Οι θάλαμοι είναι γεμάτοι με ηλικιωμένες γυναίκες. Κάποιες είναι ξαπλωμένες, άλλες τριγυρίζουν αργά στους διαδρόμους, χρησιμοποιώντας μπαστούνια και περιπατητές (Πι). Οι εργαζόμενοι τις βοηθούν να κάνουν μπάνιο, να φάνε και να πάρουν τα φάρμακά τους. Όμως δεν πρόκειται για κάποιο οίκο ευγηρίας, αλλά για τη μεγαλύτερη γυναικεία φυλακή της Ιαπωνίας.

Οι τρόφιμοι εδώ αντικατοπτρίζουν τη γηράσκουσα κοινωνία της χώρας και το διάχυτο πρόβλημα της μοναξιάς που οι φύλακες παραδέχονται ότι είναι τόσο έντονο για ορισμένες ηλικιωμένες κρατούμενες που προτιμούν να παραμείνουν φυλακισμένες.

«Υπάρχουν ακόμη και άνθρωποι που λένε ότι είναι διατεθειμένοι να πληρώνουν 20.000 ή 30.000 γιεν (περίπου 120-190 ευρώ) τον μήνα για να ζήσουν εδώ για πάντα», λέει ο Takayoshi Shiranaga, επικεφαλής των γυναικείων φυλακών Tochigi που βρίσκονται βόρεια του Τόκιο.

Σταθερή ζωή

Μέσα στους ανοιχτούς ροζ τοίχους της φυλακής και τους παράξενα γαλήνιους διαδρόμους της, το CNN συνάντησε την Akiyo, μια 81χρονη κρατούμενη με κοντά γκρίζα μαλλιά και χέρια γεμάτα από καφέ κηλίδες, η οποία εκτίει ποινή φυλάκισης για κλοπή τροφίμων από καταστήμα.

«Υπάρχουν πολύ καλοί άνθρωποι σε αυτή τη φυλακή», λέει η Akiyo, «Ίσως αυτή η ζωή να είναι η πιο σταθερή για μένα».

Οι γυναίκες στο Tochigi ζουν πίσω από τα κάγκελα και πρέπει να δουλεύουν στα εργοστάσια της φυλακής, αλλά αυτό βολεύει κάποιες από αυτές. Μέσα στη φυλακή, άλλωστε, λαμβάνουν τακτικά γεύματα, δωρεάν υγειονομική περίθαλψη και φροντίδα ηλικιωμένων, ενώ απολαμβάνουν τη συντροφικότητα που τους λείπει.

Μια άλλη κρατούμενη, 50χρονη Yoko, έχει φυλακιστεί πέντε φορές τα τελευταία 25 χρόνια με κατηγορίες για ναρκωτικά. Κάθε φορά που επιστρέφει, «ο πληθυσμός της φυλακής φαίνεται να γερνά και άλλο», αναφέρει στο αμερικανικό μέσο.

«[Κάποιοι άνθρωποι] κάνουν παρανομίες επίτηδες και συλλαμβάνονται για να μπορέσουν να ξαναέρθουν στη φυλακή αν ξεμείνουν από χρήματα», λέει η Yoko.

Διαβασε ακομα

Εικόνα από το μέλλον; Ρομπότ φροντίζουν ηλικιωμένους σε οίκους ευγηρίας

Παλεύοντας με την απομόνωση

Η Akiyo γνωρίζει πολύ καλά το βάρος της απομόνωσης και της φτώχειας. Αυτή είναι η δεύτερη φορά της στη φυλακή, αφού στο παρελθόν είχε φυλακιστεί στα 60 της χρόνια για κλοπή τροφίμων. «Αν ήμουν οικονομικά σταθερή και είχα έναν άνετο τρόπο ζωής, σίγουρα δεν θα το είχα κάνει», παραδέχεται.

Όταν διέπραξε τη δεύτερη κλοπή, η Akiyo ζούσε από μια πολύ μικρή σύνταξη που καταβαλλόταν μόνο κάθε δύο μήνες. Με λιγότερα από 40 δολάρια να της απομένουν και δύο εβδομάδες μέχρι την επόμενη πληρωμή, «πήρα μια κακή απόφαση και έκλεψα από κατάστημα, νομίζοντας ότι θα ήταν ένα μικρό ζήτημα», λέει – όμως η προηγούμενη καταδίκη της σήμαινε ότι θα πήγαινε κατευθείαν στη φυλακή.

Με ελάχιστη οικογενειακή υποστήριξη, η Akiyo είχε πάψει να ενδιαφέρεται για το μέλλον ή για το τι θα της συνέβαινε. Ο 43χρονος γιος της, ο οποίος ζούσε μαζί της πριν φυλακιστεί, της έλεγε συχνά: «Μακάρι να έφευγες».

«Ένιωθα ότι δεν με ένοιαζε πια ό,τι και να συνέβαινε. […] Σκέφτηκα “Δεν υπάρχει λόγος να ζω” Προτιμώ να πεθάνω».

Ένα συνηθισμένο έγκλημα

Η κλοπή είναι μακράν το πιο συνηθισμένο έγκλημα που διαπράττουν οι ηλικιωμένοι κρατούμενοι, ιδίως οι γυναίκες. Το 2022, πάνω από το 80% των ηλικιωμένων γυναικών κρατουμένων σε εθνικό επίπεδο ήταν στη φυλακή για κλοπή, σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία.

Κάποιοι το κάνουν για λόγους επιβίωσης – το 20% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών στην Ιαπωνία ζουν σε ακραίες συνθήκες φτώχειας – άλλοι, ωστόσο, παρανομούν επειδή τους έχουν μείνει τόσο λίγα εκεί έξω.

