Πηγή: Pixabay
Μεγέθυνση κειμένου
Η σάουνα είναι ένας τόπος ισότητας, όπου είναι ευπρόσδεκτα όλα τα φύλα και τις σεξουαλικότητες, όλα τα είδη σωμάτων. Είναι όμως και μια τελετουργία που μετρά 10.000 χρόνια ιστορίας
Στις σκανδιναβικές χώρες πιστεύουν, ότι η σάουνα είναι απαραίτητη για τη σωματική και συναισθηματική ευεξία.
Είναι μια συνήθεια που έχει τις ρίζες της πολύ πίσω στο χρόνο κι ακόμα και σήμερα, 10.000 χρόνια μετά, παραμένει «ζωντανή» κι έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην καθημερινότητα των Σκανδιναβών.
Σε όλη αυτή την περιοχή της βόρειας Ευρώπης υπάρχουν διάσπαρτες δημόσιες και ιδιωτικές σάουνες, σε διάφορα σχήματα και μεγέθη, άλλες ρουστίκ, άλλες πολυτελείς κι άλλες high tech, που κατακλύζονται από επισκέπτες.
Αυτή η «τρέλα» των βορειοευρωπαίων καταγράφεται στο βραβευμένο στο Sundance ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους Smoke Sauna Sisterhood της Anna Hints. Όμως η σάουνα φαίνεται πως ήταν παγκόσμιο trend χιλιάδες χρόνια πριν.
Μια συνήθεια χιλιάδων ετών
Η πρώτη καταγραφή σάουνας ήταν ένας λάκκος, σκαμμένος στο έδαφος, με έναν σωρό από πέτρες στον πυθμένα του, που θερμαινόταν με φωτιά.
Μόλις οι πέτρες ζεσταίνονταν, ο λάκκος σκεπάζονταν με ψάθα και στη συνέχεια έριχναν νερό στις καυτές πέτρες για να δημιουργηθεί ατμός, εξηγεί η Dalva Lamminmäki, λαογράφος και διδακτορική ερευνήτρια του πολιτισμού της σάουνας στο Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Φινλανδίας.
Πρώιμες κατασκευές σάουνας, που χρονολογούνται από την εποχή του χαλκού, έχουν ανακαλυφθεί σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία.
Οι σάουνες ήταν επίσης διαδεδομένες στον αρχαίο ισλαμικό κόσμο, καθώς και στους ιθαγενείς πολιτισμούς του Μεξικού και της Βόρειας Αμερικής.
Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, η παράδοση των ιθαγενών της Αμερικής για τη σάουνα, περιελάμβανε τελετές και τελετουργίες, συμπεριλαμβανομένων τελετών προετοιμασίας, προσευχής και εξαγνισμού.
Στην Ιαπωνία φυσικές σπηλιές χρησιμοποιούνταν ως σάουνες και μετά εξελίχθηκαν σε λουτρά σε ναούς και δίπλα σε μοναστήρια, εξηγεί η Emma O’Kelly στο βιβλίο της Sauna – The Power of Deep Heat.
Η O’Kelly γράφει ότι κάθε πολιτισμός, σε κάθε εποχή, απολάμβανε τη δική του μορφή «μπάνιου στον ιδρώτα».
Από το οθωμανικό χαμάμ και το temazcal των Μάγια μέχρι το ιαπωνικό mushi-buro και το kama–buro, από τα banyas της Ρωσίας μέχρι τις σάουνες της Φινλανδίας, η θερμοθεραπεία έχει αντέξει στο χρόνο, αυξάνοντας και μειώνοντας τη δημοτικότητά της και διασχίζοντας τις ηπείρους σε διάφορες εκδοχές.
Πολλοί άνθρωποι στις μέρες μας αντιμετωπίζουν τη σάουνα ως την πιο πρόσφατη προσθήκη στη σουίτα των πρακτικών αυτοφροντίδας τους – μαζί με τη γιόγκα, το μασάζ και τις περιποιήσεις προσώπου – το τέλειο αντίδοτο στον πολυάσχολο τρόπο ζωής του 21ου αιώνα.
Ωστόσο, στους περασμένους αιώνες, ο ρόλος τους ξεπερνούσε κατά πολύ τη δημιουργία μιας αίσθησης ευεξίας και ενός χώρου χαλάρωσης.
Εκτός από μέρος για πλύσιμο, χρησιμοποιούνταν για μαγείρεμα, στέγνωμα λίνου και σίκαλης, παρασκευή σαπουνιού, πλύσιμο ρούχων, φροντίδα των ασθενών, πλύσιμο των νεκρών πριν από την ταφή και γέννες, εξηγεί η Lamminmäki.
