Ένα μυστήριο αιώνων έλαβε τέλος και αφορά την καταγωγή του Χριστόφορου Κολόμβου, με επιστήμονες να αποκαλύπτουν τις ρίζες του εξερευνητή κάνοντας ανάλυση DNA στα λείψανά του. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα όσα έγιναν γνωστά στην προβολή του ντοκιμαντέρ “Colón ADN. Su verdadero origen” (Το DNA του Κολόμβου: Οι πραγματικές του ρίζες) ο Χριστόφορος Κολόμβος ήταν Ισπανοεβραίος.

Ερευνητές με επικεφαλής τον ιατροδικαστή Μιγκέλ Λορέντε εξέτασαν μικροσκοπικά δείγματα λειψάνων που ήταν θαμμένα στον καθεδρικό ναό της Σεβίλλης και τα συνέκριναν με αυτά γνωστών συγγενών του και απογόνων.

Η θεωρία αυτή εγείρει την ενδιαφέρουσα προοπτική ότι ο άνθρωπος που έπαιξε κεντρικό ρόλο στη δημιουργία της ισχυρής αυτοκρατορίας της Ισπανίας καταγόταν από την ίδια κοινότητα που οι προστάτες του, ο βασιλιάς Φερδινάνδος και η βασίλισσα Ισαβέλλα, είχαν εκδιώξει από το βασίλειό τους το ίδιο έτος που ο Κολόμβος έφτασε στην Αμερική.

Η εβραϊκή καταγωγή

Ο Χοσέ Αντόνιο Λορέντε, ιατροδικαστικός ειδικός του Πανεπιστημίου της Γρανάδας που ηγήθηκε της έρευνας, δήλωσε ότι η ανάλυσή του αποκάλυψε ότι το DNA του Κολόμβου ήταν «συμβατό» με εβραϊκή καταγωγή.

«Έχουμε πολύ περιορισμένο, αλλά επαρκές, DNA από τον Χριστόφορο Κολόμβο», είπε. «Έχουμε DNA από τον γιο του, Φερνάντο Κολόν, και τόσο στο χρωμόσωμα Υ [αρσενικό] όσο και στο μιτοχονδριακό DNA [που μεταδίδεται από τη μητέρα] του Φερνάντο υπάρχουν ίχνη συμβατά με εβραϊκή καταγωγή».

Αν και ο Λορέντε παραδέχτηκε ότι δεν μπορούσε να προσδιορίσει ακριβώς τον τόπο γέννησης του Κολόμβου, είπε ότι είναι πιθανό να προερχόταν από τη μεσογειακή περιοχή της Ισπανίας.

«Το DNA δείχνει ότι η καταγωγή του Χριστόφορου Κολόμβου βρισκόταν στη δυτική Μεσόγειο», είπε ο ερευνητής. «Αν δεν υπήρχαν Εβραίοι στη Γένοβα τον 15ο αιώνα, οι πιθανότητες να ήταν από εκεί είναι ελάχιστες. Επίσης, δεν υπήρχε μεγάλη εβραϊκή παρουσία στην υπόλοιπη Ιταλία, πράγμα που κάνει τα πράγματα πολύ ασαφή».

Δεδομένου ότι δεν υπήρχαν ισχυρές θεωρίες ούτε σαφείς ενδείξεις ότι ο Κολόμβος θα μπορούσε να ήταν Γάλλος, ο Λορέντε πρόσθεσε ότι η περιοχή αναζήτησης περιορίστηκε ακόμα περισσότερο.

«Μένουμε με τη μεσογειακή περιοχή της Ισπανίας, τα Βαλεαρίδες Νησιά και τη Σικελία. Αλλά η Σικελία θα ήταν περίεργη, γιατί τότε το όνομα του Χριστόφορου Κολόμβου θα είχε ίχνη ιταλικής ή σικελικής γλώσσας. Αυτό σημαίνει ότι η πιο πιθανή καταγωγή του βρίσκεται στη μεσογειακή περιοχή της Ισπανίας ή στα Βαλεαρίδες Νησιά, τα οποία ανήκαν στο Στέμμα της Αραγωνίας εκείνη την εποχή».

Σύμφωνα με το RTVE, τα ευρήματα του Λορέντε έδωσαν τέλος σε 500 χρόνια εικασιών σχετικά με τον τόπο γέννησης και την εθνικότητα του Κολόμβου. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, έχει προταθεί ότι ο εξερευνητής θα μπορούσε να ήταν Γενοβέζος, Βάσκος, Καταλανός, Γαλικιανός, Έλληνας, Πορτογάλος ή Σκωτσέζος. Μετά την ανάλυση 25 πιθανών τοποθεσιών και την εστίαση σε μια σύντομη λίστα οκτώ, ο Λορέντε κατέληξε στη δυτική Ευρώπη.

