Δεν χρειάζεται να είσαι ένα «κορίτσι Barbie» για να ενδιαφερθείς για το Black Barbie: A Documentary. Το νέο ντοκιμαντέρ που προβάλλεται στο Netflix παρουσιάζει την ιστορία της πρώτης μαύρης Barbie το 1980, υπογραμμίζοντας το πόσο σημαντική ήταν μία τέτοια κούκλα για τα μαύρα κορίτσια σε έναν κόσμο που εξακολουθεί να αμφισβητεί τη φυσική τους ομορφιά.

Το ντοκιμαντέρ αποτελεί έναν φόρο τιμής στις μαύρες γυναίκες που υπερασπίστηκαν και σχεδίασαν την κούκλα. Η σεναριογράφος-σκηνοθέτης Lagueria Davis χρησιμοποιεί τις δοκιμές της κούκλας-ορόσημο από τη δεκαετία του 1940 για να εξηγήσει γιατί η μαύρη Barbie έχει σημασία και πώς μια ξανθιά και γαλανομάτα Barbie -η ενσάρκωση ενός μη ρεαλιστικού λευκού προτύπου ομορφιάς- μπορεί να πλήξει την αυτοεικόνα των μαύρων παιδιών στην Αμερική.

Οι Drs Kenneth και Mamie Clark διεξήγαγαν τεστ κούκλας για να προσδιορίσουν τις επιπτώσεις του διαχωρισμού στην αυτοεκτίμηση των μαύρων παιδιών.

Έδωσαν στα παιδιά, ηλικίας τριών έως επτά ετών, λευκές και μαύρες κούκλες που ήταν πανομοιότυπες από κάθε άποψη, εκτός από το χρώμα του δέρματος. Στη συνέχεια, τους ζήτησαν να αποδώσουν θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά στις κούκλες- τα περισσότερα από τα παιδιά απέρριψαν τις μαύρες κούκλες, γεγονός που λέει πολλά για την αυτοεκτίμησή τους και σοκάρει τους δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, οι οποίοι επικαλέστηκαν τη μελέτη στην απόφαση του δικαστηρίου για την κατάργηση του διαχωρισμού στα δημόσια σχολεία, το 1954, Brown κατά Board of Education.

Το ντοκιμαντέρ εκτυλίσσεται μέσα από την ιστορία της θείας της Davis, Beulah Mae Mitchell, πρώην υπαλλήλου της Mattel, της εταιρείας κατασκευής παιχνιδιών που παρήγαγε την πρώτη Barbie το 1959. Η Davis, η οποία είναι και η αφηγήτρια της ταινίας, εξομολογείται ότι μισεί τις κούκλες. Παρόλα αυτά, το ενδιαφέρον της κεντρίζεται από την εντυπωσιακή συλλογή από κούκλες της θείας της και τη μακροχρόνια καριέρα της στη Mattel, όπου από εργάτρια στη γραμμή συναρμολόγησης έφτασε να γίνει ρεσεψιονίστ στα γραφεία της εταιρείας. Καθώς η Davis αρχίζει να ρωτά τη Mitchell, μαθαίνει για τη μαύρη Barbie και την εκπληκτική συμμετοχή της θείας της στη δημιουργία της κούκλας. Όταν η Ruth Handler, συνιδρύτρια της εταιρείας και δημιουργός της Barbie, ρώτησε τους εργαζόμενους αν είχαν προτάσεις για τη βελτίωση της Mattel, η Mitchell απάντησε: «Θέλουμε μια μαύρη Barbie».

Μία επαναστατική πράξη

Η Mitchell δεν θεώρησε το αίτημα σπουδαίο, αλλά εκ των υστέρων ήταν μια επαναστατική πράξη. Όπως πολλές μαύρες γυναίκες της γενιάς της, η θεία της υποβάθμισε τη σημασία των πράξεών της, είπε η Davis. «Νομίζω ότι αυτή είναι μερικές φορές η φύση του τι σημαίνει να περιηγείσαι ως μαύρη γυναίκα, να κάνεις τη δουλειά και να είσαι σχεδόν αόρατη».

Τα λόγια τηςMitchell είχαν αντίκτυπο με πολλούς τρόπους. Το 1976, η Mattel προσέλαβε την Kitty Black Perkins, την πρώτη μαύρη σχεδιάστρια της. Λίγα χρόνια αργότερα σχεδίασε την πρώτη μαύρη Barbie, υλοποιώντας τις προσδοκίες του Mitchell κι άλλων γυναικών.

«Ήθελα να αντικατοπτρίζει τη συνολική εμφάνιση μιας μαύρης γυναίκας. Ήθελα η μαύρη Barbie να είναι το εντελώς αντίθετο της Barbie και το εντελώς αντίθετο της Christie» δήλωσε η δήλωσε η Perkins για τη μαύρη φίλη της Barbie η οποία έκανε το ντεμπούτο της το 1968. Η μαύρη Barbie είχε άφρο μαλλί. Τα χείλη της ήταν πιο γεμάτα και η μύτη της ήταν λίγο πιο φαρδιά από της Barbie. Φορούσε έντονα κοσμήματα και μια κόκκινη περιτυλιγμένη φούστα με σκίσιμο μέχρι το ύψος του μηρού, εμπνευσμένη από την γκαρνταρόμπα της Diana Ross.

