Οι ανθρώπινες δραστηριότητες προκαλούν άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας, με συνέπειες, μεταξύ άλλων, την ένταση των καυσώνων και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Τα πράγματα είναι πιθανό να επιδεινωθούν τις επόμενες δεκαετίες, αλλά οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η επείγουσα δράση μπορεί να περιορίσει τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

Τι είναι η κλιματική κρίση;

Η κλιματική κρίση είναι η μακροπρόθεσμη μεταβολή των μέσων θερμοκρασιών και των καιρικών συνθηκών της Γης.

Κατά την τελευταία δεκαετία, ο κόσμος ήταν κατά μέσο όρο περίπου 1,2C θερμότερος από ό,τι στα τέλη του 19ου αιώνα.

Έχει πλέον επιβεβαιωθεί ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη ξεπέρασε τον 1,5C κατά τη διάρκεια της 12μηνης περιόδου μεταξύ Φεβρουαρίου 2023 και Ιανουαρίου 2024. Το 2023 ανακηρύχθηκε το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ.

Η αύξηση της θερμοκρασίας οφείλεται στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή και ενισχύθηκε από το φυσικό καιρικό φαινόμενο Ελ Νίνιο.

Διαβασε ακομα

Η γη φλέγεται: Καταρρίφθηκε το παγκόσμιο ρεκόρ θερμότητας

Πώς ο άνθρωπος προκαλεί την κλιματική αλλαγή;

Το κλίμα έχει μεταβληθεί στη διάρκεια της ζωής της Γης και φυσικοί παράγοντες, όπως το Ελ Νίνιο, μπορούν να επηρεάσουν τον καιρό για μικρότερα χρονικά διαστήματα, όπως συνέβη το 2023.

Αλλά τα φυσικά αίτια δεν μπορούν να εξηγήσουν την ιδιαίτερα ταχεία αύξηση της θερμοκρασίας που παρατηρήθηκε τον τελευταίο αιώνα, σύμφωνα με το φορέα του ΟΗΕ για το κλίμα, την IPCC.

Αυτή η μακροπρόθεσμη κλιματική αλλαγή προκλήθηκε από την ανθρώπινη δραστηριότητα, λέει η IPCC, κυρίως από την ευρεία χρήση ορυκτών καυσίμων – άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου – στα σπίτια, τα εργοστάσια και τις μεταφορές.

Όταν τα ορυκτά καύσιμα καίγονται, απελευθερώνουν αέρια του θερμοκηπίου – κυρίως διοξείδιο του άνθρακα (CO2).

Αυτό παγιδεύει επιπλέον ενέργεια στην ατμόσφαιρα κοντά στην επιφάνεια της Γης, προκαλώντας τη θέρμανση του πλανήτη.

Από την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης – όταν οι άνθρωποι άρχισαν να καίνε μεγάλες ποσότητες ορυκτών καυσίμων – η ποσότητα του CO2 στην ατμόσφαιρα έχει αυξηθεί κατά περίπου 50%.

Το CO2 που απελευθερώνεται από την καύση ορυκτών καυσίμων έχει ένα χαρακτηριστικό χημικό αποτύπωμα που ταιριάζει με τον τύπο που συναντάται όλο και περισσότερο στην ατμόσφαιρα.

Διαβασε ακομα

Κλιματική κρίση ώρα μηδέν: Παραβίασε ο πλανήτης τη Συμφωνία του Παρισιού;

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης μέχρι στιγμής;

Η αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας κατά 1,2 C που παρατηρήθηκε την τελευταία δεκαετία μπορεί να μην ακούγεται μεγάλη. Ωστόσο, είχε τεράστιες επιπτώσεις στο περιβάλλον.

• Συχνότερα και εντονότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως καύσωνες και έντονες βροχοπτώσεις
• Ταχεία τήξη των παγετώνων και των στρωμάτων πάγου, συμβάλλοντας στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας
• Τεράστια μείωση του θαλάσσιου πάγου στην Αρκτική
• Αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών

Η ζωή των ανθρώπων επίσης αλλάζει.

Για παράδειγμα, τμήματα της Ανατολικής Αφρικής υπέστησαν τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 40 ετών, θέτοντας περισσότερα από 20 εκατομμύρια ανθρώπους σε κίνδυνο σοβαρής πείνας.

Το 2022, οι έντονοι ευρωπαϊκοί καύσωνες οδήγησαν σε αφύσικη αύξηση των θανάτων.

Διαβασε ακομα

Αμαζόνιος: Ο πνεύμονας του πλανήτη κινδυνεύει να γίνει σαβάνα

Γιατί έχει σημασία ο 1,5C και πώς θα επηρεάσει η μελλοντική κλιματική αλλαγή τον κόσμο;

Όσο περισσότερο αυξάνεται η μέση θερμοκρασία, τόσο χειρότερες γίνονται οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

Σύμφωνα με την IPCC, ο περιορισμός της μακροπρόθεσμης αύξησης της μέσης θερμοκρασίας στον 1,5C είναι ζωτικής σημασίας.

