Με το Copa América, το Euro που «παίζει» τώρα στα γήπεδα της Γερμανίας και τους Ολυμπιακούς Αγώνες να διεξάγονται σε λιγότερο από έναν μήνα, το καλοκαίρι του 2024 είναι μια γιορτή του αθλητισμού. Ωστόσο, πολλές σύγχρονες αθλητικές διοργανώσεις έχουν διεξαχθεί σε χώρες με τρομακτικό ιστορικό ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με μικρή αντίδραση από τους φιλάθλους, τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς ή τις κυβερνήσεις.

Σε έναν κόσμο όπου οι διασημότητες υπόκεινται σε υψηλά ηθικά πρότυπα – και αντιμετωπίζουν συνέπειες αν δεν ανταποκρίνονται – αυτή η ασυνέπεια είναι εντυπωσιακή.

Η ιστορική έρευνα του Ofer Idels, μεταδιδακτορικού υποτρόφου στο Πανεπιστήμιο Ludwig Maximilian του Μονάχου, επικεντρώνεται σε αυτό το ανησυχητικό ζήτημα, με στόχο να κατανοηθεί γιατί ο αθλητισμός συχνά αποφεύγει τον έλεγχο, που τόσο εύκολα εφαρμόζουμε σε άλλα γεγονότα και άτομα.

Κατάρ 2022: Ένας νεκρός εργάτης ανά λεπτό ποδοσφαίρου

Για χρόνια πριν από την σέντρα του πρώτου αγώνα, το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 2022 στο Κατάρ αμαυρώθηκε από κατηγορίες για αθλητικό ξέπλυμα, περιβαλλοντική ζημία, υπέρογκο κόστος και, το πιο κρίσιμο, σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – συμπεριλαμβανομένης της μεταχείρισης των γυναικών, της LGBTQ+ κοινότητας και των μεταναστών εργατών.

Μεταξύ των ισχυρισμών που αναφέρθηκαν ευρέως ήταν ένα ιδιαίτερα οδυνηρό στατιστικό στοιχείο: Περισσότεροι από 6.500 μετανάστες εργάτες από την Ινδία, το Πακιστάν, το Νεπάλ και το Μπαγκλαντές έχασαν τη ζωή τους κατά την κατασκευή ξενοδοχείων και γηπέδων για την προετοιμασία του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022.

Αυτό σημαίνει ότι κάθε λεπτό ποδοσφαίρου που παίχτηκε στο τουρνουά, ισοδυναμούσε με την απώλεια μιας ανθρώπινης ζωής.

Διαβασε ακομα

Μαρτίν Άνταμ: Ο Ούγγρος Βίκινγκ τρύπησε τα δίχτυα του body shaming

Ενώ η κυβέρνηση του Κατάρ ανέφερε ότι ο αριθμός των νεκρών εργατών ήταν πολύ χαμηλότερος, 47, οι παραπάνω περιπτώσεις κακοποίησης δεν αποτελούσαν μυστικό κατά την προετοιμασία της διοργάνωσης.

Παρόλα αυτά, είχαν ελάχιστο αντίκτυπο στην κοινή γνώμη – τις εβδομάδες που προηγήθηκαν του τουρνουά, οι φίλαθλοι ανησυχούσαν περισσότερο για το πώς το χειμερινό χρονοδιάγραμμα θα επηρέαζε την κανονική ποδοσφαιρική σεζόν ή για την ικανότητά τους να καταναλώνουν αλκοόλ σε μια μουσουλμανική χώρα.

Οι εκκλήσεις για μποϊκοτάζ δεν έπιασαν τόπο, και η διοργάνωση συνέχισε να συγκεντρώνει υψηλή τηλεθέαση, με μια δημοσκόπηση του BBC να την ανακηρύσσει ως το καλύτερο Παγκόσμιο Κύπελλο του αιώνα.

Η απληστία και η διαφθορά είναι προφανείς εξηγήσεις για το πώς επετράπη να συμβεί αυτό. Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις διαφθοράς τόσο στη FIFA όσο και στο Κατάρ, ιδίως όσον αφορά τη διαδικασία υποβολής υποψηφιότητας για τους αγώνες.

Οι αναφορές δείχνουν επίσης ότι ορισμένοι οπαδοί πληρώθηκαν από τη διοργανώτρια χώρα για να τραγουδήσουν και να φωνάξουν κατ’ εντολή, και celebrities πληρώθηκαν τεράστια ποσά για να παρευρεθούν και να υποστηρίξουν τη διοργάνωση, ξεπλένοντας έτσι το ρεκόρ του Κατάρ για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Τέτοιες κραυγαλέες επιδείξεις απληστίας δεν αντιμετωπίζονται πάντα με απάθεια. Το 2021, για παράδειγμα, η προσπάθεια για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Σούπερ Λίγκας αντιμετώπισε ευρεία, σφοδρή κριτική από οπαδούς, ποδοσφαιριστές, προπονητές και πολιτικούς, με αποτέλεσμα το εγχείρημα πολλών εκατομμυρίων δολαρίων να ακυρωθεί γρήγορα.

Διαβασε ακομα

Οι παίκτες της Εθνικής Δανίας αρνήθηκαν αύξηση αποδοχών για να έχει η ομάδα γυναικών ίσες αμοιβές

Η μοναδική, παράλογη γοητεία των σύγχρονων σπορ

Αντικειμενικά μιλώντας, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Κατάρ είναι ασυγχώρητες. Ωστόσο, η γοητεία της ανθρωπότητας για τον αθλητισμό είναι συναισθηματική και όχι ορθολογική, πράγμα που σημαίνει ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να αναλυθεί ή να εξηγηθεί από αντικειμενική άποψη.

