Ο Covid-19 επιβεβαιώθηκε για πρώτη φορά στην Ινδονησία στις 2 Μαρτίου 2020 – μια δασκάλα χορού και η μητέρα της βρέθηκαν θετικές αφού ήρθαν σε επαφή με κάποιον που είχε τον ιό.

Η Ινδονησία είναι μια τεράστια χώρα που αποτελείται από χιλιάδες νησιά, αλλά χρειάστηκε λίγο περισσότερο από ένας μήνας για να εξαπλωθεί η ασθένεια σε καθεμία από τις 34 επαρχίες της, μεταξύ των οποίων η Ιάβα.

Η Ιάβα είναι το πιο πυκνοκατοικημένο νησί στον κόσμο, με περισσότερους από 151 εκατομμύρια ανθρώπους. Καθώς η πανδημία εξαπλωνόταν, η Ιάβα – και η πυκνοκατοικημένη πρωτεύουσά της, Τζακάρτα – έγινε επίκεντρο της εξάπλωσης της νόσου.

Οι υγειονομικοί στην Ινδονησία πολέμησαν αυτή τη νέα ασθένεια αρχικά με λιγοστούς πόρους. Μια μελέτη εκτίμησε ότι μέχρι τον Ιούλιο του 2021, περισσότεροι από 1.500 Ινδονήσιοι υγειονομικοί είχαν χάσει τη ζωή τους από την ασθένεια. Νοσηλευτές στην πυκνοκατοικημένη χώρα ανέφεραν ελλείψεις ατομικών προστατευτικών μέσων στα πρώτα στάδια της πανδημίας καθώς αντιμετώπιζαν τον αυξανόμενο αριθμό κρουσμάτων.

Η Ινδονησία, φυσικά, δεν αντιμετώπιζε μόνη της αυτή την ασθένεια. Στο πλαίσιο μιας σειράς που εξέταζε την παγκόσμια ανταπόκριση στον ιό τον Απρίλιο του 2020, το National Geographic ανέθεσε στον Ινδονήσιο φωτογράφο Τζόσουα Ιρουάντι να καλύψει τον αγώνα της χώρας του κατά του Covid.

Ντυμένος με προστατευτική στολή όπως οι υγειονομικοί που παρακολουθούσε, ο Ιρουάντι πέρασε τις μέρες του μέσα σε ένα νοσοκομείο της Τζακάρτα, παρατηρώντας από πρώτο χέρι πώς οι υγειονομικοί προσπαθούσαν να σώσουν ζωές.

Δεν ήταν πάντα επιτυχημένες οι προσπάθειές τους. Ένα θύμα – η ταυτότητα του ασθενούς δεν αποκαλύφθηκε ποτέ στο κοινό – πέθανε στο κρεβάτι του νοσοκομείου. Ο Ιρουάντι τράβηξε μια φωτογραφία αφού το πτώμα είχε τυλιχτεί σε προστατευτικά καλύμματα για την πρόληψη της εξάπλωσης της μόλυνσης από τον ιό.

«Αυτή είναι η διαδικασία που είχε επιβληθεί από το υπουργείο Υγείας της Ινδονησίας», λέει ο Ιρουάντι. «Ότι πρέπει να τυλιχθούν τα πτώματα πριν την ταφή. Εκείνη την ημέρα παρακολουθούσα τους γιατρούς και τους νοσηλευτές στο νοσοκομείο και ενημερώθηκα ότι ένας ασθενής μόλις είχε πεθάνει».

Ο Ιρουάντι αρχικά τράβηξε φωτογραφίες των νοσηλευτών, ντυμένων από την κορυφή ως τα νύχια με προστατευτικό εξοπλισμό, να καλύπτουν το σώμα με ό,τι υλικό είχαν πρόχειρο. «Πρώτα με σακούλες μολυσματικών αποβλήτων, στην πραγματικότητα, και αφού το σώμα ήταν κάπως τυλιγμένο, άρχιζαν να το τυλίγουν με πλαστική μεμβράνη που βρίσκεις στο σούπερ μάρκετ», λέει. «Νομίζω ότι χρειάστηκε μια εξαντλητική ώρα ή περίπου τόσο, στη ζέστη. Πίστευαν ότι αν σβήσουμε το κλιματιστικό, τότε μπορεί να σκοτωνόταν ο ιός. Και δουλεύεις κάτω από αυτή τη ζεστή μάσκα».

Η ήρεμη αλλά ανατριχιαστική φωτογραφία του Ιρουάντι διαψεύδει την ξέφρενη δραστηριότητα που λάμβανε χώρα στα νοσοκομεία καθώς ο Covid-19 διασπείρονταν. Η πλαστική μεμβράνη αντανακλά το ψυχρό, σκληρό φως από τα φώτα οροφής, ενώ τα καλύμματα από κάτω μοιάζουν με κάτι που θα μπορούσε να είχε τυλίξει ένα σώμα σε μια τελετουργική κηδεία χιλιάδες χρόνια πριν.