ΟΘΟΝΗ Οι 10 καλύτερες σειρές για να μην ξεκολλήσεις από την οθόνη τον Ιούνιο

Η Mattel είχε ήδη κατασκευάσει δύο μαύρες κούκλες στα τέλη της δεκαετίας του ’60, την Christie και τη Francie. Αλλά δεν θεωρούνταν Barbie οπότε δεν είχαν το κύρος της μαύρης Barbie. Η επιτυχία της νέας Barbie, παρά τη μικρή διαφήμιση από τη Mattel, ενέπνευσε κι άλλες σειρές από μαύρες κούκλες.

Το 1996, η Perkins προσέλαβε τη Stacey McBride-Irby, η οποία δημιούργησε και σχεδίασε νέες σειρές μαύρων Barbie, μέρος της πρωτοποριακής αλλά ελάχιστα γνωστής δουλειάς των μαύρων γυναικών σχεδιαστών της Mattel. Στο ντοκιμαντέρ, οι τρεις γυναίκες, η Mitchell, η Perkins και η McBride-Irby, μοιράζονται μια γλυκιά επανένωση on camera, αντανακλώντας τη συντροφικότητα που σφυρηλάτησαν στη Mattel πριν από χρόνια.

Το Black Barbie: A Documentary έκανε το ντεμπούτο του στο South by Southwest τον Μάρτιο του 2023, μήνες πριν κυκλοφορήσει η φανταστική Barbie της Greta Gerwig. Και οι δύο ταινίες αποτίουν φόρο τιμής σε πρωτοπόρες γυναίκες. Στην Barbie της Gerwig, η Handler είναι μια φεμινίστρια νονά και η Barbie Land γιορτάζει το ουράνιο τόξο των Barbie που ακολούθησε την κυκλοφορία της πρώτης μαύρης κούκλας Barbie. Σήμερα, η Barbie θεωρείται η πιο ποικιλόμορφη σειρά κούκλας στην αγορά.

Το φιλόδοξο ντοκιμαντέρ χωρίζεται σε τρεις πράξεις: πώς ήταν πριν από τις μαύρες κούκλες, πώς ήταν με αυτές και τι έχει αλλάξει μετά την παρουσία της Black Barbie κι άλλων σειρών μαύρων κούκλων.

Στην τελευταία πράξη, επιστρέφουμε στις δοκιμές της κούκλας, επιστρατεύοντας την Amirah Saafir, καθηγήτρια παιδικών και εφηβικών σπουδών στο Cal State Fullerton. Αντί να ζητήσει από τα μαύρα παιδιά να επιλέξουν μεταξύ λευκών και μαύρων κούκλων, όπως έκαναν οι Clarks, το τεστ της Saafir τους παρουσιάζει φυλετικά διαφορετικές κούκλες. Ένας θεραπευτής τα ρωτάει ποια κούκλα είναι πιο ελκυστική, ποια κούκλα τους μοιάζει και ποια κούκλα είναι η «πραγματική Barbie», μεταξύ άλλων ερωτήσεων.

Τα περισσότερα παιδιά επιλέγουν κούκλες που τους μοιάζουν, αλλά θεωρούν τη λευκή Barbie την «πραγματική Barbie». Στα μάτια τους, οι λευκές Barbie βρίσκονται στο κέντρο του κόσμου της Barbie και οι μαύρες Barbie έρχονται δεύτερες. Ορισμένα παιδιά σημείωσαν ότι στα κινούμενα σχέδια, τις ταινίες και τις διαφημίσεις της Barbie, η λευκή Barbie είναι ο πρωταγωνιστής και οι έγχρωμες Barbie είναι δευτερεύοντες χαρακτήρες. Παρόλο που δεν είχαν λέξεις για να εξηγήσουν αυτό που παρατήρησαν, κάποια παιδιά γνώριζαν ότι η μαύρη Barbie, όπως κι άλλες μαύρες κούκλες, έκαναν το ντεμπούτο τους πολύ μετά την αρχική Barbie.

Το τεστ οδηγεί στο εξής συμπέρασμα: η εκπροσώπηση από μόνη της δεν αλλάζει τις φυλετικές ιεραρχίες. Έτσι, περισσότερα από 40 χρόνια μετά το ντεμπούτο της μαύρης Barbie, τα μαύρα κορίτσια εξακολουθούν να ζουν σε έναν κόσμο λευκής Barbie. Το ντοκιμαντέρ αφήνει τους θεατές να αποφασίσουν πόσο μακριά έχουμε φτάσει.

Εμπνευσμένες από τις γυναίκες που έκαναν την κούκλα πραγματικότητα «δημιουργώντας κάτι που δεν έβλεπαν αλλά ήθελαν», δήλωσε η Davis, «κάναμε τελικά τη μαύρη Barbie την ηρωίδα της δικής της ιστορίας».

Με πληροφορίες από Guardian