Την ώρα που το Ακροδεξιό AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία) βρίσκεται σε τροχιά ανόδου πυκνώνοντας τις ξενοφοβικές του δράσεις, οι διαμαρτυρίες στη Γερμανία όλο και φουντώνουν με συνθήματα όπως «Ποτέ ξανά», «Ενάντια στο μίσος» και «Υπερασπιστείτε τη δημοκρατία».

Όταν η Sabine Thonke συμμετείχε σε μία πρόσφατη διαδήλωση στο Βερολίνο κατά του ακροδεξιού κόμματος της Γερμανίας, ήταν η πρώτη φορά εδώ και χρόνια που αισθάνθηκε αισιόδοξη ότι η αυξανόμενη δύναμη των εξτρεμιστών στη χώρα της θα μπορούσε να σταματήσει.

Η 59χρονη παρακολουθεί εδώ και καιρό με ανησυχία την άνοδο του AfD, όταν όμως άκουσε για ένα σχέδιο απέλασης εκατομμυρίων ανθρώπων από τη χώρα, ένιωσε ότι έπρεπε να αναλάβει δράση.

«Ποτέ δεν πίστευα ότι τέτοιες απάνθρωπες ιδέες θα κέρδιζαν ξανά δημοτικότητα στη Γερμανία. Νόμιζα ότι είχαμε πάρει τα μαθήματα από το παρελθόν μας».

Πολλοί Γερμανοί πίστευαν ότι η χώρα τους είχε αναπτύξει μια ανοσία στον εθνικισμό και στους ισχυρισμούς περί φυλετικής ανωτερότητας, αφού αντιμετώπισε τη φρίκη του ναζιστικού παρελθόντος της μέσω της εκπαίδευσης και των νόμων για την απαγόρευση των διώξεων.

Έκαναν λάθος: Αν διεξάγονταν σήμερα εκλογές, το AfD θα ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις.

AfD με τη στήριξη κρατιδίων της πρώην Ανατολικής Γερμανίας

Οι εθνικές δημοσκοπήσεις αποκρύπτουν μία σημαντική πληροφορία: Το AfD λαμβάνει μεγάλη στήριξη και από τα πρώην κομμουνιστικά και λιγότερο ευημερούντα ανατολικά κρατίδια της Γερμανίας.

Μετά την πτώση του κομμουνισμού το 1989 και την ενοποίηση της Ανατολικής και της Δυτικής Γερμανίας, πολλοί άνθρωποι στα πέντε ανατολικά κρατίδια έχασαν όχι μόνο τη δουλειά τους αλλά και το συλλογικό τους παρελθόν. Έμειναν ουσιαστικά «αποπροσανατολισμένοι» και επί της ουσίας «ξεκρέμαστοι» στο καπιταλιστικό σύστημα.

Η μεγάλη άνοδος βέβαια του AfD προήλθε από την οργή για τον πληθωρισμό και, κυρίως, για την αύξηση της μετανάστευσης: Η ΕΕ έλαβε 1,1 εκατομμύρια αιτήσεις ασύλου το 2023, τον υψηλότερο αριθμό από το 2015.

Η Γερμανία είχε μακράν τον μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων – πάνω από 300.000 – κυρίως από τη Συρία, το Αφγανιστάν και την Τουρκία. Η χώρα υποδέχθηκε επίσης περισσότερους από ένα εκατομμύριο Ουκρανούς πρόσφυγες που εκτοπίστηκαν μετά την εισβολή της Ρωσίας.

Τα διδάγματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Μετά το 1945, οι Δυτικογερμανοί μεγάλωσαν με την κατευθυντήρια αρχή ότι «ποτέ ξανά δεν πρέπει να υπάρξει δικτατορία σε γερμανικό έδαφος».

Οι ηγέτες από τη Δυτική Γερμανία έκαναν επισκέψεις στο Ισραήλ και ζήτησαν συγγνώμη από τις χώρες που είχαν καταληφθεί από τους Ναζί, ενώ οι μαθητές των σχολείων πήγαιναν να δουν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή τα μνημεία του Ολοκαυτώματος.

Αλλά στα ανατολικά της χώρας, μία αυτοανακηρυγμένη αντιφασιστική κοινωνία, οι νέοι διδάσκονταν ότι ήταν μόνο οι απόγονοι των θυμάτων των Ναζί.

