Από τη Βιομηχανική Επανάσταση και μετά – μια εποχή που στηρίχθηκε στην εκτεταμένη χρήση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας και τις μεταφορές – η θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί δραματικά, με την κλιματική κρίση να απειλεί όλους μας.

Το 2024 ήταν η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ, και η πρώτη φορά που η μέση θερμοκρασία της Γης ξεπέρασε τον κρίσιμο «κόκκινο» δείκτη του +1,5°C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Τα τελευταία δέκα χρόνια είναι επίσης τα πιο θερμά στην ιστορία των μετρήσεων. Αναλύσεις που εξετάζουν την παγκόσμια θερμοκρασία τα τελευταία 485 εκατομμύρια χρόνια δείχνουν πως, κάθε φορά που ο πλανήτης θερμαίνεται, ακολουθούν ακραία καιρικά φαινόμενα και μαζικές εξαφανίσεις ειδών. Ωστόσο, ποτέ στο παρελθόν δεν έχει σημειωθεί τόσο γρήγορη αύξηση της θερμοκρασίας όσο σήμερα.

Τι προκαλεί την υπερθέρμανση;

Οι όροι «παγκόσμια υπερθέρμανση» και «κλιματική αλλαγή» συχνά χρησιμοποιούνται ως συνώνυμα, όμως οι επιστήμονες προτιμούν τον δέυτερο για να περιγράψουν τη συνολική εικόνα: την άνοδο της θερμοκρασίας, τις φυσικές καταστροφές, τη στάθμη της θάλασσας που ανεβαίνει και άλλες επιπτώσεις.

Όλα αυτά τα φαινόμενα σχετίζονται με τη συνεχιζόμενη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου – όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂) και το μεθάνιο – που παγιδεύουν τη θερμότητα στην ατμόσφαιρα.

Όπως αναφέρει το National Geographic, όταν καίμε πετρέλαιο, άνθρακα ή φυσικό αέριο, εκπέμπουμε στην ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες CO₂, το οποίο επιτρέπει στο ηλιακό φως να φτάνει στη Γη, αλλά παγιδεύει τη θερμότητα, αποτρέποντάς την από το να επιστρέψει στο διάστημα. Αυτό το φαινόμενο – γνωστό ως «φαινόμενο του θερμοκηπίου» – κρατά τον πλανήτη θερμότερο σε σχέση με τους φυσιολογικούς δείκτες

Το CO₂ είναι το πιο διαδεδομένο αέριο του θερμοκηπίου, κυρίως ως υποπροϊόν της παραγωγής και καύσης ορυκτών καυσίμων, αλλά και από την αποψίλωση δασών. Το μεθάνιο, παρόλο που αποτελεί μόνο το 16% των εκπομπών, είναι περίπου 25 φορές πιο ισχυρό από το CO₂. Προέρχεται κυρίως από τη γεωργία και την κτηνοτροφία, διαρροές κατά την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά και από σκουπίδια σε χωματερές.

Διαβασε ακομα

Δώστε φύκια στις αγελάδες για να αερίζονται πράσινα

Οι συνέπειες της υπερθέρμανσης

Μία από τις πιο ανησυχητικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι η ταχύτατη τήξη των πάγων στους πόλους και τα βουνά. Η Αρκτική θερμαίνεται τέσσερις φορές πιο γρήγορα από τον υπόλοιπο πλανήτη. Αυτό όχι μόνο καταστρέφει κρίσιμα οικοσυστήματα αλλά διαταράσσει και το πολικό ρεύμα (jet stream), προκαλώντας ακραία καιρικά φαινόμενα ακόμα και στις περιοχές με εύκρατο κλίμα.

Επιπλέον, η υπερθέρμανση ενισχύει και την υγρασία στην ατμόσφαιρα. Για κάθε βαθμό Κελσίου που αυξάνεται η θερμοκρασία, ο αέρας μπορεί να συγκρατήσει περίπου 7% περισσότερη υγρασία. Αυτό οδηγεί σε έντονες βροχοπτώσεις, πλημμύρες, ισχυρότερους τυφώνες και, σε κάποιες περιπτώσεις, πιο σφοδρές χιονοπτώσεις.

Οι επιστήμονες του IPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή) συντάσσουν τακτικά εκθέσεις που καταγράφουν τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης. Ορισμένα σημεία-κλειδιά:

• Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι κινδυνεύουν λόγω της υπερβολικής θερμότητας
• Τα δάση υποφέρουν από ξηρασίες, κάτι που οδηγεί σε μαζική απώλεια δέντρων και αλλαγές στα οικοσυστήματα
• Οι πυρκαγιές είναι πιο συχνές, ακόμα και σε περιοχές που ιστορικά δεν κινδύνευαν
• Οι τυφώνες γίνονται ισχυρότεροι, με περισσότερες βροχές και καταστροφές. Κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν πως πρέπει να δημιουργηθεί νέα κατηγορία «6», πέραν της κατηγορίας 5.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Ο έλεγχος της παγκόσμιας θερμοκρασίας είναι θεωρητικά εφικτός, αλλά θέλει γενναίες πολιτικές αποφάσεις και είναι οικονομικά απαιτητικός: χρειάζεται, για παράδειγμα, να μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Αυτό σημαίνει αντικατάσταση του πετρελαίου και του άνθρακα με καθαρές πηγές ενέργειας, όπως ο άνεμος και ο ήλιος.

Ο τομέας των μεταφορών πρέπει να στραφεί σε ηλεκτρικά οχήματα, δημόσιες συγκοινωνίες, ποδηλατόδρομους και βιώσιμες πόλεις.

Επιπλέον, τεχνολογίες όπως η γεωμηχανική – η τεχνητή σκίαση της Γης ή η αφαίρεση CO₂ από την ατμόσφαιρα – παύουν να θεωρούνται επιστημονική φαντασία και μελετώνται σοβαρά.

Η φύση μπορεί επίσης να βοηθήσει. Τα δάση, οι ωκεανοί και οι υγροβιότοποι απορροφούν μεγάλες ποσότητες άνθρακα. Όταν όμως καταστρέφονται, χάνουμε τη φυσική μας ασπίδα.

Διαβασε ακομα

Μόλις βιώσαμε τη θερμότερη δεκαετία της Ιστορίας, αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή

Έτσι, πέρα από τη μείωση εκπομπών, θα χρειαστεί και προσαρμογή: σπίτια ανθεκτικά στην άνοδο της θάλασσας, συστήματα ψύξης για καύσωνες και έξυπνη σχεδίαση υποδομών.

Η κλιματική κρίση είναι εδώ και είναι ανώφελο να λέμε πως δεν υπάρχει – το ερώτημα πλέον είναι πώς θα την αντιμετωπίσουμε.