Μια γωνιά της εμβληματικής κεντρικής πλατείας του Κιέβου είναι τώρα στρωμένη με χιλιάδες μικροσκοπικές μπλε και κίτρινες σημαίες, ως φόρο τιμής στους πεσόντες στρατιώτες της Ουκρανίας. Νωρίτερα τον Ιούνιο, μια ομάδα ακτιβιστών συγκεντρώθηκε για να προσθέσει έναν διαφορετικό τύπο σημαίας στη συνεχώς αυξανόμενη συλλογή. Είχαν στο κέντρο τους μονόκερους, για να αντιπροσωπεύουν κάθε ομοφυλόφιλο στρατιώτη που είχε σκοτωθεί στον πόλεμο.

Οι θάνατοι των LGBT στρατιωτών στην Ουκρανία έχουν αποκαλύψει μια ανισότητα. Δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους ετεροφυλόφιλους στρατιώτες. Ο γάμος μεταξύ ομοφυλοφίλων είναι παράνομος, πράγμα που σημαίνει ότι όταν αυτοί οι στρατιώτες σκοτώνονται, οι σύντροφοί τους δεν έχουν το δικαίωμα να αποφασίσουν τι θα συμβεί στο σώμα τους, ούτε δικαιούνται κρατική υποστήριξη.

Ένας 30χρονος σχεδιαστής ενδυμάτων, ο Rodion, είχε έρθει για να τοποθετήσει μια σημαία προς τιμήν του πρώην φίλου του Roman, ο οποίος σκοτώθηκε τους πρώτους μήνες της εισβολής, μια μέρα πριν από τα 22α γενέθλιά του.

Ο Roman και πέντε άλλοι από την ταξιαρχία του πέθαναν σε πυραυλική επίθεση κοντά στο Kupiansk, κοντά στο Χάρκοβο, αφού μια ντόπια οικογένεια διέρρευσε τη θέση τους στους Ρώσους. «Όλος αυτός ο θάνατος, όλο αυτό το αίμα, είναι το ίδιο, είτε είσαι ετεροφυλόφιλος είτε ομοφυλόφιλος», είπε ο Rodion, αλλά τον διέκοψε απότομα ο γνωστός βόμβος των σειρήνων αεροπορικής επιδρομής.

«Βλέπετε;» συνέχισε, δείχνοντας τον ουρανό. «Οι πύραυλοι μπορούν να μας σκοτώσουν με τον ίδιο τρόπο που μπορούν να σκοτώσουν όλους τους άλλους». Ο πόλεμος έδωσε μια επιτακτική ανάγκη στον αγώνα για ισότητα. «Περίμενα 30 χρόνια, δεν μπορώ να περιμένω άλλα 30, γιατί δεν μπορώ να εγγυηθώ ότι θα είμαι ζωντανός όταν τελειώσει αυτό», είπε ο Rodion.

Η στάση απέναντι στα δικαιώματα των LGBT έχει αλλάξει σημαντικά την τελευταία δεκαετία, καθώς η Ουκρανία έχει υιοθετήσει τις ευρωπαϊκές αξίες, αν και πολλοί εξακολουθούν να έχουν κοινωνικά συντηρητικές ή και ομοφοβικές απόψεις.

Το γεγονός ότι ανοιχτά ομοφυλόφιλοι στρατιώτες πολεμούν και πεθαίνουν στην πρώτη γραμμή του μετώπου έχει κάμψει τις προκαταλήψεις των ανθρώπων. Αλλά η ουσιαστική αλλαγή είναι πιο δύσκολο να γίνει αντιληπτή.

Οι ελπίδες ήταν μεγάλες την περασμένη άνοιξη, όταν εισήχθη στο κοινοβούλιο ένα νομοσχέδιο που επέτρεπε στα ομόφυλα ζευγάρια να συνάψουν σύμφωνο συμβίωσης, αλλά 14 μήνες αργότερα έχει κολλήσει.

Εν τω μεταξύ, οι LGBT στρατιώτες έχουν αναφέρει ότι δέχονται εκφοβισμό και παρενόχληση στις μονάδες τους.

Όταν η Mariya Volya παραλίγο να πεθάνει υπερασπιζόμενη τη γενέτειρά της, τη Μαριούπολη, το 2022, η οποία βρίσκεται πλέον υπό ρωσική κατοχή, αποφάσισε ότι ήταν καιρός να κάνει coming out. Αν και η 31χρονη υπηρετούσε στο στρατό από το 2015, η πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή μετατόπισε το όριο του φόβου της. Η αποκάλυψη της σεξουαλικότητάς της δεν ήταν πλέον κάτι που φοβόταν να αποκαλύψει.