Επομένως, αξίζει να εξετάσουμε πώς οι διοργανωτές αντιμετώπισαν τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά την προετοιμασία του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022. Λίγο πριν από την έναρξή του, ο πρόεδρος της FIFA Τζάνι Ινφαντίνο και η γενική γραμματέας Φατμά Σαμούρα έγραψαν τα εξής σε επιστολή προς τις συμμετέχουσες ομάδες:

«Παρακαλούμε, ας επικεντρωθούμε τώρα στο ποδόσφαιρο! Γνωρίζουμε ότι το ποδόσφαιρο δεν ζει σε κενό αέρος και γνωρίζουμε εξίσου ότι υπάρχουν πολλές προκλήσεις και δυσκολίες πολιτικού χαρακτήρα σε όλο τον κόσμο. Όμως, σας παρακαλούμε να μην επιτρέψετε να παρασυρθεί το ποδόσφαιρο σε κάθε ιδεολογική ή πολιτική μάχη που υπάρχει».

Μια τέτοια δήλωση μπορεί να φαίνεται κυνική και μελετημένη, αλλά αντανακλά μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι τα σύγχρονα αθλήματα είναι αγνά, οικουμενικά και αυτόνομα – δηλαδή μια δραστηριότητα από μόνη της και όχι ένα μέσο για ένα σκοπό. Αυτό εκφράζεται συχνά με ισχυρισμούς όπως «ο αθλητισμός είναι τέχνη», ή ότι ο αθλητισμός πρέπει να διαχωρίζεται από την πολιτική.

Η έλξη του αθλητισμού τόσο για τους συμμετέχοντες όσο και για τους θεατές έγκειται επομένως στην αμεσότητά του και στην ικανότητά του να ενώνει τους ανθρώπους σε μια αυθεντική εμπειρία του εδώ και τώρα. Οι άνδρες και οι γυναίκες στο γήπεδο είναι κάτι πολύ περισσότερο από ιδρωμένοι άνθρωποι που φορούν σορτς και κλωτσάνε μια μπάλα – για τους θεατές είναι ήρωες αγνής ομορφιάς.

Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τις εντυπωσιακά και παράδοξα διαφορετικές αντιδράσεις για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 και τη Super League.

Η Super League είχε ως στόχο να σφετεριστεί την παραδοσιακή δομή του ποδοσφαίρου προς όφελος των μεγάλων συλλόγων έναντι των μικρών, αλλά έγινε αντιληπτή ως μια άπληστη προσβολή της καθαρότητας του αθλητισμού.

Ωστόσο, οι οπαδοί μπορεί να ήταν σε θέση να αποδεχτούν τον αριθμό των νεκρών του Παγκοσμίου Κυπέλλου του Κατάρ ως μια αναγκαία θυσία για τη διατήρηση της παγκόσμιας, δεσμευτικής δύναμης του σύγχρονου αθλητισμού.

Διαβασε ακομα

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν θέση για καταδικασμένο βιαστή 12χρονης

Οι «Ολυμπιακοί Αγώνες των Ναζί» του 1936

Η κομβική στιγμή για τη διαμόρφωση του σύγχρονου αθλητικού μας ήθους ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο, γνωστοί και ως «Ολυμπιακοί Αγώνες των Ναζί».

Το αμφιλεγόμενο γεγονός πυροδότησε ένα ευρέως διαδεδομένο κίνημα μποϊκοτάζ, το οποίο υποστήριζε ότι η διεξαγωγή και ο σεβασμός των αγώνων υπό ένα φασιστικό και αντισημιτικό καθεστώς θα αμαύρωνε την καθαρότητα του αθλητισμού και θα δικαίωνε το Τρίτο Ράιχ μπροστά σε ένα παγκόσμιο κοινό.

Παρ’ όλα αυτά, οι αγώνες συνεχίστηκαν, παρέχοντας μια ισχυρή απόδειξη της ικανότητας του αθλητισμού να κάνει τον κόσμο να παραβλέπει ανείπωτα εγκλήματα. Τα καταπιεστικά έθνη σήμερα εξακολουθούν να ακολουθούν αυτό το παράδειγμα.

Προς μια πιο ηθική αθλητική κουλτούρα

Σχεδόν εκατό χρόνια μετά, το Κατάρ είναι υποψήφιο για να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2036. Δεδομένου του αριθμού των νεκρών του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022, είναι πιθανό ότι μια τέτοια διοργάνωση θα κοστίσει τη ζωή χιλιάδων ακόμη εργατών και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με σθεναρή αντίσταση.

Διαβασε ακομα

Πιέρ Ντε Κουμπερτέν: Η σχέση του «πατέρα» των Ολυμπιακών Αγώνων με τον Χίτλερ

Ωστόσο, η ιστορία μάς διδάσκει ότι οι διαμαρτυρίες δεν πρέπει να βασίζονται αποκλειστικά σε γενικούς όρους όπως «αθλητικό ξέπλυμα» ή σε κυνικές προοπτικές που παραβλέπουν τη συναισθηματική και απτή σημασία που έχει ο αθλητισμός στη ζωή των ανθρώπων.

Όπως φάνηκε στην περίπτωση της Super League, οι φίλαθλοι είναι ικανοί να αγωνιστούν για την αγνότητα των αθλημάτων που αγαπούν, αλλά ένας τέτοιος αγώνας για την ψυχή του σύγχρονου αθλητισμού δεν θα πρέπει να ξεκινήσει μόνο μετά την απόλαυση των καλοκαιρινών τουρνουά. Τελικά, ως φίλαθλοι, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η ηθική συχνά αρχίζει στο εδώ και τώρα.

Με πληροφορίες από The Conversation