Η Thonke, η οποία εργάζεται στην εταιρεία ύδρευσης του Βερολίνου, μεγάλωσε στη Βαυαρία, που αποτελούσε μέρος της Δυτικής Γερμανίας πριν από την επανένωση το 1990.

Αναφέρει ότι δεν μίλησε ποτέ πολύ με τους παππούδες της – τη ναζιστική γενιά – για το τι συνέβη κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ, αλλά έμαθε για την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία και το Ολοκαύτωμα στο σχολείο.

Το AfD δεν είναι η απάντηση στα προβλήματα

Η σημερινή ακροδεξιά χρησιμοποιεί παρόμοιες τακτικές, λέει η Thonke, εκμεταλλευόμενη τους φόβους των ανθρώπων για να κερδίσει την εμπιστοσύνη και τις ψήφους τους.

«Καταλαβαίνω ότι πολλοί άνθρωποι είναι εξαντλημένοι από όλες αυτές τις κρίσεις – την πανδημία του COVID-19, τον πόλεμο στην Ουκρανία, τους πολλούς μετανάστες, τον πληθωρισμό – και ότι φοβούνται ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν […]Αλλά οι λύσεις που προσφέρει το AfD δεν θα λύσουν κανένα από αυτά τα προβλήματα».

Οι υποστηρικτές του AfD

Η απήχηση του AfD είναι ιδιαίτερα ισχυρή μεταξύ των ανδρών – περίπου τα δύο τρίτα των ψηφοφόρων του είναι άνδρες – και, όλο και περισσότερο, μεταξύ των νεότερων ψηφοφόρων.

Το κόμμα είναι πολύ πιο εξοικειωμένο με το διαδίκτυο από τους αντιπάλους του, αξιοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να περάσει το μήνυμά του στους νέους.

Ταυτόχρονα, τα στελέχη του AfD συχνά αποφεύγουν να μιλούν με δημοσιογράφους των συστημικών μέσων ενημέρωσης και μερικές φορές δεν διαπιστεύουν δημοσιογράφους που θεωρούν ότι ασκούν υπερβολική κριτική στις κομματικές τους συμβάσεις.

Το κόμμα έχει επωφεληθεί από τη βαθιά απογοήτευση των ψηφοφόρων για τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς. Η κυβέρνησή του ήρθε στην εξουσία πριν από δύο χρόνια με μια προοδευτική, εκσυγχρονιστική ατζέντα, αλλά τώρα θεωρείται από πολλούς ως «δυσλειτουργική» και «ανίκανη».

Το ναζιστικό παρελθόν της Γερμανίας

Το παρακλάδι του AfD στη Θουριγγία, ένα ομοσπονδιακό κρατίδιο στην κεντρική Γερμανία,είναι ιδιαίτερα ριζοσπαστικό και τέθηκε υπό επίσημη παρακολούθηση από την υπηρεσία εσωτερικών πληροφοριών πριν από τέσσερα χρόνια ως «αποδεδειγμένα ακροδεξιά εξτρεμιστική» ομάδα.

Ο Bjoern Hoecke, ηγέτης του AfD στη Θουριγγία, έχει κατά καιρούς υποστηρίξει αναθεωρητικές απόψεις για το ναζιστικό παρελθόν της Γερμανίας.

Το 2018 μάλιστα αποκάλεσε το μνημείο του Ολοκαυτώματος στο Βερολίνο «μνημείο ντροπής» και κάλεσε τη Γερμανία να κάνει «στροφή 180 μοιρών» στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει το παρελθόν της.

«Το AfD είναι ένα εθνικιστικό κόμμα και οι εθνικιστές θέλουν να είναι υπερήφανοι για την ιστορία τους και όποιος θέλει να είναι πολύ υπερήφανος για τη γερμανική ιστορία πρέπει φυσικά να ελαχιστοποιήσει, να υποβαθμίσει ή ακόμη και να αρνηθεί τη ντροπή των ναζιστικών εγκλημάτων προκειμένου να μπορέσει να αφηγηθεί την ιστορία του εθνικού μεγαλείου», ανέφερε ο Jens-Christian Wagner, ιστορικός και επικεφαλής του Μνημείου του Μπούχενβαλντ, ενός πρώην στρατοπέδου συγκέντρωσης στη Θουριγγία, όπου οι ναζί σκότωσαν περισσότερους από 56.000 ανθρώπους.