Επιστημονικές επιφυλάξεις

«Δυστυχώς, από επιστημονική άποψη, δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε πραγματικά τι υπήρχε στο ντοκιμαντέρ, γιατί δεν προσφέρθηκαν δεδομένα από την ανάλυση», δήλωσε ο Αντόνιο Αλόνσο, γενετιστής και πρώην διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Τοξικολογίας και Εγκληματολογικών Επιστημών της Ισπανίας, στην El País.

Ο Ροντρίγκο Μπαρκερά, ειδικός στην αρχαιογενετική από το Ινστιτούτο Ανθρωπολογίας της Εξέλιξης Max Planck, εξέφρασε την έκπληξή του που τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν χωρίς προηγούμενο έλεγχο από άλλους επιστήμονες.

«Κανονικά, στέλνεις το άρθρο σου σε ένα επιστημονικό περιοδικό», είπε στην El País. «Ο συντάκτης αναθέτει το έργο σε τουλάχιστον τρεις ανεξάρτητους κριτές για να εξετάσουν αν είναι επιστημονικά έγκυρο ή όχι. Αν είναι, δημοσιεύεται και έτσι η υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα μπορεί να εκφράσει αν συμφωνεί ή όχι. Η παρουσίασή του στην τηλεόραση, μακριά από αυτόν τον διάλογο και με όλη αυτή την προβολή, εμποδίζει την επιστημονική κοινότητα να το αξιολογήσει».

Ο Λορέντε υπερασπίστηκε τις ενέργειές του λέγοντας: «Η ομάδα μας και το πανεπιστήμιο θεώρησαν πάντα αυτή τη μελέτη για τον Χριστόφορο Κολόμβο και την οικογένειά του ως ενιαία και αδιάσπαστη, και τίποτα δεν θα δημοσιευτεί μέχρι να ολοκληρωθεί η έρευνα».

Θαμμένος σε πόσα μέρη;

Η αποκάλυψη του Σαββάτου (12/10) ήρθε δύο ημέρες μετά την ανακοίνωση της ομάδας του Λορέντε ότι η ανάλυση DNA των λειψάνων του Κολόμβου, του γιου του Φερνάντο και του αδελφού του Ντιέγκο «επιβεβαίωσε οριστικά» ότι ο μερικός σκελετός που φυλάσσεται στον καθεδρικό ναό της Σεβίλλης ανήκει στον διάσημο θαλασσοπόρο.

Αν και ο Κολόμβος πέθανε στην ισπανική πόλη Βαγιαδολίδ το 1506, ήθελε να ταφεί στο νησί Ισπανιόλα, το οποίο σήμερα χωρίζεται σε Αϊτή και Δομινικανή Δημοκρατία. Τα λείψανά του μεταφέρθηκαν εκεί το 1542, στη συνέχεια στην Κούβα το 1795 και τελικά στη Σεβίλλη το 1898, όταν η Ισπανία έχασε τον έλεγχο της Κούβας μετά τον Ισπανοαμερικανικό πόλεμο.

Εάν ο Κολόμβος ήταν Σεφαραδίτης Εβραίος – με το όνομα Σεφαράδ να αναφέρεται στην Ιβηρική Χερσόνησο – η ταυτότητά του θα αποτελούσε μια σημαντική ιστορική ειρωνεία, κάτι που ο ίδιος θα είχε λόγους να κρύψει από την κοινωνία και τους επιφανείς προστάτες του.

Η άφιξή του στην Αμερική άνοιξε τον δρόμο για την άνοδο της λαμπρής και ισχυρής αμερικανικής αυτοκρατορίας της Ισπανίας, η οποία αναδύθηκε ακριβώς τη στιγμή που ο Φερδινάνδος και η Ισαβέλλα, που χρηματοδότησαν τα ταξίδια του Κολόμβου, απέλασαν τους Εβραίους της Ισπανίας εν μέσω αντισημιτικών φόβων για υποτιθέμενη φυλετική καθαρότητα. Αιώνες διώξεων, πογκρόμ και περιφερειακών απελάσεων κορυφώθηκαν το 1492, όταν ο εβραϊκός πληθυσμός της χώρας εξαναγκάστηκε σε εξορία, σε μεταστροφή στον καθολικισμό ή στην πυρά.

Το 2015, η Ισπανία προσπάθησε να επανορθώσει για την απέλαση, την οποία χαρακτήρισε «ιστορικό λάθος», περνώντας έναν νόμο με περιορισμένο χρόνο ισχύος, που πρόσφερε ισπανική υπηκοότητα στους απογόνους των Εβραίων που εκδιώχθηκαν από τη χώρα στα τέλη του 15ου αιώνα.

Περίπου 132.000 άνθρωποι σεφαραδίτικης καταγωγής υπέβαλαν αίτηση για υπηκοότητα πριν λήξει η προσφορά τον Οκτώβριο του 2019. Περισσότεροι από τους μισούς προέρχονταν από λατινοαμερικανικές χώρες, όπως το Μεξικό, η Κολομβία, η Βενεζουέλα, η Αργεντινή, το Περού, ο Παναμάς, η Χιλή και ο Ισημερινός.

Με πληροφορίες από Guardian