Διαβασε ακομα

Η πανδημία επηρέασε τις δεξιότητες ανάγνωσης και μαθηματικών των μαθητών

Αυτή η απόκοσμη φιγούρα βρίσκεται σε έντονη αντίθεση με το σύγχρονο σκηνικό: ένα ανώνυμο νοσοκομειακό δωμάτιο, άδειο εκτός από ένα κρεβάτι και μια τηλεόραση. Με τη σοβαρή, ζωγραφική ποιότητά της, μας υπενθυμίζει ότι ακόμη και στον εκβιομηχανισμένο, συχνά αντισηπτικό σύγχρονο κόσμο μας, παραμένουμε ευάλωτοι.

«Όλο τον καιρό που δούλευα με τον μέντορά μου εδώ στην Ινδονησία, τον Βαν Κάστελρεν, ο οποίος είναι Ολλανδός φωτογράφος, του έδειχνα επίσης τι είδους εικόνες τραβούσα, ρωτώντας τον ‘πού νομίζεις ότι πάει αυτό’. Αν μιλάμε για σύνθεση, όσο περισσότερο μοιάζει με κάτι από τα κλασικά, τόσο πιο ισχυρός είναι συνήθως ο αντίκτυπος της φωτογραφίας».

Και η φωτογραφία του Ιρουάντι είχε αντίκτυπο. «Πολλοί κατηγόρησαν την εικόνα ως σκηνοθετημένη», λέει ο Ιρουάντι. «Υπήρχε ένας τραγουδιστής με δύο εκατομμύρια followers που βασικά πίστευε ότι όλο αυτό ήταν σκηνοθεσία και ο Covid δεν ήταν τόσο επικίνδυνος. Ο κόσμος έλεγε ότι ήταν μία κούκλα μέσα».

«Μπορείτε να φανταστείτε την παραπληροφόρηση και την ψευδή πληροφόρηση εκείνη την εποχή. Μου δόθηκε πρόσβαση για μια πολύ συγκεκριμένη δουλειά. Προφανώς, είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που μπορεί να έβλεπε ή να ένιωθε το κοινό».

Ο Ιρουάντι πήρε μια συνειδητή απόφαση να τραβήξει τη φωτογραφία από το ίδιο ύψος με το σώμα: δεν είναι η λήψη από πάνω που θα είχε ένας υγειονομικός ή ένας γιατρός όταν περιποιούνταν το σώμα. Αυτή η τοποθέτηση φέρνει τόσο τον θεατή όσο και το θέμα στο ίδιο επίπεδο.

«Όταν βρισκόμουν εκείνη τη στιγμή και φωτογράφιζα κάποιον να τυλίγεται σε πλαστικό. Θα μπορούσε να είναι η οικογένειά μου η επόμενη; Θα μπορούσαν να είναι οι φίλοι μου οι επόμενοι; Το καλύτερο που μπορείς να κάνεις είναι να ενημερώσεις τους αγαπημένους σου ότι αυτό συμβαίνει και να προσέχεις τον εαυτό σου», λέει ο Ιρουάντι. «Νομίζω ότι αυτό είναι το κύριο μήνυμα της φωτογραφίας: αν δεν φορέσεις τη μάσκα σου ή αν απορρίψεις την επιστήμη, έτσι θα μπορούσαν ενδεχομένως να καταλήξουν οι άνθρωποι».

Η εικόνα τράβηξε τα βλέμματα από όλο τον κόσμο. Έλαβε το δεύτερο βραβείο στην κατηγορία γενικών ειδήσεων του World Press Photo το 2021 και ήταν επίσης υποψήφια για βραβείο Πούλιτζερ.

Διαβασε ακομα

Όλη η φρίκη της γενονοκτονίας στη Γάζα σε μια βραβευμένη φωτογραφία ενός παιδιού χωρίς χέρια

Μέσα στη φρενίτιδα που τροφοδοτήθηκε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γύρω από την εικόνα, οι άνθρωποι συνέχισαν να νοσούν και να πεθαίνουν. Μέχρι το τέλος του έτους, είχαν επιβεβαιωθεί περισσότερα από 800.000 κρούσματα στην Ινδονησία και περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι είχαν πεθάνει.

«Δεν ήταν ο πρώτος ασθενής που πέθανε και φωτογράφισα, ούτε ο τελευταίος», λέει ο Ιρουάντι. «Την επόμενη χρονιά, ξέρετε, η Τζακάρτα έγινε το επίκεντρο του Covid στην Ασία. Μπορείτε να φανταστείτε πόσοι άνθρωποι επηρεάστηκαν από εκείνους που πίστευαν ότι ο Covid δεν ήταν επικίνδυνος ή που πίστευαν ότι όλο αυτό είναι σκηνοθεσία, είναι fake news ή οτιδήποτε άλλο, και αυτοί οι άνθρωποι πέθαναν ούτως ή άλλως».

Ο Ιρουάντι είπε ότι η φωτογραφία είχε ιδιαίτερη απήχηση για τον ίδιο όταν κάλυψε μαζικές ταφές θυμάτων του Covid σε ένα νεκροταφείο ένα χρόνο αργότερα. Το επισκέφθηκε δύο φορές μέσα σε μια εβδομάδα και είχαν ήδη σκαφτεί φρέσκοι τάφοι για περισσότερα θύματα. «Ο κίνδυνος είναι πραγματικός, είτε αρέσει είτε όχι η φωτογραφία στους ανθρώπους», λέει.

Με πληροφορίες από BBC