Με τον Πάπα Φραγκίσκο να παραμένει στο νοσοκομείο σε κρίσιμη κατάσταση λόγω πνευμονίας και στους δύο πνεύμονες, ο κόσμος βρίσκεται σε εγρήγορση για ένα έκτακτο ειδησεογραφικό γεγονός: Τον θάνατο ενός ποντίφικα.

Ο Φραγκίσκος, ο οποίος έχασε μέρος ενός πνεύμονα από αναπνευστική λοίμωξη στα νιάτα του και ταλαιπωρείται από προβλήματα υγείας τον τελευταίο καιρό, ενέκρινε πέρυσι μια λιτή κηδεία για τον εαυτό του, αποφεύγοντας κάποιες από τις πιο μυστικές τελετές και τελετουργίες που λαμβάνουν χώρα όταν ένας Πάπας πεθαίνει.

Όμως ο θάνατός του, όποτε κι αν συμβεί, εξακολουθεί να αποτελεί την άμεση έναρξη μιας αυστηρά χορογραφημένης σειράς εκδηλώσεων, οι οποίες έχουν εκλεπτυσθεί μέσα σε αιώνες και για εκατοντάδες νεκρούς πάπες. Ορισμένες παραδόσεις του Βατικανού χρονολογούνται από την Αρχαία Ρώμη.

Στο τέλος του θεάματος, ένας νέος ηγέτης της Καθολικής Εκκλησίας θα επιλεγεί σε μια εκλογική διαδικασία υψηλού ρίσκου που δραματοποιήθηκε στο υποψήφιο για Όσκαρ θρίλερ «Conclave», με προοδευτικούς και συντηρητικούς καρδιναλίους να ανταγωνίζονται για τον έλεγχο ενός θεσμού με ένα δισεκατομμύριο οπαδούς παγκοσμίως.

Ο θάνατος

Είναι παραδοσιακά η δουλειά του camerlengo (ανώτερος αξιωματούχος του Βατικανού) να επιβεβαιώσει τον θάνατο ενός πάπα. Επί του παρόντος, τη θέση αυτή κατέχει ο ιρλανδικής καταγωγής καρδινάλιος Κέβιν Φάρελ.

Αν η παράδοση διατηρηθεί, ο Φάρελ θα είναι αυτός που θα επισκεφθεί τη σορό του Πάπα Φραγκίσκου στο ιδιωτικό του παρεκκλήσι και θα φωνάξει το όνομά του για να τον ξυπνήσει. Σήμερα, αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό τελετουργικό, καθώς οι γιατροί θα έχουν επιβεβαιώσει τον θάνατο του ποντίφικα με πιο συνηθισμένα ιατρικά μέσα. (Ένας συχνά επαναλαμβανόμενος μύθος υποστηρίζει ότι ο camerlengo χτυπά επίσης απαλά το κεφάλι του Πάπα με ένα ασημένιο σφυρί- το Βατικανό το αρνείται εδώ και καιρό).

Όταν ο ποντίφικας δεν ανταποκρίνεται, σύμφωνα με την παράδοση, το δαχτυλίδι του που λειτουργεί ως σφραγίδα για τα επίσημα παπικά έγγραφα αλλοιώνεται ή καταστρέφεται, σηματοδοτώντας το τέλος της βασιλείας του, και τα παπικά διαμερίσματα σφραγίζονται. Ο camerlengo ενημερώνει το Κολέγιο των Καρδιναλίων, ένα διοικητικό όργανο ανώτερων εκκλησιαστικών αξιωματούχων, ότι ο Πάπας έχει πεθάνει, πριν ο θάνατός του ανακοινωθεί στον κόσμο με δήλωση του Βατικανού προς τα μέσα ενημέρωσης.

Η περίοδος πένθους

Ο θάνατος του Πάπα θα προκαλέσει εννέα ημέρες πένθους, γνωστές ως Novendiale, που αρχικά αποτελούσε αρχαίο ρωμαϊκό έθιμο. Η Ιταλία συνήθως κηρύσσει επίσης περίοδο εθνικού πένθους.

Το σώμα του θα ευλογηθεί, θα ντυθεί με παπικά άμφια και θα εκτεθεί στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου για λαϊκό προσκύνημα, όπου εκατοντάδες χιλιάδες θα παραταχθούν για να αποτίσουν φόρο τιμής, συμπεριλαμβανομένων ξένων αξιωματούχων και παγκόσμιων ηγετών. Στο παρελθόν, η σορός του Πάπα εκτίθετο σε μια υπερυψωμένη πλατφόρμα που ονομάζεται καταπέλτης, αλλά οι απλοποιημένες τελετές της κηδείας του Φραγκίσκου θα τον δουν να βρίσκεται σε ένα ανοιχτό φέρετρο χωρίς τόση μεγαλοπρέπεια και λαμπρότητα.