Η Mariya δημοσίευσε το coming out της σε έναν λογαριασμό TikTok για LGBT στρατιώτες. Όταν ο διοικητής της είδε την ανάρτηση, της είπε να τη διαγράψει. Τότε δέχτηκε έναν χείμαρρο διαδικτυακού μίσους από ακτιβιστές κατά των LGBT. Η Mariya πήρε μετάθεση σε άλλη μονάδα και τώρα υπηρετεί στην περιοχή του Ντονέτσκ, κοντά στο ανατολικό μέτωπο, ως μηχανικός ραδιοεπικοινωνίας για την 47η ταξιαρχία.

Αλλά εξακολουθεί να δέχεται σχόλια διάκρισης. «Γιατί δεν μπορείς να σχηματίσεις τη δική σου μονάδα;» ρωτούν κάποιοι από τους συναδέλφους της. Συνεχίζει να δέχεται παρενοχλήσεις στο διαδίκτυο και στο δρόμο, σε βαθμό που μερικές φορές δεν αισθάνεται ασφαλής να βγαίνει έξω με τη στρατιωτική της στολή, μήπως και την αναγνωρίσουν.

Αλλά στις 16 Ιουνίου, σε ένα διάλειμμα από την πρώτη γραμμή του μετώπου, η Mariya φόρεσε το χακί παντελόνι παραλλαγής της, για να συμμετάσχει στην πρώτη πορεία Pride που πραγματοποιήθηκε στο Κίεβο από την έναρξη της εισβολής. Μαζί με την αρραβωνιαστικιά της Diana, η Mariya συμμετείχε στη χορωδία που φώναζε για «νίκη και ισότητα». «Έχουμε δύο αιτήματα. Περισσότερα όπλα και σύμφωνο συμβίωσης», φώναζαν οι διοργανωτές.

Η νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ομοφυλοφίλων δεν αποτελεί προς το παρόν επιλογή, καθώς αυτό απαιτεί αλλαγή του Συντάγματος, η οποία δεν είναι δυνατή όσο η Ουκρανία βρίσκεται υπό στρατιωτικό νόμο.

«Δεν μπορώ να αποκλείσω να μου συμβεί κάτι σοβαρό, και θέλω η αρραβωνιαστικιά μου να είναι εξασφαλισμένη, να προστατεύεται», δήλωσε η Mariya. Καθώς μιλούσε, η Diana μετακινήθηκε άβολα και κοίταξε αλλού. «Δεν μου αρέσει όταν μιλάς έτσι», είπε. Αλλά η Diana καταλαβαίνει τον κίνδυνο. Όταν η Mariya την καλεί από την πρώτη γραμμή, ακούει τις εκρήξεις στο βάθος. «Μας αρέσει να κρατάμε επαφή όσο περισσότερο μπορούμε, αλλά δεν της λέω όλα όσα βιώνω», είπε η Mariya, αναγνωρίζοντας ότι θα την τρόμαζε πάρα πολύ.

Η Mariya και η Diana συναντήθηκαν, υπό καταρρακτώδη βροχή, με περίπου δώδεκα LGBT στρατιώτες. Για ορισμένους ήταν η πρώτη τους πορεία υπερηφάνειας και είχαν λάβει ειδική άδεια από τους διοικητές τους να παρευρεθούν για την ημέρα. Αυτό θα ήταν αδιανόητο το 2021.

Ένα ζευγάρι χρησιμοποίησε την παρέλαση για να απευθυνθεί στις οικογένειές του και στις στρατιωτικές μονάδες. «Αυτή είναι μια πολύ συναισθηματική ημέρα για εμάς», είπαν, χωρίς να είναι έτοιμοι να αποκαλύψουν δημόσια τα ονόματά τους. «Είμαστε περήφανοι που καταφέραμε να δείξουμε στον κόσμο ότι υπάρχουν πολλοί από εμάς τους ομοφυλόφιλους στρατιώτες και ότι βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή υπερασπιζόμενοι την Ουκρανία».

Το BBC ρώτησε τον στρατό της Ουκρανίας σχετικά με τη μεταχείριση των LGBT στρατιωτών, αλλά δεν έχει λάβει ακόμη απάντηση.

Μεγάλο μέρος του έργου για την αύξηση της ορατότητας των LGBT στρατιωτών στην πρώτη γραμμή του μετώπου έχει γίνει από τον Viktor Pylypenko, τον πρώτο ανοιχτά ομοφυλόφιλο στρατιώτη στον ουκρανικό στρατό, ο οποίος γνωστοποίησε δημόσια τη σεξουαλικότητά του το 2018.

Ο στρατιωτικός γιατρός δημιούργησε μια διαδικτυακή κοινότητα, ενθαρρύνοντας τους στρατιώτες που υπηρετούν να μοιράζονται τις εμπειρίες τους στο Instagram, αφού παρατήρησε ότι όταν έλεγε στους ανθρώπους που διέσωζε από μικρά χωριά της πρώτης γραμμής ότι ήταν ομοφυλόφιλος, αυτοί συχνά γίνονταν πιο δεκτικοί.

