Εάν δεν μπορούμε να ελέγξουμε την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας μειώνοντας δραστικά τις εκπομπές άνθρακα, θα μπορούσε κάτι που ονομάζεται γεωμηχανική να είναι o τρόπος που θα καταφέρουμε να ψύξουμε τον πλανήτη, σώζοντάς τον;

Σε μια βιομηχανία ήδη 135 δισεκατομμυρίων δολαρίων, επιστήμονες σε όλο τον κόσμο ερευνούν τη γεωμηχανική – τρόπους χειρισμού του κλίματος για την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Ορισμένοι ειδικοί ωστόσο ανησυχούν ότι ελλοχεύουν πάρα πολλοί κίνδυνοι που συνδέονται με αυτό, φοβούμενοι ότι θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα με τα παγκόσμια καιρικά μοτίβα ή ακόμα και να ζεστάνει ορισμένες περιοχές αντί να τις δροσίσει.

Καθώς όμως η βιομηχανία αναπτύσσεται, το ίδιο συμβαίνει και με τις θεωρίες συνωμοσίας. Πολλά σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάνουν λόγο για μυστική συγκάλυψη γεγονότων και κατηγορούν λανθασμένα τη γεωμηχανική για τον δροσερό και υγρό καιρό πρόσφατα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Την ίδια ώρα, παγκοσμίως, έχουν γίνει διπλάσιες αναφορές για τη γεωμηχανική, φέτος στο X (πρώην Twitter), σε σχέση με τους τελευταίους έξι μήνες του 2023.

Διαβασε ακομα

Η κλιματική κρίση επηρεάζει ακόμα και τον χρόνο σου

Κάποιες από τις ιδέες γεωμηχανικής περιλαμβάνουν την ανάκλαση του ηλιακού φωτός πίσω στο διάστημα για να ψύξει τη Γη. Ο πιο προηγμένος τομέας της γεωμηχανικής είναι η άμεση δέσμευση άνθρακα στον αέρα με εγκαταστάσεις μικρής κλίμακας σε όλη την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Αυτές αφαιρούν επί του παρόντος περίπου 10.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, πράγμα που σημαίνει ότι θα χρειαστεί μαζική κλιμάκωση για να κάνει τη διαφορά για τους περίπου 35 δισεκατομμύρια τόνους που εκπέμπουμε παγκοσμίως.

«Πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε άλλα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να περιορίσουμε οποιαδήποτε περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας», τονίζει η καθηγήτρια Liz Bentley, διευθύνουσα σύμβουλος της Βασιλικής Μετεωρολογικής Εταιρείας. «Εκεί η γεωμηχανική αρχίζει να γίνεται μια ενδιαφέρουσα συζήτηση».

Εκτός από τους φόβους για επιδείνωση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης, ορισμένοι ειδικοί ανησυχούν ότι είναι δελεαστικό να δούμε τη γεωμηχανική ως μια γρήγορη λύση που θα μπορούσε επίσης να μας αποσπάσει την προσοχή από τις προσπάθειες μείωσης των εκπομπών άνθρακα.

Λιγότερο περίεργο από όσο φαίνεται

Ακούγεται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά η ιδέα της ανάκλασης της ηλιακής ακτινοβολίας, ο τεχνικός όρος για το φως του ήλιου, δεν είναι τόσο τρελή, όσο μπορεί να ακούγεται και μερικές φορές συμβαίνει στον φυσικό κόσμο. Κατά τη διάρκεια ηφαιστειακών εκρήξεων, τεράστιες ποσότητες τέφρας και αερολυμάτων – μικροσκοπικά σωματίδια – μπορούν να μεταφερθούν στην υψηλή ατμόσφαιρα, η οποία στη συνέχεια μπορεί να αντανακλά την ηλιακή ακτινοβολία πίσω στο διάστημα.

Η έκρηξη του όρους Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991 οδήγησε στη μείωση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 0,5 βαθμούς Κελσίου τα επόμενα δύο χρόνια.

Θα μπορούσαμε, λοιπόν, πραγματικά να αντιγράψουμε ένα ηφαίστειο για να ψύξουμε τον πλανήτη μας;

Ο καθηγητής Jim Haywood, ατμοσφαιρικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Exeter, προτρέπει να είμαστε προσεκτικοί. «Θέλω πραγματικά να μάθω για τις επιζήμιες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αλλά και για τις πιθανές παρενέργειες και τις επιζήμιες επιπτώσεις οποιασδήποτε ανάπτυξης διαχείρισης της ηλιακής ακτινοβολίας», λέει.