Η σάουνα ήταν επίσης ένα μέρος για να κοιμηθεί κανείς και να συναντήσει κάποιον κρυφά, ενώ ο ρόλος της εβδομαδιαίας σάουνας ήταν να καθαρίζει τους ανθρώπους για την εκκλησία το Σάββατο και να σηματοδοτεί την αλλαγή της μιας εβδομάδας στην άλλη, προσθέτει.
Ο ρόλος της μυθολογίας στη σάουνα
Η πνευματική πτυχή της σάουνας ήταν επίσης σημαντική. Η O’Kelly εξηγεί στο βιβλίο της ότι παραδοσιακά, οι αρχαίοι Φινλανδοί, όπως και οι ιθαγενείς Αμερικανοί, λάτρευαν τα τέσσερα στοιχεία –αέρας, νερό, φωτιά, γη– στη σάουνα.
Ήταν ένας μικρόκοσμος των τριών επιπέδων του σύμπαντος: Το ανώτερο βασίλειο, ο κόσμος του ουρανού, το μεσαίο βασίλειο, η γη, και ο υπόκοσμος των νεκρών.
Όλοι οι βασικοί συμβολισμοί της αναπαρήγαγαν τους κύκλους της ανάπτυξης, της διασύνδεσης και της συμβίωσης, με τελικό στόχο τις μεταβαλλόμενες καταστάσεις, την ανύψωση της συνείδησης και την αναζωογόνηση.
Η σάουνα στη Φινλανδία αποτελούσε σημαντικό μέρος της λαϊκής θεραπείας, λέει η Lamminmäki, ήταν αποστειρωμένη, ζεστή και ιδιωτική και οι άνθρωποι πίστευαν ότι ήταν «φορτωμένη» με τη δύναμη των προγόνων και των θεοτήτων.
Η σάουνα δεν ήταν απλώς ένα ζεστό δωμάτιο, ήταν οριακός τόπος και χώρος μεταξύ αυτού του κόσμου και του άλλου κόσμου.
Μεγάλο μέρος αυτής της μυθολογίας της σάουνας εμφανίζεται στην Kalevala (το έργο της επικής ποίησης της Φινλανδίας) και στα φινλανδικά ουνικά τραγούδια.
Το ποίημα δημιούργησε μια διαρκή βάση για τη σάουνα ως βασικό σύμβολο της φινλανδικής ταυτότητας και δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπεις τους θεούς και τις θεές της Kalevala σκαλισμένους σε πόρτες και παράθυρα της σάουνας, γράφει η O’Kelly.
Αυτή η ιδέα του πνευματικού κόσμου επεκτάθηκε και στον Saunatonttu, ένα μονόφθαλμο ξωτικό, που λέγεται ότι ελέγχει τη σωστή συμπεριφορά των ανθρώπων στη σάουνα. «Τα παιδιά πρέπει πάντα να συμπεριφέρονται με σεβασμό στη σάουνα για να μην αναστατώνουν τον Saunatonttu», εξηγεί ο ιστότοπος This is Finland.
Ωστόσο, τα οφέλη της σάουνας δεν εκτιμούνταν πάντα στη διάρκεια των χρόνων. Το 1890 στη Φινλανδία, η λαϊκή θεραπευτική κηρύχθηκε παράνομη και η ομιλία για πνευματικές ή υπερφυσικές πρακτικές σάουνας έγινε ταμπού, γράφει η O’Kelly.
Το εθνικό σύμβολο της Φινλανδίας, δεν ανήκει στους Φινλανδούς
Ορισμένοι σύγχρονοι Φινλανδοί και άλλοι με βαθιές ρίζες στη σάουνα, όπως οι Σκανδιναβοί γείτονές τους, οι χώρες της Βαλτικής και η Ρωσία, αρχίζουν να εκτιμούν αυτόν τον συνδυασμό του πνευματικού και του πρακτικού.
Και παρόλο που η φινλανδική λέξη σάουνα πιστεύεται ότι προέρχεται από τη λέξη soudnje των Σάμι, που σημαίνει λάκκος στο έδαφος, η σάουνα δεν ανήκει στους Φινλανδούς.
Η Εσθονία, για παράδειγμα, έχει τη δική της ισχυρή κληρονομιά της σάουνας. Το 2013, η εσθονική σάουνα καπνού συμπεριλήφθηκε στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της Unesco.
Πρόκειται συνήθως για ξύλινες καλύβες χωρίς καμινάδα, όπου οι πέτρες θερμαίνονται από μια ανοιχτή φωτιά για να παράγουν ένα χαλαρωτικό άρωμα.
