Η Walt Disney (DIS) είναι μια από τις πιο επιτυχημένες εταιρείες, σε έναν από τους πιο ισχυρούς τομείς κάθε οικονομίας: Την ψυχαγωγία. Πριν γίνει μια εταιρεία αξίας 187 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με συμφέροντα που εκτείνονται σε όλο τον κόσμο, η Disney συνδέθηκε στενότερα με το όραμα του ανθρώπου από τον οποίο πήρε το όνομά της. Αυτό το όραμα ήταν που έθεσε τις βάσεις για να γίνει η εταιρεία ο γίγαντας των media που είναι σήμερα.

Όλα ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1923 σε ένα ταπεινό στούντιο, όπου ο Walt Disney δημιούργησε έναν χαρακτήρα, που έμελε να γίνει μία από τις πιο αναγνωρίσιμες εικόνες στον κόσμο. Όμως ο Μίκυ δεν ήταν απλά ένα χαριτωμένο ποντίκι με μεγάλα αφτιά. Ήταν ο θεμέλιος λίθος μιας αυτοκρατορίας.

Ο Walt Disney ήταν καινοτόμος όσον αφορά τον χώρο, το χρώμα και την κίνηση. Είχε την απίστευτη ικανότητα να προσφέρει ευχαρίστηση σε εκατομμύρια θεατές που αγωνίζονταν μέσα στη Μεγάλη Ύφεση. Σήμερα, 101 χρόνια αργότερα, η Disney είναι ένας από τους μεγαλύτερους ομίλους ψυχαγωγίας στον κόσμο.

Ήταν μάλιστα τέτοια η επιρροή της Disney, που αμέτρητα άλλα στούντιο και καλλιτέχνες κινουμένων σχεδίων ακολούθησαν τον δρόμο της. Η εταιρεία βραβεύτηκε με Όσκαρ καλύτερης ταινίας animation για ταινίες όπως The Incredibles, Up και Frozen.

Ο ίδιος ο Walt Disney κατέχει το ρεκόρ για τις περισσότερες υποψηφιότητες (59) και νίκες στα Όσκαρ (22 ανταγωνιστικά βραβεία, συν τέσσερα τιμητικά βραβεία) για ένα μόνο άτομο.

Πώς ακριβώς τα κατάφερε η Disney

Με έδρα το Λος Άντζελες, η Disney άρχισε να καινοτομεί. Δημιούργησε τις Alice Comedies, μια σειρά ταινιών μικρού μήκους με μια ηθοποιό-παιδί σε έναν κόσμο κινουμένων σχεδίων. Στη συνέχεια ήρθε ο Όσβαλντ ο τυχερός λαγός, ένας πρόδρομος του Μίκυ Μάους.

Το Steamboat Willie, που κυκλοφόρησε το 1928, ήταν το πρώτο πλήρως συγχρονισμένο κινούμενο σχέδιο με ήχο στον κόσμο. Η πρωτοποριακή χρήση του ήχου έγινε γρήγορα κανόνας της βιομηχανίας.

Μια απλή ιστορία με τον Μίκυ ως καπετάνιο του ατμόπλοιου που προσπαθεί να πλοηγήσει το πλοίο αντιμετωπίζοντας διάφορες κωμικές καταστάσεις, το Steamboat Willie επαινέθηκε παγκοσμίως. Μετά από μια σύντομη κινηματογραφική προβολή στη Νέα Υόρκη, η ταινία προβλήθηκε σε όλες τις ΗΠΑ και έβαλε τη Disney σε τροχιά.

Το κλιπ με τον Μίκυ να κρατάει το τιμόνι του πλοίου και να σφυρίζει έγινε το λογότυπο της εταιρείας το 2007, υπενθυμίζοντας στο κοινό τη διαχρονική σημασία του ατμόπλοιου.

Νέοι χαρακτήρες εμφανίστηκαν μετά το Steamboat, όπως ο Ντόναλντ Ντακ και η αγαπημένη του Μίκυ, η Μίνι, οι οποίοι εξακολουθούν να υφίστανται μέχρι σήμερα.

Η ταινία Flowers and Trees, που γυρίστηκε το 1932, ήταν η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους που κέρδισε Όσκαρ – ήταν επίσης η πρώτη έγχρωμη ταινία της Disney (και της βιομηχανίας) με τρεις ταινίες Technicolor.

Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1930, η Disney είχε στραφεί στις ταινίες κινουμένων σχεδίων μεγάλου μήκους και κυκλοφόρησε την ταινία «Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι» το 1937.

Η χρυσή εποχή και οι ταινίες μεγάλου μήκους

Αυτό που ακολούθησε τη Χιονάτη αναφέρεται συχνά ως η «χρυσή εποχή» της Disney, με την κυκλοφορία του Πινόκιο (1940), του Ντάμπο (1941) και του Μπάμπι (1942).

Αυτές οι πρώιμες ταινίες εξακολουθούν να εκθαμβώνουν ακόμα και σήμερα – σκέψου τη σκηνή του Μαθητευόμενου Μάγου στη Φαντασία (1940) ή το παραληρηματικό νούμερο των Ροζ Ελεφάντων στο Ντάμπο. Και υπάρχει κάποια σκηνή, σε οποιαδήποτε ταινία, πιο συγκλονιστική από το θάνατο της μητέρας του Μπάμπι;

Αλλά η χρυσή εποχή δεν σταμάτησε ποτέ, σύμφωνα με το The Conversation. Οι επιτυχίες συνέχισαν να έρχονται – ο Πίτερ Παν (1953), η Λαίδη και ο Αλήτης (1955) και η Μαίρη Πόπινς (1964) παραμένουν κλασικές ταινίες. Στη δεκαετία του 1990, μια νέα γενιά ερωτεύτηκε την Πεντάμορφη και το Τέρας (1991), τον Αλαντίν (1992) και τον Βασιλιά των Λιονταριών (1994) – και αυτές οι ταινίες ξαναγυρίστηκαν ως live-action εκδοχές στη δεκαετία του 2010.

Ακόμη και μια μικρή ταινία της Disney όπως η Zootopia (2016) μπορεί να κάνει ένα δισεκατομμύριο δολάρια στο box-office.

Disneyland και διαφοροποίηση

Το 1955, ο Walt Disney άνοιξε τη Disneyland στο Anaheim της Καλιφόρνια. Ήθελε να φτιάξει ένα θεματικό πάρκο χωρίς αποκλεισμούς, όπου όλη η οικογένεια θα μπορούσε να διασκεδάσει.

Έθεσε τα πρότυπα για το σχεδιασμό θεματικών πάρκων και έδειξε το δρόμο για την εταιρεία: Τη διαφοροποίηση.

Μετά τη Disneyland ήρθε η Walt Disney World στη Φλόριντα το 1971, και στη συνέχεια οι εκδοχές της Disneyland στο Παρίσι, το Τόκιο, το Χονγκ Κονγκ και τη Σαγκάη.

Ένα διάσημο διάγραμμα, που σχεδιάστηκε από τον ίδιο τον Walt το 1957, προμήνυε την κατεύθυνση που θα ακολουθούσε τελικά η Disney: Μια τεράστια επιχειρηματική αυτοκρατορία συνεργειών, merchandising και διασταυρούμενης προώθησης.

Εξαγορές και ένα πολιτιστικό μεγαθήριο

Το 2006 η Disney αγόρασε την Pixar, το 2009 την Marvel και το 2012 την Lucasfilm. Αυτές οι εξαγορές εδραίωσαν τη θέση της Disney ως ηγέτη του brand στη βιομηχανία της ψυχαγωγίας.

Η Pixar ήταν γνωστή για ταινίες όπως το Toy Story (1995) και το Finding Nemo (2003) και η αγορά θα οδηγούσε σε πολλαπλές συνεργασίες μεταξύ τους.

Πιο πρόσφατα, το 2019, η Disney εξαγόρασε την 21st Century Fox για το ιλιγγιώδες ποσό των 71 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Η συμφωνία τους έδωσε άμεση πρόσβαση στους τεράστιους παλαιούς καταλόγους της Fox.

Η συμφωνία προκάλεσε ανησυχία σε ορισμένους γνώστες του κλάδου: Η Disney είχε γίνει ένα πολιτιστικό μεγαθήριο, που στραγγάλιζε τον ανταγωνισμό, ομογενοποιούσε το περιεχόμενο και καταβρόχθιζε ολόκληρα franchises.