Οι ερευνητές μελετούν δύο είδη διαχείρισης της ηλιακής ακτινοβολίας: τη φωτεινότητα των θαλάσσιων νεφών και την έγχυση αερολύματος στρατοσφαιρικής.

Η φωτεινότητα των θαλάσσιων νεφών περιλαμβάνει τον ψεκασμό πολύ λεπτού αλμυρού νερού από ένα σκάφος προς τα σύννεφα χαμηλού επιπέδου πάνω από τον ωκεανό για να ενισχύσει τη φωτεινότητα και την ανακλαστικότητά τους.

Η μοντελοποίηση έχει δείξει ότι εάν ψεκάσουμε μια μεγάλη περιοχή – περίπου το 4% του ωκεανού – κοντά στον ισημερινό και φωτίσουμε τα σύννεφα, ο συνδυασμός περισσότερου νέφους και κατά συνέπεια χαμηλότερης θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας κάτω από αυτό, θα μπορούσε να έχει παγκόσμιες επιπτώσεις.

Η ατμόσφαιρά μας όμως είναι πολύπλοκη, δεν έχει σύνορα και συμπεριφέρεται σαν ρευστό. Μπορεί να έχεις συναντήσει το «φαινόμενο της πεταλούδας», βάσει του οποίου μια πεταλούδα που κουνά τα φτερά της στο Μεξικό, μπορεί να προκαλέσει βροχή κάπου αλλού στον κόσμο. Ενώ στην πραγματικότητα αυτό αποτελεί τεράστιο άλμα, υπογραμμίζει πώς συνδέεται ο καιρός σε όλο τον κόσμο.

«Φωτίζοντας το σύννεφο στις ακτές της Ναμίμπια θα μπορούσε να προκαλέσει ξηρασία στη Νότια Αμερική και ιδιαίτερα στη Βραζιλία. Τι συμβαίνει στη Βραζιλία; Λοιπόν, τα τροπικά δάση», σημειώνει ο καθηγητής Haywood.

Σε αυτήν την περίπτωση, λόγω των πολύπλοκων ατμοσφαιρικών και ωκεανικών κυκλοφοριών, η αύξηση της φωτεινότητας των νεφών θα δρόσιζε την επιφάνεια της θάλασσας στον ανατολικό νότιο Ατλαντικό, πράγμα που σημαίνει ότι το μοτίβο βροχοπτώσεων θα διαταράσσονταν αρνητικά στον νότιο Ατλαντικό προς τη Νότια Αμερική. Η ξηρασία στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου – που συχνά αναφέρεται ως «πνεύμονες του πλανήτη» καθώς απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα – θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντικές ζημιές.

Ενώ εστιάζουμε στη χρήση της λάμψης του θαλάσσιου νέφους για την αντιστάθμιση της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας, ορισμένοι βλέπουν την ευκαιρία να το χρησιμοποιήσουν σε πολύ μικρότερη κλίμακα.

Μετά από μια μαζική εκδήλωση λεύκανσης κοραλλιών το 2016 στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο, επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο Southern Cross στην Αυστραλία διεξήγαγαν δοκιμές φωτισμού νεφών για να θωρακίσουν και να ψύξουν τις πολύ πλούσιες σε κοράλλια περιοχές του υφάλου ώστε να αποτρέψουν τη λεύκανση κατά τη διάρκεια των θαλάσσιων καυσώνων.

«Ενώ βρισκόμαστε στα πρώτα στάδια της κατανόησης του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσε να εφαρμοστεί ο φωτισμός των θαλάσσιων νεφών πάνω από τον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο, έχουμε κάνει σημαντικές επιστημονικές εξελίξεις. Έχουμε πειστεί ότι τα σύννεφα πάνω από τον ύφαλο μπορούν να φωτιστούν», δήλωσε ο καθηγητής Daniel Harrison, επικεφαλής του έργου από το Southern Cross University.

