθεί περισσότερο ένα άτομο με διάγνωση κατάθλιψης», λέει η Judith Beck, κλινική καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια.

Διαβασε ακομα

Όταν νιώθεις μόνος, απειλείται και η μνήμη σου

Στην περίπτωση, ωστόσο, που τα ευρήματα της μελέτης είναι συνεπή με όλες τις πρόσθετες έρευνες και εφόσον μπορεί να αποδειχθεί στις ασφαλιστικές εταιρείες και τους φαρμακοποιούς ότι οι συγκεκριμένες θεραπείες είναι πράγματι αποτελεσματικές «θα μπορούσαμε να φτάσουμε σε μια στιγμή καμπής στον τομέα» λέει ο , λέει ο Jonathan Rottenberg, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ.

«Η μελέτη αυτή έχει τη δυνατότητα να καταστήσει τη θεραπεία της κατάθλιψης πιο αποτελεσματική και αποδοτική».

Με πληροφορίες από National Geographic