Στη Φινλανδία, η σάουνα είναι ένα από τα βασικά εθνικά σύμβολα, λέει η Lamminmäki, ακριβώς επειδή αποτελεί μια καθημερινή τελετουργία για τους Φινλανδούς, με 3,3 εκατομμύρια σάουνες σε μια χώρα 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων.
«Οι καθημερινές πρακτικές είναι σχετικές με την εθνική ταυτότητα και επειδή με την πάροδο του χρόνου διαμορφώνουν μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη για τον πολιτισμό και για το πώς είναι να είσαι πολίτης μιας χώρας, λέγεται ότι η σάουνα δημιουργεί μια βάση για την κατανόηση του τι είναι η Φινλανδικότητα», λέει η Lamminmäki.
Το 2020, η φινλανδική κουλτούρα της σάουνας ακολούθησε την Εσθονία, μπαίνοντας στον κατάλογο της Unesco. Η Unesco περιγράφει πως η κουλτούρα της σάουνας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ζωής για την πλειοψηφία του πληθυσμού και οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν την πρώτη τους εμπειρία σάουνας από μωρά.
Αυτή η φινλανδικότητα είναι επίσης βασισμένη στην 500 ετών φιλοσοφία του sisu, την οποία η συγγραφέας Katja Pantzar, με έδρα το Ελσίνκι, περιγράφει στο βιβλίο της, Finding Sisu, ως τη μοναδική φινλανδική δύναμη της θέλησης, την αποφασιστικότητα να μην τα παρατήσουμε ή να μην πάρουμε τον εύκολο δρόμο.
Η ίδια θεωρεί ότι το ανεπίσημο σύνθημα της χώρας, «Sisu, sauna, Sibelius», έχει σκοπό να συνοψίσει την ουσία της χώρας και την ταυτότητά της.
Το Sibelius αναφέρεται στον Jean Sibelius, τον μεγάλο συνθέτη του 20ού αιώνα του πατριωτικού ύμνου Finlandia.
Sisu, η «φιλοσοφία» της Φινλανδίας
Το Sisu αγκαλιάστηκε το 1917 από τις νέες εξουσίες ως μια ιδιαίτερα φινλανδική ιδιότητα, αφού η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της [μετά από περισσότερα από 100 χρόνια ρωσικής κυριαρχίας, ενώ είχαν προηγηθεί έξι αιώνες κυριαρχίας από τη Σουηδία], και εξακολουθεί να θεωρείται ως η «κοινωνική κόλλα» που κρατά ενωμένη τη φινλανδική κοινωνία, γράφει η O’Kelly.
Οι Φινλανδοί φιλοδοξούν να αποκτήσουν sisu, ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας που είναι χρήσιμο όταν ζεις σε ένα τόσο κρύο κλίμα με μακρύ χειμώνα.
Μπορεί επίσης να βοηθήσει όταν πηδάς από το κρύο νερό που κολυμπάς, στη ζέστη της σάουνας.
Η νεοαποκτηθείσα δημοτικότητα, τόσο της σάουνας, όσο και της κολύμβησης σε κρύο νερό έχει μετατρέψει τον τουρισμό σάουνας στο νούμερο ένα αξιοθέατο της Φινλανδίας. Η Löyly του Ελσίνκι, η οποία άνοιξε το 2016, προσελκύει περισσότερους από 200.000 επισκέπτες ετησίως.
Αλλά η Lamminmäki επισημαίνει ότι αυτή η αναγέννηση της σάουνας αγνοεί μερικές φορές μία από τις πιο σημαντικές ιδιότητες της εμπειρίας της σάουνας:
«Η σάουνα είναι ένας τόπος ισότητας. Καλωσορίζουμε όλα τα φύλα και τις σεξουαλικότητες, όλα τα είδη σωμάτων. Η σάουνα αγαπά τα σώματα με ένα στήθος, τα σώματα με ένα πόδι, τα σώματα που έχουν γεράσει. Η σάουνα αγαπά ανθρώπους που είναι φτωχοί, ανθρώπους που δεν έχουν δουλειά, ανθρώπους με επτά παιδιά και ανθρώπους που είναι λυπημένοι επειδή είναι άτεκνοι. Η σάουνα είναι ένα μέρος για τους εσωστρεφείς – δεν πειράζει αν δεν μιλάς – είναι ένα μέρος για μοναχικούς ανθρώπους που έχουν παρέα και είναι ένα μέρος για να έχουν χρόνο για μένα».
Με πληροφορίες από BBC
Ακολουθήστε το pride.gr στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι
Related
Νεοτερα