Στρατοσφαιρική τεχνολογική ανάπτυξη

Η τεχνολογία για τον φωτισμό του θαλάσσιου νέφους σε μικρή κλίμακα με ανεμιστήρες και ψεκαστήρες υπάρχει ήδη, ωστόσο η άλλη μέθοδος διαχείρισης της ηλιακής ακτινοβολίας – η έγχυση στρατοσφαιρικού αερολύματος – θα χρειαζόταν μεγαλύτερη πρόοδο για να έχει τον επιθυμητό αντίκτυπο.

Αυτή η μέθοδος γεωμηχανικής περιλαμβάνει την τεχνητή προσθήκη αερολυμάτων όπως το θειικό άλας στη στρατόσφαιρα, η οποία εκτείνεται από 6-12 μίλια (10-20 km) έως 31 μίλια (50 km) πάνω από τη Γη. Αυτά τα αερολύματα θα αντανακλούσαν κάποια ηλιακή ακτινοβολία, μειώνοντας την ποσότητα που φτάνει στην επιφάνεια του πλανήτη μας και θεωρητικά θα προκαλούσαν παγκόσμια ψύξη.

Το πώς θα μπορούσε να εγχυθεί αρκετό αερόλυμα στη στρατόσφαιρα είναι αβέβαιο, αλλά τα αεροπλάνα που μπορούν να πετάξουν σε ύψος 11 μιλίων (18 χλμ) – περίπου 1,5 φορά υψηλότερα από τα εμπορικά αεροσκάφη – είναι μια πρόταση.

Εκατομμύρια όμως τόνοι διοξειδίου του θείου θα πρέπει να εγχυθούν για να έχουν οποιοδήποτε αντίκτυπο. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της έκρηξης του όρους Pinatubo, ο προκύπτον μισός βαθμός παγκόσμιας ψύξης ήταν το αποτέλεσμα περίπου 15 εκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του θείου που εγχύθηκαν στη στρατόσφαιρα.

Επειδή τα θειικά αερολύματα έχουν διάρκεια ζωής μόνο μερικά χρόνια στην ατμόσφαιρα σε σύγκριση με τις δεκαετίες που διαρκεί το διοξείδιο του άνθρακα, η έγχυση αεροζόλ στη στρατόσφαιρα θεωρείται μόνο ως βραχυπρόθεσμη μέθοδος.

Αυτό δεν εμπόδισε πάντως μία εταιρεία στις ΗΠΑ να αρχίσει να πουλά «πιστώσεις ψύξης». Για μερικά χρήματα, θα στείλουν ένα μπαλόνι γεμάτο με διοξείδιο του θείου στη στρατόσφαιρα, όπου θα σκάσει και θα απελευθερώσει το αέριο.

Διαβασε ακομα

Έχεις προετοιμαστεί για τη μεγάλη καταστροφή στη ζωή σου;

Προτείνουν ότι μία από τις μονάδες ψύξης τους – δύο γραμμάρια διοξειδίου του θείου – θα «αντισταθμίσει τη θέρμανση ενός τόνου διοξειδίου του άνθρακα για έναν χρόνο». Αυτό ισοδυναμεί με την πτήση επιστροφής ενός επιβάτη από το Παρίσι στη Νέα Υόρκη, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να απελευθερωθούν πολλά μπαλόνια για να έχει οποιοδήποτε αποτέλεσμα ψύξης.

Όπως όμως και με τη φωτεινότητα του θαλάσσιου νέφους, υπάρχουν επίσης κίνδυνοι με την έγχυση στρατοσφαιρικού αερολύματος. Σε μια μελέτη νωρίτερα φέτος, μοντελοποίηση υπολογιστή βρήκε ότι η έγχυση αεροζόλ στη στρατόσφαιρα θα μπορούσε να προκαλέσει ισχυρή θέρμανση 15 χλμ. πάνω από τις τροπικές περιοχές, κάτι που θα άλλαζε μεγάλης κλίμακας καιρικά μοτίβα, θερμαίνοντας τις πολικές περιοχές και αλλάζοντας τα μοτίβα βροχοπτώσεων στην ξηρά.

«Οι περιφερειακές επιπτώσεις είναι πολύ άγνωστες», είπε ο καθηγητής Bentley. «Μπορεί να είμαστε σε θέση να μετριάσουμε [την αύξηση] της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας, αλλά μπορεί στην πραγματικότητα να κάνουμε τα πράγματα χειρότερα σε ορισμένες περιοχές του κόσμου».

