Δουλεύοντας σε θερμοκρασίες -35C, μια ομάδα επιστημόνων κατάφερε να εξάγει στην Ανταρκτική έναν πυρήνα πάγου μήκους 2,8km, μεγαλύτερο και μακρύτερο από άκρη σε άκρη από οκτώ Πύργους του Άιφελ. Και δεν πρόκειται για ένα τυχαίο κομμάτι, αλλά για τον αρχαιότερο πάγο στον κόσμο που μας γυρίζει πίσω κατά 1,2 εκατομμύρια χρόνια.

Μέσα στον πάγο αιωρούνται αρχαίες φυσαλίδες αέρα, οι οποίες, όπως ελπίζουν οι επιστήμονες, θα βοηθήσουν να λυθεί ένα διαρκές μυστήριο σχετικά με την κλιματική ιστορία του πλανήτη μας.

Οι Ευρωπαίοι επιστήμονες εργάστηκαν επί τέσσερα καλοκαίρια στην Ανταρκτική, αγωνιζόμενοι εναντίον επτά εθνών για να φτάσουν πρώτοι στον βράχο κάτω από την παγωμένη ήπειρο.

Το έργο τους θα μπορούσε να βοηθήσει να διαλευκανθεί ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της κλιματικής ιστορίας του πλανήτη – τι συνέβη πριν από 900.000-1,2 εκατομμύρια χρόνια, όταν οι παγετώδεις κύκλοι διαταράχθηκαν και ορισμένοι ερευνητές ισχυρίζονται ότι οι πρόγονοί μας έφτασαν κοντά στην εξαφάνιση.

«Πρόκειται για ένα εκπληκτικό επίτευγμα», λέει ο καθηγητής Carlo Barbante στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας, ο οποίος συντόνισε την έρευνα.

«Έχετε στα χέρια σας ένα κομμάτι πάγου ηλικίας ενός εκατομμυρίου ετών. Μερικές φορές βλέπετε στρώματα τέφρας που προέρχονται από ηφαιστειακές εκρήξεις.

Βλέπετε τις μικροσκοπικές φυσαλίδες στο εσωτερικό τους, κάποιες φυσαλίδες αέρα που ανέπνεαν οι πρόγονοί μας πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια», εξηγεί.

Επικεφαλής της ομάδας ήταν το Ιταλικό Ινστιτούτο Πολικών Επιστημών και συμμετείχαν 10 ευρωπαϊκές χώρες, με τους επιστήμονες να καλούνται να μεταφέρουν με χιονοκίνητα οχήματα εξοπλισμό γεώτρησης και εργαστήρια για 40 χιλιόμετρα από την πλησιέστερη ερευνητική βάση.

Όπως γράφει το BBC, το σημείο της γεώτρησης, ονομάζεται Little Dome C και βρίσκεται στο οροπέδιο της Ανταρκτικής στα ανατολικά της ηπείρου, σε υψόμετρο σχεδόν 3.000 μέτρων.

Οι πυρήνες πάγου είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση από τους επιστήμονες του τρόπου με τον οποίο αλλάζει το κλίμα μας.

Παγιδεύουν φυσαλίδες αέρα και σωματιδίων που αποκαλύπτουν τα επίπεδα εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας, οι οποίες βοηθούν τους επιστήμονες να καταγράψουν πώς έχουν μεταβληθεί οι κλιματικές συνθήκες με την πάροδο του χρόνου.

Δεδομένα από άλλους πυρήνες πάγου, συμπεριλαμβανομένου ενός που ονομάζεται Epica, βοήθησαν τους επιστήμονες να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η σημερινή άνοδος της θερμοκρασίας που συνδέεται με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου προκαλείται από τον άνθρωπο που καίει ορυκτά καύσιμα.

Αλλά οι επιστήμονες ήθελαν να πάνε ακόμα πιο πίσω στο χρόνο.

Τώρα, με αυτό το έργο Beyond Epica: Oldest Ice κέρδισαν ενδεχομένως άλλα 400.000 χρόνια ιστορίας.

«Υπάρχει πολύ παρελθόν στο μέλλον μας. Κοιτάζουμε το παρελθόν για να κατανοήσουμε καλύτερα πώς λειτουργεί το κλίμα και πώς μπορούμε να το προβάλλουμε στο μέλλον», λέει ο καθηγητής Barbante.

Η ομάδα πέρασε τις «τελευταίες ημέρες με νύχια και με δόντια», καθώς μπόρεσε να τρυπήσει ακόμη πιο βαθιά από ό,τι αναμενόταν από τα δεδομένα του ραντάρ, λέει ο δρ Robert Mulvaney, επιστήμονας πυρήνων πάγου στο British Antarctic Survey.

Ο πυρήνας ανασύρθηκε αργά από το στρώμα πάγου με τη χρήση γεωτρύπανου και οι επιστήμονες καθάρισαν προσεκτικά τον πάγο χρησιμοποιώντας πανιά.

Τώρα κόβεται σε κομμάτια ενός μέτρου για να μεταφερθεί στους -50C από την Ανταρκτική με πλοίο.

Τα κομμάτια θα φτάσουν τελικά στους καταψύκτες πολλών ευρωπαϊκών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένου του British Antarctic Survey στο Κέιμπριτζ, όπου οι επιστήμονες θα αρχίσουν την ανάλυσή τους.

Οι ειδικοί θέλουν να καταλάβουν τι συνέβη σε μια περίοδο 900.000 έως 1,2 εκατομμύρια χρόνια πριν, που ονομάζεται Μεσοπλειστοκαινική Μετάβαση.

Εκείνη την εποχή, η διάρκεια του κύκλου μεταξύ ψυχρών παγετώνων και θερμών μεσοπαγετώνων άλλαξε από 41.000 χρόνια σε 100.000 χρόνια. Αλλά οι επιστήμονες δεν κατάλαβαν ποτέ το γιατί.

Αυτή είναι η ίδια περίοδος κατά την οποία, σύμφωνα με ορισμένες θεωρίες, οι πρόγονοι των σημερινών ανθρώπων σχεδόν εξαφανίστηκαν, ίσως μειώθηκαν σε μόλις 1.000 άτομα.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν αν υπάρχει σχέση μεταξύ αυτής της παρ’ ολίγον εξαφάνισης και του κλίματος, εξηγεί ο καθηγητής Barbante, αλλά καταδεικνύει ότι πρόκειται για μια ασυνήθιστη περίοδο που είναι σημαντικό να κατανοήσουμε καλύτερα.