Το 1999, ο Μεξικανός αρχαιολόγος Salvador Guilliem Arroyo έφερε στο φως τα λείψανα δεκάδων ανθρώπων που θυσιάστηκαν στον Ehecatl, τον θεό του ανέμου, στο Tlatelolco, μια αρχαία πόλη κοντά στην πρωτεύουσα των Αζτέκων, Tecnochtitlan, τη σημερινή Πόλη του Μεξικού.

Ένα από αυτά ήταν ένας αποκεφαλισμένος νεαρός άνδρας που κρατούσε μια σφυρίχτρα, έχοντας «το πρόσωπο του θανάτου», όπως ονόμαζαν το αντικείμενο που έφερε το σχήμα κρανίου, και στα δύο χέρια.

Η σύνδεση των ανθρωποθυσιών με τη σφυρίχτρα θανάτου των Αζτέκων έχει τροφοδοτήσει κάθε είδους φαντασιώσεις – ωστόσο, ένα είναι σίγουρο: ο ήχος της ήταν ανατριχιαστικός.

Πλέον, μια νέα μελέτη διαπιστώνει ότι η επίδραση του ήχου στον εγκέφαλο όσων την ακούν είναι επίσης τεράστια, γεγονός που θα μπορούσε να δώσει στοιχεία για τη σημασία και τη χρήση αυτών των σφυριγμάτων στον πολιτισμό των Αζτέκων.

@cmpsgshowroom Replying to @$$$ aztec death whistle distance test 😱 #aztecdeathwhisle #aztec #deathwhistle #deathwhistleking #pranks #gifts #cmpsg #fyp ♬ original sound – cmpsgshowroom

Το ουρλιαχτό του ανέμου

Οι σφυρίχτρες του Tlatelolco ήταν οι πρώτες που βρέθηκαν στο αρχαιολογικό τους πλαίσιο, αν και η πρώτη πιθανή αναφορά σε αυτές χρονολογείται από το 1896. Με την πάροδο του χρόνου, εμφανίστηκαν περισσότερα κομμάτια, τα οποία σήμερα διανέμονται σε διάφορα μουσεία και συλλογές – παρόλο που έχουν εμφανιστεί και απομιμήσεις.

Οι αυθεντικές, που χρονολογούνται μεταξύ 1250 και 1521, είναι φτιαγμένες από πηλό, έχουν μήκος από μία έως τρεις ίντσες και, όσον αφορά στο σχήμα τους, «αναπαριστούν μόνο τον άρχοντα του κάτω κόσμου Mictlantecuhtli, την κουκουβάγια ή το φίδι της φωτιάς», εξηγεί ο μουσικός αρχαιολόγος Arnd Adje Both, ο οποίος έχει μελετήσει εκτενώς τις σφυρίχτρες.

Σύμφωνα με τον Both, για τους Αζτέκους οι σφυρίχτρες πιθανώς μιμούνταν το ουρλιαχτό του ανέμου, γεγονός που εξηγεί γιατί αρκετές από αυτές έχουν βρεθεί να συνδέονται με τον Ehecatl.

Διαβασε ακομα

Ανθρωποθυσία το 2024: Στην Ινδία δολοφόνησαν 7χρονο αγοράκι για να έχει καλοτυχία το σχολείο του

Διαφορετικό από όλα τα γνωστά όργανα

Η εσωτερική διαμόρφωση του οργάνου, η οποία είναι υπεύθυνη για τον χαρακτηριστικό ήχο, είναι μοναδική στον κόσμο: «Είναι διαφορετικές με την έννοια ότι κανένας άλλος πολιτισμός που γνωρίζουμε δεν κατασκεύαζε σφυρίχτρες με αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο, ούτε καν στην εποχή των Αζτέκων», λέει ο Sascha Frühholz, καθηγητής γνωστικής και συναισθηματικής νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης.

Όπως αναφέρεται στην El Pais, η σφυρίχτρα αποτελείται από δύο αντίθετους ακουστικούς θαλάμους που παράγουν αναταράξεις στον αέρα, με αποτέλεσμα τον ήχο που μοιάζει με «στριγκλιά».