Δεν είναι όλα απλά

Οι ταινίες της Disney δίνουν περήφανα προτεραιότητα στις οικογενειακές αξίες, τονίζουν την ομαδικότητα και την ενσυναίσθηση και προωθούν την ισότητα των φύλων. Ωστόσο, μέχρι σχετικά πρόσφατα, οι ήρωες και οι ηρωίδες της ήταν πολύ εμφανώς λευκοί και το στούντιο επικρίθηκε για την επίκληση μηνυμάτων προνομίων, φυλετικής ιεραρχίας και προτύπων ομορφιάς.

Η ταινία του «Song of the South» του 1946 έχει επικριθεί εδώ και καιρό για τη ρατσιστική απεικόνιση των Αφροαμερικανών και τη ρομαντικοποίηση της εποχής των φυτειών. Από το 1986, η Disney προσπάθησε να την κρατήσει εκτός κυκλοφορίας, αν και αποσπάσματα μπορούν να βρεθούν στο διαδίκτυο.

Διαβασε ακομα

Η γοητεία του παράξενου κόσμου του Tim Burton

Πολλές παλιές ταινίες που προβάλλονται στο Disney+ διαθέτουν τώρα μια δήλωση αποποίησης ευθύνης που λέει στους θεατές ότι ορισμένες σκηνές θα περιλαμβάνουν «αρνητικές απεικονίσεις» και «κακομεταχείριση ανθρώπων ή πολιτισμών».

Η εκπροσώπηση των LGBTQ+ έχει γίνει πιο ορατή από τότε που ο LeFou έγινε ο πρώτος ανοιχτά γκέι χαρακτήρας της Disney στην ταινία του 2017 Η Πεντάμορφη και το Τέρας. Αλλά οι αντιδράσεις ήταν ανησυχητικές, και η Disney αντιμετώπισε επίσης προβλήματα με τους συντηρητικούς επικριτές με το φιλί ανάμεσα σε πρόσωπα του ίδιου φύλου στο Lightyear (2022), και αργότερα θα χλευαστεί ως «woke Disney» από συντηρητικούς πολιτικούς και προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης.

Ο διευθύνων σύμβουλος Bob Iger – ο οποίος παραιτήθηκε το 2021, αλλά στη συνέχεια επανήλθε το 2022 με τεράστιο μισθό – δεν τα πήγε καλά κατά τη διάρκεια των πρόσφατων διενέξεων SAG-AFTRA, με σχόλια που θεωρήθηκαν από πολλούς εκτός πραγματικότητας και χωρίς τόνο.

Παρόλα αυτά, παρά τα δύσκολα αυτά ζητήματα, ο εταιρικός ασφυκτικός έλεγχος της Disney δεν δείχνει σημάδια υποχώρησης. Η εμβέλειά της είναι γιγαντιαία. Από τα κινούμενα σχέδια μέχρι τα κόμικς και το CGI, η Disney ελέγχει μεγάλο μέρος της λαϊκής κουλτούρας.

«Αν μπορείς να το ονειρευτείς, μπορείς να το κάνεις», είχε πει κάποτε ο Walt. Καθώς η Disney μετρά πλέον παραπάνω από 100 χρόνια ζωής, με κεφαλαιοποίηση σήμερα πάνω από 150 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, αυτό είναι ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα.

Η σκληρή πλευρά του θείου Walt

Ο Walt Disney ήταν σίγουρα ένας χαρισματικός επιχειρηματίας που κατάφερε να χτίσει μια αυτοκρατορία, η οποία ανθεί ακόμη και 58 χρόνια μετά τον θάνατό του. Κυριάρχησε στο πολιτιστικό τοπίο της Αμερικής του 20ού αιώνα σαν κολοσσός, δημιουργώντας ένα εξιδανικευμένο καρτουνίστικο όραμα της πραγματικότητας που επηρέασε τον κόσμο. Ήταν ο ευγενικός «θείος Walt», ο αξιαγάπητος άνδρας που όλα τα παιδιά των ΗΠΑ αγαπούσαν σαν μέλος της οικογένειάς τους.