Η επιστήμη δεν είναι απολύτως βέβαιη, αλλά οι συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη κατά 2C έναντι 1,5C θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν:

• Οι ακραίες ζεστές ημέρες θα είναι κατά μέσο όρο 4C θερμότερες στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη (περιοχές εκτός των πόλων και των τροπικών), έναντι 3C στους 1,5C.
• Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα είναι 0,1m υψηλότερη από ό,τι στους 1,5C, εκθέτοντας έως και 10 εκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους σε γεγονότα όπως συχνότερες πλημμύρες.
• Περισσότερο από το 99% των κοραλλιογενών υφάλων θα χαθεί, έναντι 70-90% στους 1,5C
• Ο διπλάσιος αριθμός φυτών και σπονδυλωτών (ζώα με ραχοκοκαλιά) θα εκτίθετο σε ακατάλληλες κλιματικές συνθήκες σε πάνω από τη μισή γεωγραφική περιοχή όπου βρίσκονται.
• Αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να είναι εκτεθειμένοι σε κινδύνους που σχετίζονται με το κλίμα και επιρρεπείς στη φτώχεια μέχρι το 2050 σε σχέση με το 1,5C.

Η έκκληση για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5C σχεδιάστηκε εν μέρει για να αποφευχθεί η υπέρβαση των λεγόμενων σημείων καμπής.

Μετά την υπέρβαση αυτών των ορίων, οι αλλαγές θα μπορούσαν να επιταχυνθούν και να καταστούν μη αναστρέψιμες, όπως η κατάρρευση του στρώματος πάγου της Γροιλανδίας. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πού ακριβώς βρίσκονται αυτά τα όρια.

Περίπου 3,3 έως 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με την IPCC.

Οι άνθρωποι που ζουν σε φτωχότερες χώρες αναμένεται να υποφέρουν περισσότερο, καθώς έχουν λιγότερους πόρους για να προσαρμοστούν.

Αυτό έχει οδηγήσει σε ερωτήματα σχετικά με τη δικαιοσύνη, επειδή τα μέρη αυτά είναι συνήθως υπεύθυνα μόνο για ένα μικρό ποσοστό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Ωστόσο, οι αλυσιδωτές επιπτώσεις θα μπορούσαν να γίνουν αισθητές σε μεγάλες περιοχές. Για παράδειγμα, οι αποτυχίες των καλλιεργειών που συνδέονται με ακραία καιρικά φαινόμενα θα μπορούσαν να αυξήσουν τις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων.

Διαβασε ακομα

Ο θερμότερος χειμώνας όλων των εποχών βάζει φωτιά στο ελληνικό καλοκαίρι

Τι κάνουν οι κυβερνήσεις για την κλιματική αλλαγή;

Σε μια συμφωνία-ορόσημο που υπογράφηκε στο Παρίσι το 2015, σχεδόν 200 χώρες δεσμεύτηκαν να προσπαθήσουν να περιορίσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη στον 1,5C.

Για να επιτευχθεί αυτό, οι καθαρές μηδενικές εκπομπές CO2 θα πρέπει να επιτευχθούν έως το 2050.

Καθαρό μηδέν σημαίνει μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου όσο το δυνατόν περισσότερο και απομάκρυνση των υπόλοιπων εκπομπών από την ατμόσφαιρα.

Οι περισσότερες χώρες έχουν θέσει ή εξετάζουν στόχους για το καθαρό μηδέν.

Ωστόσο, τα επίπεδα των αερίων του θερμοκηπίου εξακολουθούν να αυξάνονται γρήγορα και ο κόσμος είναι πιθανό να θερμανθεί περισσότερο από 1,5C, λέει η IPCC.

Ωστόσο, έχει σημειωθεί πρόοδος σε ορισμένους τομείς, όπως η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των ηλεκτρικών οχημάτων.

Οι παγκόσμιοι ηγέτες συναντώνται κάθε χρόνο για να συζητήσουν τις δεσμεύσεις τους για το κλίμα.

Η πιο πρόσφατη σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, η COP28, πραγματοποιήθηκε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Για πρώτη φορά, οι χώρες συμφώνησαν να συμβάλουν στη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα, αν και δεν είναι υποχρεωμένες να αναλάβουν δράση.

Η επόμενη διάσκεψη, η COP29, θα πραγματοποιηθεί στο Αζερμπαϊτζάν τον Νοέμβριο του 2024.

Διαβασε ακομα

Τυφώνες ταχύτεροι κι από Ferrari χτυπούν τον πλανήτη

Τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος για την κλιματική κρίση;

Οι μεγάλες αλλαγές πρέπει να προέλθουν από τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις, αλλά και οι ιδιώτες μπορούν επίσης να βοηθήσουν:
• να κάνουν λιγότερες πτήσεις
• να καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια
• να βελτιώσουν τη μόνωση και την ενεργειακή απόδοση των σπιτιών
• να στραφούν σε ηλεκτρικά οχήματα ή να ζήσουν χωρίς αυτοκίνητο
• να αντικαταστήσουν την κεντρική θέρμανση αερίου με ηλεκτρικά συστήματα όπως οι αντλίες θερμότητας
• να τρώνε λιγότερο κόκκινο κρέας

Με πληροφορίες από BBC