Αυτό που παραμένει άγνωστο είναι η ακριβής λειτουργία αυτών των οργάνων. Ο Adje Both υποστηρίζει ότι «τα μόνα αρχαιολογικά στοιχεία αποκαλύπτουν τη χρήση τους στη λατρεία ναών και κατά την ανθρωποθυσία στον θεό του ανέμου».

Δεδομένου ότι ο Mictlantecuhtli απεικονιζόταν στις σφυρίχτρες, έχει προταθεί ότι ο ήχος μπορεί να προετοίμαζε τους θυσιαζόμενους κατά τη διάρκεια της τελετουργίας για την κάθοδό τους στο Mictlan, τον κάτω κόσμο των νεκρών.

Έτσι, ο Frühholz και οι συνεργάτες του γράφουν στη μελέτη τους, που δημοσιεύεται στο περιοδικό Communications Psychology – του ομίλου Nature – ότι στο Mictlan επικρατούσαν καταστροφικοί και θανατηφόροι άνεμοι.

Μάλιστα, παρόλο που κυκλοφορεί και η θεωρία ότι οι πολεμιστές φυσούσαν κατά εκατοντάδες αυτά τα όργανα για να εκφοβίσουν τον εχθρό, σύμφωνα με τον Adje Both «δεν υπάρχει καμία εθνοϊστορική, εικονογραφική ή αρχαιολογική απόδειξη ότι χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο, ενώ όλες οι άλλες ιστορίες που διαβάζονται στο Διαδίκτυο είναι καθαρή φαντασία χωρίς αποδείξεις».

Ένας ήχος που ενεργοποιεί τη φαντασία

Η ομάδα του Frühholz σάρωσε τρισδιάστατα δύο κομμάτια από τη συλλογή του Εθνολογικού Μουσείου του Βερολίνου και ανέθεσε στον Adje Both να ανακατασκευάσει αντίγραφα, σε συνεργασία με τον κεραμίστα και μουσικό Osvaldo Padrón Pérez.

Αφού καταγράφηκαν οι ήχοι και οι ακουστικές τους ιδιότητες, οι επιστήμονες υπέβαλαν ομάδες εθελοντών σε μια αντιληπτική ανάλυση και σε μια νευροαπεικονιστική μελέτη με τη χρήση λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, κατά την ακρόαση των ήχων από τις σφυρίχτρες.

Οι εθελοντές αντιλήφθηκαν τον ήχο σαν μία ανθρώπινη κραυγή που τους προκάλεσε το αίσθημα αποστροφής, συναγερμού και φόβου. Όσον αφορά στη μελέτη νευροαπεικόνισης, ο Frühholz συνοψίζει ότι παρατηρήθηκε ενεργοποίηση εγκεφαλικών μηχανισμών που σχετίζονται όχι μόνο με μια ισχυρή πρωτογενή συναισθηματική αντίδραση, αλλά και με πιο σύνθετους συμβολικούς συσχετισμούς.

«Πολλοί άνθρωποι στο πείραμα μάς είπαν ότι ο ήχος ενεργοποιεί τη φαντασία επειδή έχει μια ορισμένη μυστικιστική χροιά […] μια νοητική σύνδεση με μια οντότητα, ίσως έναν θεό».

Ο Frühholz και οι συνεργάτες του κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα αποτελέσματά τους υποστηρίζουν τη θεωρία της τελετουργικής χρήσης στις θυσίες, σε αντίθεση με την υπόθεση του πολέμου.

Διαβασε ακομα

Fugatto, το νέο όργανο βγάζει ήχους που δεν έχεις ξανακούσει

Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: τα θύματα αυτών των αιματηρών τελετών έφευγαν από αυτόν τον κόσμο τρομοκρατημένα από το σφύριγμα του θανάτου ή, αντίθετα, παρηγορούνταν από την πεποίθηση ότι αυτός ο ήχος θα τους καθοδηγούσε στο οδυνηρό ταξίδι τους προς τον Κάτω Κόσμο; Για τον Frühholz, το τελευταίο είναι πιο πιθανό.

Ο Guilliem δείχνει να είναι πολύ πιο σίγουρος: ο ήχος δεν είχε ποτέ σκοπό να ενσταλάξει φόβο. Παρόλο που προσθέτει ότι αυτό μάλλον «δεν θα το μάθουμε ποτέ».