Ο Μάριο Βάργκας Γιόσα, ο σπουδαίος Ισπανοπερουβιανός συγγραφέας, δοκιμιογράφος, διανοούμενος και πολιτικός, έφυγε από τη ζωή την Κυριακή (13/04) σε ηλικία 89 ετών, στη Λίμα. Την είδηση ανακοίνωσε η οικογένειά του μέσω X, αναφέροντας πως «έφυγε ειρηνικά, έχοντας κοντά του τους αγαπημένους του».

Τον τελευταίο καιρό, είχαν κυκλοφορήσει φήμες για την επιδείνωση της υγείας του, κάτι που ο γιος του Άλβαρο είχε επιβεβαιώσει εμμέσως, σημειώνοντας τον περασμένο Οκτώβριο πως ο πατέρας του είχε περιορίσει τις δημόσιες εμφανίσεις του λόγω ηλικίας.

Ο Βάργκας Γιόσα υπήρξε μία από τις εμβληματικότερες μορφές της λατινοαμερικανικής λογοτεχνικής “άνθησης” των δεκαετιών του ’60 και του ’70 – του αποκαλούμενου “Boom” – μαζί με συγγραφείς όπως ο Gabriel García Márquez, ο Julio Cortázar και ο Carlos Fuentes.

Ένας λογοτέχνης με παγκόσμια φωνή

Γεννημένος το 1936 στην Αρεκίπα του Περού, ο Βάργκας Γιόσα μεγάλωσε σε ένα κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον γεμάτο αντιφάσεις – εμπειρίες που μεταμορφώθηκαν σε θεματικούς πυλώνες του λογοτεχνικού του κόσμου.

Το πρώτο του μυθιστόρημα, Η πόλη και τα σκυλιά (1963), προκάλεσε σκάνδαλο στο Περού αλλά και ενθουσιασμό στο εξωτερικό, καθώς αποκάλυπτε τις σκληρές συνθήκες στις στρατιωτικές ακαδημίες της χώρας του.

Ακολούθησαν σημαντικά έργα όπως Το πράσινο σπίτι (1965), Πότε πήραμε την κάτω βόλτα; (1969), Ο πόλεμος στο τέλος του κόσμου (1981), Η θεία Χούλια και ο γραφιάς (1977) και Η κακή κοπέλα (2006), ανάμεσα σε δεκάδες άλλα.

Η γραφή του φημίζεται για την πολυπλοκότητα της αφήγησης, τη γλωσσική δεξιοτεχνία και τη συστηματική εμβάθυνση στις σχέσεις εξουσίας, ατομικής ελευθερίας και κοινωνικής υποκρισίας.

Το 2010, τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, με τη Σουηδική Ακαδημία να αναγνωρίζει «τη χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και τις διεισδυτικές εικόνες της ατομικής αντίστασης, εξέγερσης και ήττας» που διατρέχουν το έργο του.

Από τις κάλπες στη σκηνή των ιδεών

Η σχέση του Βάργκας Γιόσα με την πολιτική δεν ήταν μόνο θεωρητική. Το 1990 έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία του Περού, εκπροσωπώντας το κεντροδεξιό Δημοκρατικό Μέτωπο (FREDEMO). Ηττήθηκε από τον Αλμπέρτο Φουχιμόρι, και η εμπειρία αυτή αποτέλεσε μια τομή για τον ίδιο – από τότε αφιερώθηκε ακόμα περισσότερο στην υπεράσπιση της δημοκρατίας, μέσα από άρθρα, δοκίμια και ομιλίες.

Πολλές φορές, οι απόψεις του δημιούργησαν αντιδράσεις, ιδίως όταν υπερασπιζόταν με πάθος θέσεις κατά του λαϊκισμού, της αριστερής ρητορικής και των αυταρχικών καθεστώτων, τόσο στη Λατινική Αμερική όσο και στην Ευρώπη. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και όσοι διαφωνούσαν μαζί του πολιτικά, σέβονταν το εύρος της σκέψης του και τη συνέπειά του.

Το τελευταίο του μυθιστόρημα, Σου Χαρίζω τη Σιωπή μου, κυκλοφόρησε το 2023, με το οποίο αποχαιρέτισε επίσημα τη μυθοπλασία. Δύο μήνες αργότερα, αποσύρθηκε και από τη δημοσιογραφική αρθρογραφία, τερματίζοντας μια πλούσια πορεία που συνδύαζε την τέχνη της αφήγησης με την ανάγκη για δημόσιο διάλογο.