Προειδοποιήσεις κινδύνου

Αυτό μας φέρνει ενώπιον θεμελιωδών ερωτημάτων σχετικά με την αξιοπιστία και τους κινδύνους που ενέχει αυτό το είδος παρέμβασης. Το 2022, εκατοντάδες επιστήμονες υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή ζητώντας μια παγκόσμια συμφωνία μη χρήσης για τη διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας.

Είπαν ότι οι αυξανόμενες εκκλήσεις για ανάπτυξη παρείχαν «αιτία ανησυχίας», με τους κινδύνους που ελλοχεύουν να είναι «φτωχά κατανοητοί» και κάτι που θα λειτουργούσε ως αντικίνητρο για τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τις κοινωνίες από την απαλλαγή των εκπομπών άνθρακα.

Εγείρονται ωστόσο ανησυχίες ότι ακόμα και η θεωρητική έρευνα θα οδηγήσει σε πειράματα στον πραγματικό κόσμο χωρίς να γνωρίζουν οι επιστήμονες πλήρως τα μειονεκτήματα. Άλλοι πιστεύουν ότι ο κίνδυνος περαιτέρω διερεύνησης της διαχείρισης της ηλιακής ακτινοβολίας είναι μικρότερος από τον κίνδυνο να βασιστούμε αποκλειστικά στην απαλλαγή από τον άνθρακα.

Επιπλέον, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η παραπληροφόρηση και οι συνωμοσιολόγοι αποτελούν εμπόδιο στην έρευνα.

Ο Δρ Ramit Debnath, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, λέει ότι «πολλοί χρηματοδότες είναι πολύ δύσπιστοι για τη χρηματοδότηση της έρευνας» επειδή είναι επιφυλακτικοί για το ενδεχόμενο να γίνουν στόχος συνωμοτών. Έχει αναλύσει σχεδόν 2 εκατομμύρια tweets με το hashtag #GeoEngineering, διαπιστώνοντας ότι πάνω από το 70% εξέφρασε αρνητικά συναισθήματα σχετικά με τη διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας, ενώ η πλειοψηφία αναπαρήγαγε συνωμοσίες.

Διαβασε ακομα

Σε αυτό το νησί προλαβαίνεις δεν προλαβαίνεις να πας πριν εξαφανιστεί

Μία από αυτές έχει να κάνει με τα «chemtrails», μία ευρέως καταρριφθείσα θεωρία συνωμοσίας σχετικά με έναν υποτιθέμενο μυστικό ψεκασμό των ανθρώπων με επικίνδυνα χημικά, υποστηρίζοντας ότι οι λευκές λωρίδες στον ουρανό που βγαίνουν από το πίσω μέρος των αεροπλάνων είναι απόδειξη αυτού. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μονοπάτια συμπυκνωμένων υδρατμών – γνωστά ως contrails – που προέρχονται από τους κινητήρες αεριωθούμενων αεροπλάνων.

Τα contrails σε αυτό το ύψος απορροφούν στην πραγματικότητα την ηλιακή ακτινοβολία και θερμαίνουν τον πλανήτη. Επομένως δεν έχουν καμία σχέση με τις τεχνικές γεωμηχανικής που διερευνώνται επί του παρόντος.

Ο Δρ Debnath αναφέρει ότι όσο μιλάει για τη διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατηγορείται ότι «προσπάθησε να σκοτώσει ανθρώπους και να ελέγξει τις ζωές τους».

Η διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας αντιμετωπίζεται με προσοχή – ωστόσο οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν έχουν αναπτύξει τις τεχνικές και «δεν έχουν σχέδια να το κάνουν». Κάποιες όμως, επενδύουν.

Το Συμβούλιο Έρευνας Φυσικού Περιβάλλοντος ζητά χρηματοδότηση 10,5 εκατομμυρίων λιρών προκειμένου να «παραδώσει «αναλύσεις κινδύνου» για να αξιολογήσει εάν οι αρνητικές επιπτώσεις της τεχνικής είναι μεγαλύτερες από τη ζημιά που θα προκαλούσε η κλιματική κρίση.

«Δεν είναι μια ασημένια σφαίρα που θα λύσει τα πάντα», ξεκαθαρίζει ο καθηγητής Bentley. «Αλλά θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι μέρος μιας σειράς λύσεων».

Με πληροφορίες από BBC