Έως και το ήμισυ του τροπικού δάσους του Αμαζονίου θα μπορούσε να φτάσει σε οριακό σημείο μέχρι το 2050, ως αποτέλεσμα της λειψυδρίας, της αποψίλωσης και της κλιματικής κρίσης, σύμφωνα με μελέτη.

Η μελέτη, η οποία είναι η πιο ολοκληρωμένη μέχρι σήμερα ανάλυση των επιδεινούμενων επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας σε τοπικό επίπεδο και της παγκόσμιας κλιματικής κρίσης, προειδοποιεί ότι το δάσος του Αμαζονίου έχει ήδη ξεπεράσει ένα ασφαλές όριο και προτρέπει σε διορθωτικές ενέργειες για την αποκατάσταση των υποβαθμισμένων περιοχών και τη βελτίωση της ανθεκτικότητας του οικοσυστήματος.

Ο Μπερνάρντο Φλόρες του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου της Σάντα Καταρίνα στη Βραζιλία, επικεφαλής της μελέτης, δήλωσε ότι εξεπλάγη από τα αποτελέσματα, τα οποία προέβλεπαν μια πιθανή μετάβαση από την αργή στην ταχεία μείωση των δασών νωρίτερα από ό,τι περίμενε.

Ο χρόνος τελειώνει

«Μέχρι το 2050, θα επιταχυνθεί ραγδαία. Πρέπει να αντιδράσουμε τώρα. Μόλις περάσουμε το σημείο καμπής, θα χάσουμε τον έλεγχο του πώς θα συμπεριφέρεται το σύστημα», προειδοποιεί ο Φλόρες.

Αυτό απαιτεί διεθνή δράση, διότι ακόμη και μια τοπική διακοπή της αποψίλωσης των δασών δεν θα αποτρέψει την κατάρρευση χωρίς μια παγκόσμια μείωση των εκπομπών CO2 που διαταράσσουν το κλίμα.

Για 65 εκατομμύρια χρόνια, τα δάση του Αμαζονίου έχουν αντέξει τις κλιματικές διακυμάνσεις, αλλά η περιοχή είναι τώρα εκτεθειμένη σε πρωτοφανή πίεση από την ξηρασία, τη ζέστη, τις πυρκαγιές και την αποψίλωση, η οποία διεισδύει ακόμη και στις βαθιές κεντρικές περιοχές του βιότοπου.

Αυτό μεταβάλλει τη λειτουργία του δάσους, το οποίο σε πολλές περιοχές παράγει λιγότερες βροχές από ό,τι πριν, και μετατρέπει μια αποθήκη διοξειδίου του άνθρακα σε πηγή εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα.

Οι ανησυχίες για ένα σημείο καμπής στον Αμαζόνιο συζητούνται τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με προηγούμενα μοντέλα να υποδεικνύουν ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί όταν το 20% έως 25% του δάσους αποψιλωθεί.

Οι παράγοντες που αλλάζουν το τοπίο

Η νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Nature, προχώρησε περισσότερο στην πολυπλοκότητά της, αναλύοντας στοιχεία για πέντε παράγοντες που οδηγούν στην έλλειψη νερού και εντοπίζοντας κρίσιμα όρια που, αν ξεπεραστούν, θα μπορούσαν να προκαλέσουν τοπική, περιφερειακή ή ακόμη και βιολογική κατάρρευση των δασών.

Υπολόγισε ότι μέχρι το 2050, το 10% έως 47% των δασών του Αμαζονίου θα είναι εκτεθειμένα σε επιπρόσθετες διαταραχές που θα μπορούσαν να προκαλέσουν απροσδόκητες μεταβάσεις σε όλο το οικοσύστημα και να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην περιφερειακή κλιματική αλλαγή.

Για να αποφευχθεί αυτό, η μελέτη διαπίστωσε ότι θα χρειαζόταν ένα ασφαλές όριο, το οποίο θα περιελάμβανε μια ρυθμιστική ζώνη, για να περιοριστεί η αποψίλωση στο 10% της περιοχής του Αμαζονίου και να διατηρηθεί η παγκόσμια θέρμανση εντός 1,5C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Αλλά η υπέρβαση έχει ήδη συμβεί. Η μελέτη διαπίστωσε ότι το 15% του Αμαζονίου είχε ήδη αποψιλωθεί και ένα άλλο 17% είχε υποβαθμιστεί από την ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως η υλοτομία, οι πυρκαγιές και η εξόρυξη.

Ένα επιπλέον 38% του Αμαζονίου μπορεί να αποδυναμωθεί ως αποτέλεσμα των παρατεταμένων ξηρασιών της τελευταίας δεκαετίας.

Ζοφερές προβλέψεις

Χρησιμοποιώντας πρόσφατα δεδομένα που συλλέχθηκαν επί τόπου, η μελέτη εντόπισε τρεις πιθανές τροχιές οικοσυστημάτων: μια σαβάνα με λευκή άμμο, ένα δάσος με χαμηλή βλάστηση και ένα υποβαθμισμένο δάσος – όλα αυτά θα έφερναν περισσότερες πυρκαγιές και ξηρασία.

