Τα βιντεοπαιχνίδια αποτελούν πλέον την πιο δημοφιλή μορφή ψυχαγωγίας παγκοσμίως. Η εμπειρία, ωστόσο, δεν περιορίζεται πάντα εντός της οθόνης. Κάποιες φορές, «διαρρέει» στον πραγματικό κόσμο, με περίεργους – ακόμη και ανησυχητικούς – τρόπους.

Ο Christian Dines, σύμβουλος βιωσιμότητας στις ΗΠΑ, νιώθει αρκετά συχνά τα χέρια του να κινούνται ασυναίσθητα, σαν να κρατά ακόμη το χειριστήριο. Αισθάνεται, επίσης, μερικές φορές την παρόρμηση να «συλλέγει πράγματα» γύρω του, σαν να πρόκειται για power-ups (αντικείμενα σε βιντεοπαιχνίδια και δίνουν στον παίκτη κάποια προσωρινή ή μόνιμη ικανότητα).

Αυτή η αίσθηση είναι γνωστή ως Game Transfer Phenomenon (GTP): χωρίς ουσιαστικά κάποιος να παίζει ένα video game, το παιχνίδι έχει «εισβάλει» για τα καλά στο μυαλό του.

Game Transfer Phenomenon

Ο όρος, όπως αναφέρει το BBC, εισήχθη από την ψυχολόγο Angelica Ortiz de Gortari, η οποία μελέτησε για πρώτη φορά το φαινόμενο κατά τη διάρκεια του διδακτορικού της. Το GTP αναφέρεται σε στιγμές που τα όρια μεταξύ του εικονικού και του πραγματικού κόσμου γίνονται θολά.

Για παράδειγμα, κάποιοι παίκτες αναφέρουν ότι βλέπουν health bars – τις μπάρες που δείχνουν την ενέργεια ή πόση ζωή απομένει σε κάποιο video game χαρακτήρα – πάνω από τα κεφάλια των φίλων τους, όπως στο World of Warcraft.

Άλλοι νιώθουν ότι ο κόσμος γύρω τους έχει αλλάξει χρώματα, και μοιάζει πλέον με εκείνα του παιχνιδιού που μόλις έπαιξαν. Κάποιοι αισθάνονται ακόμα και την παρόρμηση να αλληλεπιδράσουν με το περιβάλλον τους όπως μέσα στο παιχνίδι – για παράδειγμα, να «πυροβολήσουν» προϊόντα στο σούπερ μάρκετ.

Διαβασε ακομα

Το ακριβότερο προϊόν ψυχαγωγίας που δημιουργήθηκε ποτέ

Ρεαλιστικοί ψηφιακοί κόσμοι

Αν και σπάνιο, το GTP μπορεί να προκαλέσει άγχος, σύγχυση ή ακόμα και παραπλανητική συμπεριφορά. Η Ortiz de Gortari έχει καταγράψει περισσότερες από 400 περιπτώσεις GTP από διαφορετικά παιχνίδια, με έρευνες να δείχνουν ότι το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται σε ένα ευρύ φάσμα παικτών – κυρίως όταν το gaming ξεπερνά τις τέσσερις ώρες ημερησίως.

Η έντονη εμβύθιση, ειδικά σε παιχνίδια ρεαλιστικά και καθηλωτικά (π.χ. RPG, simulation, first-person shooters), ενισχύει το φαινόμενο. Όπως σημειώνει η ερευνήτρια, όσο πιο ρεαλιστικός ο ψηφιακός κόσμος, τόσο δυσκολότερο γίνεται για τον εγκέφαλο να τον ξεχωρίσει από τον πραγματικό.

Έπιπλέον, ορισμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, όπως η τάση για αφηρημάδα ή η χαμηλή ανθεκτικότητα στο στρες, φαίνεται πως αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης του GTP, ενώ η στέρηση ύπνου, το άγχος και η κατάθλιψη μπορεί να το ενισχύσουν.

Τρόποι πρόληψης

Η ψυχολόγος επισημαίνει πως το GTP δεν έχει μελετηθεί επαρκώς, κυρίως επειδή οι περισσότεροι το αποσιωπούν από φόβο μήπως χαρακτηριστούν «τρελοί». Κι όμως, δεν πρόκειται για ψυχική ασθένεια, αλλά για μια παρενέργεια της έντονης και συχνής αλληλεπίδρασης με εικονικά περιβάλλοντα.

Ο σχολιαστής της gaming βιομηχανίας Ali Farha αναφέρει πως το φαινόμενο μπορεί να προληφθεί, εν μέρει, με διαλείμματα, ανάγνωση βιβλίων ή άλλες χαλαρωτικές δραστηριότητες μετά το gaming.

Παρομοίως, ο Scott Jennings από το Gaming Addicts Anonymous, μια ομάδα υποστήριξης για άτομα εθισμένα στα video games, τονίζει ότι ο τρόπος που σχετίζεται κανείς με το gaming έχει σημασία – ακριβώς όπως και με το αλκοόλ. Δεν έχει να κάνει απαραίτητα με το πόσες ώρες παίζει κάποιος, αλλά με το πώς επηρεάζει τη ζωή του.

Διαβασε ακομα

Η βιομηχανία βιντεοπαιχνιδιών παίρνει επιτέλους στα σοβαρά την ασφάλεια των παικτών

Προειδοποιητικό μήνυμα

Πάντως, δεν λείπουν και οι πιο επιφυλακτικές φωνές. Ο ερευνητής Nick Ballou του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης προειδοποιεί ότι η υπερβολική έμφαση στους κινδύνους μπορεί να ενισχύσει το ηθικό πανικό γύρω από τα παιχνίδια. Η πλειοψηφία των παικτών, υποστηρίζει, βιώνει θετικές επιδράσεις από το gaming: χαλάρωση, κοινωνική σύνδεση και αίσθηση επιτυχίας.

Ωστόσο, για την Ortiz de Gortari το GTP αξίζει προσοχής, ιδίως από τη βιομηχανία των video games. Θεωρεί πως οι developers οφείλουν να γνωρίζουν τις πιθανές επιπτώσεις και να εξετάζουν τρόπους πρόληψης. Όπως υπάρχουν προειδοποιήσεις για φωτοευαισθησία, έτσι και το GTP, ενδεχομένως, να πρέπει να αναφέρεται με προειδοποιητικό μήνυμα.

«Έχουμε αρκετά στοιχεία ότι το GTP είναι υπαρκτό», δηλώνει η ερευνήτρια. «Τώρα πρέπει να καταλάβουμε πώς και γιατί συμβαίνει».