Ιστορικά, οι πάπες συχνά ταριχεύονταν και σε ορισμένους αφαιρούνταν τα όργανά τους πριν από την ταφή – σε μια εκκλησία κοντά στη Φοντάνα ντι Τρέβι στη Ρώμη φυλάσσονται οι καρδιές περισσότερων από 20 παπών σε μαρμάρινες λάρνακες, που διατηρούνται ως ιερά λείψανα – αλλά οι πρακτικές αυτές έχουν εκπέσει.

Καθώς ο Πάπας Φραγκίσκος τίθεται σε λαϊκό προσκύνημα, καθημερινές προσευχές και λειτουργίες του Ρέκβιεμ θα τελούνται στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου και σε ολόκληρο τον καθολικό κόσμο.

Εν τω μεταξύ, το Βατικανό θα εισέλθει σε μια μεταβατική περίοδο που ονομάζεται sede vacante, που σημαίνει «η έδρα είναι κενή», κατά τη διάρκεια της οποίας η διακυβέρνηση της εκκλησίας παραδίδεται προσωρινά στο Κολέγιο των Καρδιναλίων – αν και δεν μπορούν να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις μέχρι να εκλεγεί νέος πάπας.

Η ταφή

Η κηδεία του Πάπα θα πραγματοποιηθεί πιθανότατα στην πλατεία του Αγίου Πέτρου μεταξύ τεσσάρων και έξι ημερών μετά τον θάνατό του, με τους πενθούντες να συρρέουν στο Βατικανό για την τελετή. Της κηδείας θα ηγηθεί ο κοσμήτορας του Κολεγίου των Καρδιναλίων, ο 91χρονος σήμερα Ιταλός Τζιοβάνι Μπατίστα Ρε.

Παραδοσιακά, ο Πάπας θάβεται στη συνέχεια στις σπηλιές του Βατικανού, τις κρύπτες κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Σχεδόν 100 πάπες έχουν ταφεί εκεί, συμπεριλαμβανομένου του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’, προκατόχου του Φραγκίσκου, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013 και πέθανε το 2022.

Αλλά ο Φραγκίσκος δήλωσε σε συνέντευξή του το 2023 ότι είχε επιλέξει τη βασιλική Σάντα Μαρία Ματζόρε στη Ρώμη, μια από τις αγαπημένες και πιο συχνά επισκεπτόμενες εκκλησίες του, ως τόπο της τελικής του ανάπαυσης, καθιστώντας τον τον πρώτο πάπα εδώ και έναν αιώνα που θα ταφεί εκτός Βατικανού.

Οι προηγούμενοι πάπες ενταφιάζονταν σε τρία φέρετρα: ένα από κυπαρίσσι, ένα από ψευδάργυρο και ένα από φτελιά, φωλιασμένα το ένα μέσα στο άλλο, αλλά ο Φραγκίσκος διέταξε να ταφεί σε ένα μόνο φέρετρο, κατασκευασμένο από ξύλο και ψευδάργυρο.

Όταν θάφτηκε ο Βενέδικτος ΙΣΤ’, το φέρετρό του περιείχε επίσης νομίσματα που κόπηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, καθώς και έναν μεταλλικό σωλήνα που περιείχε έναν τυλιγμένο χάρτινο πάπυρο, που ονομάζεται rogito – ένα έγγραφο 1.000 λέξεων που αναδιηγείται τη ζωή και τη βασιλεία του. Ο Φραγκίσκος πιθανότατα θα ταφεί με το δικό του rogito που περιγράφει λεπτομερώς τη μοναδική παποσύνη του.

Διαβασε ακομα

Γιατί ο Πάπας Φραγκίσκος είναι ο αγαπημένος στόχος των deepfakes

Η εκλογή

Δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του Πάπα, το Κολέγιο των Καρδιναλίων θα συνέλθει στην Καπέλα Σιξτίνα για να πραγματοποιήσει κονκλάβιο, την άκρως μυστική διαδικασία εκλογής του νέου Πάπα. Θεωρητικά, οποιοσδήποτε βαπτισμένος άνδρας Ρωμαιοκαθολικός είναι επιλέξιμος για τον παπισμό, αλλά τα τελευταία 700 χρόνια, ο πάπας επιλέγεται πάντα από το Κολέγιο των Καρδιναλίων.