Όμως ως άνθρωπος ήταν μάλλον «σκοτεινός». Μία βιογραφία του που κυκλοφόρησε το 2006 ξεγυμνώνει τις τελευταίες ψευδαισθήσεις για τον ευγενικό θείο Walt και αποκαλύπτει έναν ανάλγητο σύζυγο, ένα εκφοβιστικό αφεντικό και έναν φανατικό αντικομμουνιστή κυνηγό μαγισσών.

Διαβασε ακομα

Ο κόσμος των κόμικς δεν είναι μόνο για παιδιά

Ο Disney παρουσιάζεται ως ένας προβληματικός άνθρωπος, ένας μοναχικός και απομονωμένος καταθλιπτικός, σύμφωνα με τον Guardian. Επίσης, κακομεταχειριζόταν διαβόητα το προσωπικό και τους στενούς του φίλους και ήταν ένας άγριος δεξιός αντικομμουνιστής κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’40 και του ’50.

Το βιβλίο, Walt Disney: The Triumph of the American Imagination, γράφτηκε από τον Neal Gabler, ο οποίος είχε πρωτοφανή πρόσβαση σε αρχεία σχετικά με τον Disney. Είναι ο πρώτος συγγραφέας που πήρε την άδεια της οικογένειας Disney να εξετάσει διεξοδικά το σύνολο των αρχείων της Disney.

Ο Gabler παρουσιάζει τον Disney ως τον συναισθηματικά καθοδηγούμενο γιο ενός ψυχρού πατέρα, ο οποίος επεδίωξε να δημιουργήσει έναν φανταστικό κόσμο για τον εαυτό του, στον οποίο θα ένιωθε αγαπητός και ασφαλής, και κατέληξε να διαδώσει αυτή την εφεύρεση στον κόσμο. «Κατά τη διάρκεια μιας παιδικής ηλικίας υλικής και συναισθηματικής στέρησης, τουλάχιστον όπως τη θυμόταν, άρχισε να ζωγραφίζει και να αποσύρεται σε αυτούς τους φανταστικούς κόσμους», γράφει ο Gabler.

Ωστόσο, αυτοί οι προσωπικοί κόσμοι θα διαμόρφωναν ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης Αμερικής και πολύ πέρα από αυτήν, μέσω χαρακτήρων όπως ο Μίκυ Μάους, ταινιών όπως η Χιονάτη και τελικά θεματικών πάρκων.

Οι αριθμοί και μόνο δείχνουν την εκπληκτική εμβέλεια της Disney. Μέχρι το θάνατό του το 1966 περισσότεροι από 240 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν δει μια ταινία της Disney, 80 εκατομμύρια είχαν διαβάσει ένα βιβλίο της Disney και 100 εκατομμύρια είχαν παρακολουθήσει μια τηλεοπτική εκπομπή της Disney.

Οι ειδικοί της ποπ κουλτούρας θεωρούν ότι η επιρροή του Disney είναι απαράμιλλη. ‘Ήταν η κυρίαρχη κουλτούρα της παιδικής ηλικίας για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Κατασκεύαζε ένα προϊόν σε τεράστια βιομηχανική κλίμακα. Απλώς έτυχε αυτό το προϊόν να είναι μέρος της βιομηχανίας του πολιτισμού, λέει ο καθηγητής Μπομπ Τόμσον του Πανεπιστημίου Syracuse στα βόρεια της Νέας Υόρκης.

Διαβασε ακομα

Η Disney έκοψε επεισόδιο με τρανς χαρακτήρα από παιδική σειρά

Ο Thompson λέει ότι είναι μη ρεαλιστικό να φανταστεί κανείς ότι ο πραγματικός Disney θα ταίριαζε με τη δημόσια εικόνα που δημιούργησε. Σίγουρα το βιβλίο του Gabler διαλύει πολλές από τις εικόνες του ευγενικού γέροντα.

Περιγράφει λεπτομερώς μια κατά καιρούς τραγική ζωή. Ο πατέρας του Disney κατέληξε να δυσανασχετεί με τον γιο του και η σχέση τους διαλύθηκε. Ο Disney αρνήθηκε να διακόψει ένα επαγγελματικό ταξίδι όταν πέθανε ο πατέρας του και έχασε την κηδεία του. Είχε επίσης μια ψυχική κατάρρευση το 1931, καθώς αυτός και η σύζυγός του αγωνίζονταν να αποκτήσουν παιδιά και εκείνη υπέστη αρκετές αποβολές.