Μία συνάντηση που φέρνει ανατριχιαστικές μνήμες

Ένα κύμα διαδηλώσεων κατά της ακροδεξιάς έχει σαρώσει τη Γερμανία: Περισσότεροι από 2,4 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν συμμετάσχει μέχρι στιγμής στις διαδηλώσεις κατά του AfD που ξεκίνησαν στα μέσα Ιανουαρίου, σύμφωνα με το γερμανικό υπουργείο Εσωτερικών.

Η συνάντηση του Νοεμβρίου έμοιαζε με εκείνη του Wannsee, όταν οι Ναζί προχώρησαν σε συστηματικές συλλήψεις που οδήγησαν στη δολοφονία έξι εκατομμυρίων Εβραίων

Οι διοργανωτές των διαδηλώσεων εκτιμούν ότι αφορμή υπήρξε μία αναφορά ότι ακροδεξιοί εξτρεμιστές συναντήθηκαν για να συζητήσουν την απέλαση εκατομμυρίων μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων με γερμανική υπηκοότητα.

Μέλη του AfD ήταν παρόντα στη συνάντηση, μαζί με τον Martin Sellner, έναν νεαρό Αυστριακό με νεοναζιστικές διασυνδέσεις και καταδίκες για βίαιο εξτρεμισμό.

Η συνάντηση, τον Νοέμβριο του 2023, είχε μία ανατριχιαστική ομοιότητα με τη διάσκεψη του Wannsee, όταν οι Ναζί συμφώνησαν στη λεγόμενη «τελική λύση» – τις συστηματικές συλλήψεις που οδήγησαν στη δολοφονία έξι εκατομμυρίων Εβραίων.

Ακριβώς όπως το χειμώνα του 1942, όταν ανώτεροι αξιωματούχοι των Ναζί συναντήθηκαν κρυφά σε μία βίλα δίπλα σε λίμνη έξω από το Βερολίνο, έτσι και η πρόσφατη συνάντηση πραγματοποιήθηκε επίσης μυστικά σε μία βίλα σχετικά κοντά στη γερμανική πρωτεύουσα.

Οι ηγέτες του κόμματος AfD προσπάθησαν να αποστασιοποιηθούν από τη συνάντηση, λέγοντας ότι το κόμμα δεν είχε καμία οργανωτική ή οικονομική σχέση με την εκδήλωση, ότι δεν ήταν υπεύθυνο για όσα συζητήθηκαν εκεί και ότι τα μέλη που συμμετείχαν το έκαναν με καθαρά προσωπική ιδιότητα.

Οι αντιδράσεις

Παρόλα αυτά, εβδομάδα με την εβδομάδα, εκατομμύρια Γερμανοί συμμετέχουν σε εκδηλώσεις σε πόλεις, όπως το Βερολίνο, το Μόναχο, το Αμβούργο ή το Ντίσελντορφ.

Διαδηλώσεις πραγματοποιούνται και σε μικρότερες πόλεις – ακόμη και εβδομαδιαίες αγρυπνίες – με τον κόσμο να εκφράζει την απογοήτευσή του για την αυξανόμενη υποστήριξη του ακροδεξιού λαϊκισμού στην κάλπη.

Ανάμεσά τους και η Thonke, η οποία ανακουφισμένη δηλώνει πως «η χώρα ξυπνάει».

Διαβασε ακομα

Ακάθεκτη η Ακροδεξιά στην Ιταλία: Πρώτη και με διαφορά η Μελόνι στις δημοσκοπήσεις

Παρ’ όλα αυτά, το AfD βρίσκεται ακόμη σε υψηλά επίπεδα. Τον Δεκέμβριο, σημείωσε ένα ακόμη ορόσημο, όταν για πρώτη φορά ο υποψήφιός του κέρδισε τις δημαρχιακές εκλογές στην πόλη Pirna, στη Σαξονία.

Τώρα το κόμμα βάζει στο στόχαστρο τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιούνιο. Αν η Thonke και οι συναγωνιστές της θέλουν να απωθήσουν την ακροδεξιά, θα πρέπει να πείσουν τους συμπατριώτες τους, όχι απλώς να διαμαρτυρηθούν, αλλά να προσέλθουν μαζικά στις κάλπες.

Με πληροφορίες από TIME