Οι θερμοκρασίες της ξηρής περιόδου είναι ήδη κατά 2C υψηλότερες από ό,τι ήταν πριν από 40 χρόνια στα κεντρικά και νότια τμήματα του Αμαζονίου.

Μέχρι το 2050, τα μοντέλα προβλέπουν 10 έως 30 περισσότερες ξηρές ημέρες από ό,τι σήμερα και αύξηση των ετήσιων μέγιστων θερμοκρασιών κατά 2C έως 4C.

Το έγγραφο αναφέρει ότι αυτό θα εκθέσει το δάσος και τους τοπικούς πληθυσμούς σε δυνητικά αφόρητη ζέστη και ενδεχομένως θα μειώσει την παραγωγικότητα των δασών και την ικανότητα αποθήκευσης άνθρακα.

Τα πρότυπα βροχοπτώσεων αλλάζουν. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, εκτάσεις του κεντρικού και περιφερειακού δάσους του Αμαζονίου έχουν γίνει ξηρότερες.

Οι ετήσιες βροχοπτώσεις στο νότιο Αμαζόνιο της Βολιβίας έχουν μειωθεί έως και 20 χιλιοστά.

Διαβασε ακομα

Η ξηρασία αποκάλυψε το μυστικό των βράχων του Αμαζονίου

Αντίθετα, οι δυτικές και ανατολικές περιοχές του Αμαζονίου γίνονται πιο υγρές. Εάν αυτές οι τάσεις συνεχιστούν, αναφέρεται στο έγγραφο, η ανθεκτικότητα του οικοσυστήματος θα αναδιαμορφωθεί.

Ορισμένες περιοχές θα γίνονταν σαβάνα, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου Αμαζονίου ήταν πιθανό να παραμείνει σε υποβαθμισμένη κατάσταση.

Αυτό θα έχει βαθιές επιπτώσεις στους τοπικούς και περιφερειακούς πληθυσμούς. Ο Αμαζόνιος φιλοξενεί περισσότερο από το 10% της χερσαίας βιοποικιλότητας της Γης, αποθηκεύει τις παγκόσμιες εκπομπέςCO2 για 15-20 χρόνια, συνεισφέρει έως και το 50% των βροχοπτώσεων στην περιοχή και είναι ζωτικής σημασίας για την παροχή υγρασίας σε ολόκληρη τη Νότια Αμερική.

Η εξάτμισή του συμβάλλει στην ψύξη και τη σταθεροποίηση του παγκόσμιου κλίματος. Αλλά η σημασία και η πολυπλοκότητά του δεν είναι πλήρως κατανοητές.

Στο έγγραφο σημειώνεται ότι τα υπάρχοντα υπολογιστικά κλιματικά μοντέλα δεν αντικατοπτρίζουν επαρκώς τον τρόπο με τον οποίο οι διάφοροι τύποι διαταραχών, όπως η πυρκαγιά, η ξηρασία και η αποψίλωση, επιδεινώνουν ο ένας τον άλλον, ούτε λαμβάνουν υπόψη τις διαφορετικές επιπτώσεις που υφίστανται οι διάφοροι τύποι δασών- ή τα σχέδια για νέους δρόμους, όπως ο προτεινόμενος BR319, ο οποίος θα ανοίξει μια τεράστια περιοχή σε παράνομες εξορύξεις και αρπαγή γης– ή τον τρόπο με τον οποίο η υποβάθμιση των δασών συμβάλλει στην ανακύκλωση της βροχής- ή το κατά πόσον το επιπλέον CO2 στην ατμόσφαιρα ενισχύει ή αποδυναμώνει την ανθεκτικότητα των δασών.

Η έλλειψη πολυπλοκότητας στα υπάρχοντα μοντέλα μπορεί να δημιουργήσει δυσάρεστες εκπλήξεις, όπως η περσινή καταστροφική ξηρασία.

Το πρόσφατο Ελ Νίνιο δείχνει πώς όλα συμβαίνουν τώρα ταχύτερα απ’ ό,τι νομίζουμε, δήλωσε ο Flores.

«Πρέπει να περιμένουμε πράγματα που συμβαίνουν νωρίτερα από ό,τι νομίζαμε. Πρέπει να το αντιμετωπίσουμε αυτό με μια πολύ προληπτική προσέγγιση. Πρέπει να επιτύχουμε καθαρές μηδενικές εκπομπές και καθαρή μηδενική αποψίλωση των δασών το συντομότερο δυνατό. Αυτό πρέπει να γίνει τώρα. Αν χάσουμε τον Αμαζόνιο, αυτό θα είναι προβληματικό για την ανθρωπότητα», προειδοποίησε.

Με πληροφορίες από Guardian