Ο Disney ήταν επίσης σκληρός και ελεγκτικός με τους υπαλλήλους, τρομοκρατώντας τους με ταπεινωτικούς εξευτελισμούς. Σε αυτό συμπεριελάμβανε ακόμη και τον αδελφό του Roy, ο οποίος κρατούσε την εταιρεία όρθια με ένα οικονομικό δαιμόνιο που ο Walt δεν φαινόταν να διαθέτει. Ωστόσο, αυτό δεν τον εμπόδιζε να γελοιοποιεί δημόσια τον αδελφό του.

Σε μια συνάντηση, συζητώντας για το soundtrack της ταινίας Fantasia, ο Roy πρότεινε να χρησιμοποιηθεί πιο δημοφιλής μουσική. Ο Walt τον έδιωξε από την αίθουσα, λέγοντάς του: «Πήγαινε κάτω και κράτα τα βιβλία».

Ο Walt είχε άγριο ταμπεραμέντο, ιδίως απέναντι σε ανθρώπους που θεωρούσε αριστερούς. Κατέθεσε με ενθουσιασμό ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων της Βουλής των Αντιπροσώπων και περιέγραψε λεπτομερώς όσα θεωρούσε κομμουνιστικά σχέδια για την κατάληψη του Χόλιγουντ. Χαρακτήρισε κομμουνιστές ορισμένους πρώην animators, είπε ότι η Screen Actors Guild ήταν κομμουνιστικό μέτωπο και χαρακτήρισε κομμουνιστική συνωμοσία μια απεργία του 1941 που έπληξε το στούντιό του. Επικοινώνησε ακόμη και με το FBI για υποτιθέμενη κομμουνιστική διείσδυση.

Όταν οι σκιτσογράφοι του προσπάθησαν να σχηματίσουν σωματείο, έφερε ένοπλους φρουρούς. Απέλυσε τους διοργανωτές, μείωσε τους μισθούς και μείωσε τις ώρες λειτουργίας της καφετέριας του στούντιο. Κάποια στιγμή, αντιμέτωπος με μια απεργιακή πικετοφορία, ο Disney χρειάστηκε να συγκρατηθεί σωματικά από το να επιτεθεί στον επικεφαλής της απεργιακής κινητοποίησης.

Διαβασε ακομα

10 φορές που χαρακτήρες της Disney βγήκαν στον πραγματικό κόσμο

Αλλά ήταν στην ιδιωτική του ζωή που αναδύονται οι πιο ενοχλητικές εικόνες του Disney. Στην πραγματικότητα, ο ίδιος ο Disney ένιωθε παγιδευμένος από τη δημιουργία και τη δημόσια εικόνα του. «Δεν είμαι πια ο Walt Disney. Ο Walt Disney είναι ένα πράγμα. Έχει αποκτήσει μια εντελώς διαφορετική έννοια από έναν άνθρωπο», παραπονέθηκε κάποτε.

Στην πραγματικότητα ήταν παντρεμένος με το στούντιό του, αγνοώντας την πολύπαθη σύζυγό του. Αποσύρθηκε στην έπαυλή του και έπαιζε με ένα τεράστιο παιχνίδι τρένων με μια πίστα που έφτανε το εκπληκτικό μισό μίλι σε μήκος, συμπεριλαμβανομένης μιας σήραγγας μήκους 90 ποδιών. Συνδέθηκε επίσης με μια ομάδα αντισημιτικών μελών της Motion Picture Alliance και αποδοκίμαζε την ιδέα της πρόσληψης μαύρων για να εργαστούν στη Disneyland.

Αλλά ο Gabler λέει ότι οι προκαταλήψεις του δεν διέφεραν από εκείνες πολλών συγχρόνων του και επίσης καταρρίπτει τον αστικό μύθο ότι ο Disney καταψύχθηκε κρυογονικά κατά το θάνατό του. Στην πραγματικότητα, αποτεφρώθηκε και η τέφρα του θάφτηκε σε ιδιωτικό κήπο. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πολιτιστική του κληρονομιά έχει αποκτήσει αθανασία με τρόπο που ο πραγματικός δύστροπος και μοναχικός άνθρωπος δεν μπόρεσε.