Είναι αυτός ο τάφος στην Αίγυπτο η πρώτη τεκμηριωμένη απεικόνιση ενός ομόφυλου ζευγαριού;
Μεγέθυνση κειμένου
Το μνημείο αποκαλύπτει ενδεχομένως την πρώτη gay ερωτική ιστορία που έχει καταγραφεί στην ιστορία
Η εικόνα δύο ανδρών ή γυναικών που αγκαλιάζονται και φιλιούνται έχει προκαλέσει, κατά καιρούς, την οργή πολλών σε διάφορες στιγμές της ιστορίας. Όπου, δε, έχουν βρεθεί στοιχεία σε βιβλία και κείμενα ή αναφορές για ομοφυλοφιλικές σχέσεις κατά το παρελθόν, σύντομα ακολουθούν έντονες συζητήσεις και διαμάχες, τόσο σε εκπομπές στην τηλεόραση όσο και – φυσικά – στα social media.
Υπάρχουν, ωστόσο, στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η ομοφυλοφιλία μπορεί κάποτε να ήταν σεβαστή, τουλάχιστον τόσο ώστε να εμπνεύσει έναν τάφο που ανήκει στους ακολούθους βασιλικών οικογενειών της Αρχαίας Αιγύπτου.
Οι Niankhkhnum και Khnumhotep
Στις 12 Νοεμβρίου 1964, ο επιθεωρητής Mounir Basta οδήγησε μια αποστολή στα βάθη ενός πρόσφατα ανασκαμμένου ταφικού φρέατος εντός της νεκρόπολης. Συνοδευόμενος από την ομάδα του, ανακάλυψε αυτό που, πολλοί μελετητές, επιστήμονες και αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι είναι η πρώτη τεκμηριωμένη απεικόνιση ενός ομόφυλου ζευγαριού στον τάφο των Niankhkhnum και Khnumhotep της 5ης δυναστείας.
Στην είσοδο του τάφου αναγράφονται οι λέξεις: «Ενωμένοι στη ζωή και ενωμένοι στον θάνατο». Στο εσωτερικό αναπαύονται οι βασιλικοί μανικιουρίστες Niankhkhnum και Khnumhotep, που περιγράφονται στα ιερογλυφικά ως «βασιλικοί έμπιστοι» του βασιλιά Nyuserre Ini.
Ως προσωπικοί «φροντιστές ομορφιάς» του Φαραώ, ήταν ιδιαίτερα σεβαστά πρόσωπα και από τους λίγους τυχερούς που είχαν το προνόμιο να τον αγγίζουν και να καλλιεργούν μία στενή σχέση μαζί του.
Αυτό όμως που συγκλόνισε τον αρχαιολογικό κόσμο είναι το ερωτηματικό που πλανάται πάνω από τη σχέση τους. Γιατί μοιράζονταν έναν τάφο με τόσο ρομαντικό τρόπο;
Η ακύρωση των “queer” στην ιστορία
Το Legacy Project ανέφερε ένα πράγμα ως βέβαιο: «Δύο άνδρες ίσης κοινωνικής θέσης να θάβονται μαζί στον ίδιο τάφο – παρά το γεγονός ότι ήταν αναμφίβολα παντρεμένοι με γυναίκες – ήταν μοναδικό».
Ο βραβευμένος μελετητής Raven Todd Da Silva έκανε vlogging για την ανακάλυψη, προτρέποντας τους ακολούθους του να διατηρούν ανοιχτή τη σκέψη τους, όταν πρόκειται για στοιχεία του παρελθόντος.
«Γνωρίζουμε όλοι πάρα πολύ καλά την ‘ακύρωση’ των queer στην ιστορία», λέει ο Da Silva. «Υπήρχαν τόσα πολλά gay ζευγάρια που όλοι αυτοί οι παλαιότεροι ιστορικοί περιέγραφαν ως ‘στενούς φίλους’ ή ‘συγκάτοικους’, ειδικά όταν επρόκειτο για γυναίκες».
Παρόλο που στον τάφο εμφανίζονται τα παιδιά και οι σύζυγοί τους, οι μορφές αυτές παίζουν δευτερεύοντα ρόλο και δεν παρουσιάζονται με τρόπο που να δείχνει οικειότητα. Ωστόσο, υπήρξαν μελετητές που υποστήριξαν ότι η παρουσία των οικογενειών τους κάνει ξεκάθαρο πως οι Niankhkhnum και Khnumhotep δεν θα μπορούσαν να είναι εραστές, ενώ ορισμένοι θεωρούν ότι ίσως απλώς να ήταν δίδυμοι.