Διαβασε ακομα

Περιβαλλοντική «βόμβα» ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία

«Η στάση των ανθρώπων αλλάζει επειδή έχουν ακούσει τις ιστορίες μας. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλοί ομοφυλόφιλοι στρατιώτες που χειρίζονται τα συστήματα αεράμυνας στο Κίεβο και ο κόσμος τους είναι τόσο ευγνώμων», είπε.

Ο Viktor αναγνωρίζει ότι η κοινότητά του έχει λάβει χείρα βοηθείας από τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος, στην εμμονή του να προωθεί τις παραδοσιακές οικογενειακές αξίες, έχει κάνει την ομοφοβία μέρος της ιδεολογίας του. Οι Ουκρανοί θέλουν να του αντισταθούν με όποιον τρόπο μπορούν.

«Πρόκειται για έναν πόλεμο αξιών και οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι αν θέλουμε να συνεχίσουμε την ενσωμάτωσή μας στην Ευρώπη, να ενταχθούμε στην ΕΕ, να ενταχθούμε στο ΝΑΤΟ, τότε θα πρέπει να υιοθετήσουμε τις φιλελεύθερες αξίες», λέει ο Viktor.

Αλλά και πάλι, η αντίδραση στην αλλαγή είναι έντονη. Η εκδήλωση του Pride ήταν αυστηρά αστυνομοκρατούμενη, εν μέρει για να μη γίνει στόχος των Ρώσων, αλλά και λόγω του κινδύνου που εγκυμονούν οι ομάδες κατά των LGBT, οι οποίες διαταράσσουν τις πορείες κάθε χρόνο. Επιτράπηκε η συμμετοχή μόνο σε 500 άτομα.

Περιοριζόμενοι σε ένα μικρό κομμάτι πεζοδρομίου, το οποίο είχε αποκλειστεί και περικυκλωθεί από βαν της αστυνομίας, οι διαδηλωτές κατάφεραν να κάνουν μόλις μερικές δεκάδες βήματα προτού οδηγηθούν υπόγεια στο μετρό, καθώς ακροδεξιοί αντιδιαδηλωτές έπεφταν πάνω τους, φωνάζοντας βίαιες ομοφοβικές ύβρεις.

«Η ομάδα των ανθρώπων που είναι εναντίον μας είναι μικρή, αλλά είναι δυνατή και γίνεται όλο και πιο ενεργή», δήλωσε ο Viktor.

Ένα παρόμοιο σενάριο διαδραματίζεται στο κοινοβούλιο. Εκεί, το νομοσχέδιο για το σύμφωνο συμβίωσης έχει μπλοκαριστεί από μια επιτροπή βουλευτών μετά από πιέσεις από εκκλησιαστικούς ηγέτες, σύμφωνα με τη νομοθέτη Inna Sovsun, η οποία εισήγαγε τη νομοθεσία πέρυσι. Σε ορισμένα μέρη της Ουκρανίας, η ομοφοβία ενισχύεται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις.

Διαβασε ακομα

Καμία υπερηφάνεια στην κατοχή: To pink-washing της αιματοχυσίας στη Γάζα

«Δυστυχώς, αυτό που βλέπουμε είναι ότι το κοινοβούλιο είναι πιο συντηρητικό από την κοινωνία, και αντί να ακούνε το κοινό, οι πολιτικοί ανταποκρίνονται στις εκκλησίες, οι οποίες δεν αποτελούν την πλειοψηφία, αλλά είναι πολύ φωνακλάδες», δήλωσε η Sovsun.

Ένα μέλος της επιτροπής νομικών υποθέσεων, στην οποία το νομοσχέδιο εκκρεμεί επί του παρόντος, δήλωσε στο BBC ότι η πλειοψηφία των μελών της επιτροπής αντιτίθεται στη νομοθεσία και καθοδηγείται από τις ανησυχίες των εκκλησιών και των ψηφοφόρων τους. Ο βουλευτής Mykola Stefanchuk δήλωσε ότι οι υποστηρικτές του νομοσχεδίου προσπαθούν τώρα να κερδίσουν τους αντιπάλους του.

Οι LGBT στρατιώτες και ακτιβιστές συμβιβάζονται τώρα με την πιθανότητα ο πόλεμος να μην προσφέρει το παράθυρο για αλλαγή που ήλπιζαν. Την επομένη της πορείας, ο Viktor αισθάνθηκε άρρωστος. Είχε πείσει τον εαυτό του ότι οι ομοφοβικές διαμαρτυρίες αποτελούσαν παρελθόν. Αλλά η Mariya και η Diana είχαν ήδη απογοητευτεί.

Όταν το νομοσχέδιο ξεκίνησε για πρώτη φορά, η Mariya, γεμάτη ελπίδα, είχε γράψει επιστολές στους βουλευτές. Αλλά είπε ότι τα παράτησε καθώς η διαδικασία τραβούσε σε μάκρος. «Νομίζω ότι ο δρόμος θα είναι μακρύς».

Με πληροφορίες από BBC