Η συντριπτική πλειονότητα των 266 ποντίφικων που εκλέχθηκαν σε όλη την ιστορία ήταν Ευρωπαίοι. Ο Πάπας Φραγκίσκος, που γεννήθηκε ως Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο στην Αργεντινή, είναι ο πρώτος μη Ευρωπαίος ποντίφικας εδώ και 1.300 χρόνια.

Σε αντίθεση με την κανονική πολιτική, οι υποψήφιοι για το αξίωμα του Πάπα δεν κάνουν ανοιχτή προεκλογική εκστρατεία για τη θέση. Οι παρατηρητές του Βατικανού έχουν χαρακτηρίσει τους καρδιναλίους που έχουν καλές πιθανότητες να γίνουν πάπας papabile, που σημαίνει «ικανός να γίνει πάπας».

Την ημέρα της ψηφοφορίας, η Καπέλα Σιξτίνα, με τη φημισμένη οροφή της ζωγραφισμένη από τον Μιχαήλ Άγγελο, σφραγίζεται με φυσικό τρόπο και οι καρδινάλιοι, οι οποίοι έχουν δώσει όρκο εχεμύθειας, κλειδώνονται μέσα.

Μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών έχουν δικαίωμα ψήφου. Περίπου 120 θα ψηφίσουν μυστικά τον υποψήφιο της επιλογής τους, γράφοντας το όνομά του σε ένα ψηφοδέλτιο και τοποθετώντας το σε ένα δισκοπότηρο στην κορυφή της Αγίας Τράπεζας.

Εάν κανένας υποψήφιος δεν λάβει την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων, πραγματοποιείται άλλος ένας γύρος ψηφοφορίας. Μπορεί να υπάρξουν έως και τέσσερις γύροι ανά ημέρα. Το κονκλάβιο που εξέλεξε τον Πάπα Φραγκίσκο το 2013 διήρκεσε περίπου 24 ώρες και πέντε ψηφοφορίες, αλλά η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει περισσότερο: ένα κονκλάβιο τον 13ο αιώνα διήρκεσε περίπου τρία χρόνια, ενώ ένα άλλο τον 18ο αιώνα τέσσερις μήνες.

Αφού καταμετρηθούν τα ψηφοδέλτια, καίγονται σε μια σόμπα μέσα στην Καπέλα Σιξτίνα, η οποία έχει εγκατασταθεί εκ των προτέρων από πυροσβέστες του Βατικανού. Μια δεύτερη σόμπα καίει μια χημική ουσία που στέλνει σήμα καπνού μέσω μιας καμινάδας στον έξω κόσμο: Ο μαύρος καπνός σημαίνει ότι δεν έχει επιλεγεί νέος πάπας, ο λευκός καπνός σημαίνει ότι έχει επιλεγεί.

Ο νέος Πάπας

Μόλις επιλεγεί ο Πάπας, ένας εκπρόσωπος του Κολεγίου των Καρδιναλίων διαβάζει τη λατινική ανακοίνωση Habemus papam, που σημαίνει «Έχουμε Πάπα», από το κεντρικό μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου με θέα χιλιάδες ανυπόμονους πιστούς.

Στη συνέχεια, ο νεοεκλεγείς πάπας, αφού επιλέξει ένα παπικό όνομα (πιθανότατα ένα που τιμά έναν άγιο ή προκάτοχο) και φορέσει ένα λευκό ράσο, βγαίνει στο μπαλκόνι για να απευθύνει την πρώτη του ομιλία στο κοινό. Και με αυτό, ο καθολικός κόσμος έχει έναν νέο ηγέτη.

Μαζί με τον καθορισμό των διδασκαλιών και της ηθικής της εκκλησίας, ο Πάπας ασκεί σημαντική διπλωματική και πολιτική δύναμη στην παγκόσμια πολιτική, ενεργώντας ως διαμεσολαβητής σε παγκόσμιες συγκρούσεις και καθοδηγώντας τις ανθρωπιστικές προσπάθειες.

Οι περισσότεροι πάπες υπηρετούν μέχρι την ημέρα του θανάτου τους. Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013, σε ηλικία 85 ετών, λόγω της επιδείνωσης της υγείας του, ήταν ο πρώτος ποντίφικας που παραιτήθηκε μετά από 600 χρόνια.

Με πληροφορίες από Politico