Ακολουθώντας τις κοινωνικές νόρμες
Μια queer φοιτήτρια Αιγυπτιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, η Tamar Atkinson, υποστήριξε ότι «το βασικό πρόβλημα με αυτά τα επιχειρήματα είναι ότι τοποθετούνται πολύ έντονα μέσα στις σύγχρονες ιδέες του σήμερα. Η πλήρης απόρριψη της πιθανότητας να υπάρχει εδώ ομόφυλη επιθυμία υποκύπτει στην ετεροκανονικότητα πολλών σύγχρονων κοινωνικών συμπεριφορών».
Ο αιγυπτιακός πολιτισμός έδινε μεγάλη έμφαση στη οικογένεια και τη δημιουργία απογόνων για την επόμενη γενιά. Ως μέλη του στενού κύκλου του Φαραώ, ήταν πιθανότατα αναμενόμενο – αν όχι επιβεβλημένο – και από τους δύο άνδρες να ακολουθήσουν τις κοινωνικές νόρμες.
Η εικόνα ξεχειλίζει από στοργή
Η Γαλλίδα αρχαιολόγος Nadine Sherpion μελέτησε οικεία πορτρέτα ετερόφυλων ζευγαριών σε τάφους της τέταρτης, πέμπτης και έκτης δυναστείας της Αιγύπτου για να προσδιορίσει τις εικονογραφικές τάσεις και τους κανόνες που ακολουθήθηκαν για την απεικόνιση μίας συζυγικής σχέσης μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Μετά από ενδελεχή έρευνα, η Sherpion κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι προσωπικές πόζες που μοιράζονται οι Niankhkhnum και Khnumhotep θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιηθεί στο “Grindr” της Αρχαίας Αιγύπτου: Η εικόνα των ανδρών που αγγίζουν τις μύτες τους αποτελούσε την πιο οικεία στάση που επέτρεπε η αιγυπτιακή τέχνη.
Πέρα από τη στοργή, ο Khnumhotep απεικονίζεται μοναδικά να μυρίζει έναν λωτό, κάτι που συνήθως έκαναν οι γυναίκες στις εικόνες στην Αρχαία Αίγυπτο.
Με τη στήριξη του Φαραώ
Αν ήταν πράγματι εραστές, ίσως η πιο αποκαλυπτική πτυχή είναι η σημασία του τάφου, καθώς θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους και ομορφότερους της νεκρόπολης. Αυτό υποδηλώνει ότι ο Φαραώ τους αποδέχτηκε και εκτιμούσε τους ίδιους και τη σχέση τους.
Ο τάφος των δύο ανδρών θα έκανε απευθείας τον βασιλιά Nyuserre Ini τον πρώτο καταγεγραμμένο ΛΟΑΤΚΙ+ σύμμαχο. Παρ’ όλα αυτά, το δίλημμα εάν ήταν εραστές ή αδέρφια συνεχίζει να συζητείται δεκαετίες αργότερα.
Ένας καθηγητής αρχαίας αιγυπτιακής τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης πρότεινε πρόσφατα ότι θα μπορούσαν να είναι και σιαμαία δίδυμα. Ο Da Silva πρόσθεσε ότι αυτή η θεωρία θα μπορούσε να υποστηριχθεί από το γεγονός ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι «γιόρταζαν και θεωρούσαν ευοίωνους» τους ανθρώπους που θεωρούσαν ότι ήταν «διαφορετικοί» κι αυτό γιατί πίστευαν πως ήταν επιθυμία του Θεού να δημιουργεί τα πράγματα «με όποια μορφή επιθυμούσε».
Ωστόσο, η θεωρία του καθηγητή εξακολουθεί να μην εξηγεί τη ρομαντική ατμόσφαιρα που αποπνέει η εικόνα. Όπως και να έχει, ο καθένας είναι ελεύθερος να καταλήξει στις δικές του ερμηνείες. Όμως η πιθανότητα να τοποθετηθεί το queerness σε βασιλικό βάθρο θα μπορούσε να αποτελεί μια αχτίδα ελπίδας ότι η αγάπη και η αποδοχή «ζούσαν και βασίλευαν» πολύ πριν από την κρίση και το μίσος.
Με πληροφορίες από LGBTQ Nation
Ακολουθήστε το pride.gr στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι
Νεοτερα