«Υπάρχουν άνθρωποι που έρχονται εδώ επειδή κάνει κρύο ή επειδή πεινάνε», λέει ο Shiranaga.

Όσοι αρρωσταίνουν «μπορούν να έχουν δωρεάν ιατρική περίθαλψη όσο βρίσκονται στη φυλακή, αλλά μόλις φύγουν, πρέπει να την πληρώσουν οι ίδιοι, οπότε κάποιοι προσπαθούν να μείνουν εδώ όσο το δυνατόν περισσότερο», συμπληρώνει.

Διαβασε ακομα

Οι άνδρες νιώθουν μοναξιά, αλλά σπάνια αναζητούν υποστήριξη

Μπορεί η Ιαπωνία να καλύψει το κενό;

Σε ολόκληρη την Ιαπωνία, ο αριθμός των κρατουμένων ηλικίας 65 ετών και άνω σχεδόν τετραπλασιάστηκε από το 2003 έως το 2022 – και αυτό έχει αλλάξει τη φύση της φυλάκισης.

«Τώρα πρέπει να τους αλλάζουμε πάνες, να τους βοηθάμε να κάνουν μπάνιο, να τρώνε», λένε οι φύλακες. «Σε αυτό το σημείο, μοιάζει περισσότερο με γηροκομείο παρά με φυλακή γεμάτη καταδικασμένους εγκληματίες».

Μέρος του προβλήματος για τους πρώην κρατούμενους είναι η έλλειψη υποστήριξης μόλις επανέλθουν στην κοινωνία: ακόμα και όταν αποφυλακίζονται και επιστρέφουν στην κανονική ζωή, δεν έχουν κανέναν να τους φροντίσει, αφού υπάρχουν άνθρωποι που έχουν εγκαταλειφθεί από τις οικογένειές τους και, ουσιαστικά, δεν έχουν πού να πάνε.

Οι αρχές έχουν αναγνωρίσει το ζήτημα, με το υπουργείο πρόνοιας να δηλώνει το 2021 ότι οι ηλικιωμένοι κρατούμενοι που λάμβαναν υποστήριξη μετά την έξοδό τους από τη φυλακή είχαν πολύ λιγότερες πιθανότητες να επαναλάβουν το έγκλημα σε σχέση με εκείνους που δεν το έκαναν.

Το υπουργείο έχει έκτοτε αυξήσει τις προσπάθειες έγκαιρης παρέμβασης και τα κέντρα κοινοτικής υποστήριξης για την καλύτερη στήριξη των ευάλωτων ηλικιωμένων. Το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει επίσης ξεκινήσει προγράμματα για γυναίκες κρατούμενες που παρέχουν καθοδήγηση σχετικά με την ανεξάρτητη διαβίωση, την αποκατάσταση της εξάρτησης από ουσίες και τον τρόπο πλοήγησης στις οικογενειακές σχέσεις.

Η κυβέρνηση εξετάζει τώρα προτάσεις για να καταστήσει τα επιδόματα στέγασης προσιτά σε περισσότερους ηλικιωμένους, ενώ δέκα δήμοι σε όλη την Ιαπωνία δοκιμάζουν ήδη πρωτοβουλίες για την υποστήριξη ηλικιωμένων που δεν έχουν στενούς συγγενείς.

Ζητούνται εργαζόμενοι στη φροντίδα

Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν όλα τα παραπάνω είναι αρκετά σε μια χώρα όπου το προσδόκιμο ζωής είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο – μαζί με τα εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά γεννήσεων.

Ο πληθυσμός των ηλικιωμένων αυξάνεται τόσο γρήγορα που η Ιαπωνία θα χρειαστεί 2,72 εκατομμύρια εργαζόμενους στη φροντίδα μέχρι το 2040, σύμφωνα με την κυβέρνηση – η οποία τώρα προσπαθεί να ενθαρρύνει περισσότερους ανθρώπους να εισέλθουν στον κλάδο και να εισάγει ξένους εργαζόμενους για να καλύψει τα κενά.

Η Yoko, είναι μία από τις κρατούμενες που βοηθούν στη φροντίδα των γηραιότερων γυναικών της φυλακής, έχοντας αποκτήσει σημαντικές δεξιότητες σχετικά με την περιποίηση των ηλικιωμένων, κάτι που ενδεχομένως θα τη βοηθήσει να βρει πιο εύκολα δουλειά αφού αποφυλακισθεί.

Στο μεταξύ, βέβαια, οι φυλακές συνεχίζουν να γεμίζουν με ασπρομάλληδες κρατούμενους.

Διαβασε ακομα

Ένα καφέ με ρομπότ για την ενίσχυση και όχι την αντικατάσταση των εργαζομένων

Η Akiyo ολοκλήρωσε την ποινή της τον Οκτώβριο του 2024. Μιλώντας στο CNN έναν μήνα πριν από την αποφυλάκισή της, είπε ένιωθε μεγάλη ντροπή και πως φοβόταν να αντιμετωπίσει τον γιο της. Σχεδίαζε να του ζητήσει συγγνώμη, αλλά δεν είχε και πολλές ελπίδες πως εκείνος θα την έπαιρνε να ζήσει μαζί του.

«Το να είσαι μόνη σου είναι πολύ δύσκολο πράγμα και νιώθω ντροπή που κατέληξα σε αυτή την κατάσταση», λέει. «Πραγματικά νιώθω ότι αν είχα ισχυρότερη θέληση, θα μπορούσα να είχα ζήσει μια διαφορετική ζωή, αλλά είμαι πολύ μεγάλη για να κάνω κάτι γι’ αυτό τώρα».