Γοτθική φαντασία; Ιδιόρρυθμος τρόμος; Μακάβρια κωμωδία; Παρά το γεγονός ότι γυρίζει ταινίες για περισσότερα από 40 χρόνια, το στυλ του Tim Burton – ένα χαρακτηριστικό μείγμα φωτός και σκότους – εξακολουθεί να μην μπορεί να περιγραφεί με ακρίβεια.

Παρ’ όλα αυτά, τα απόκοσμα σχέδια, οι πίνακες, τα κινούμενα σχέδια και οι ταινίες μεγάλου μήκους του έχουν εισχωρήσει στη ζωή μας σε σημείο που μπορούμε να ονομάσουμε το «Burtonesque» ως ένα δικό του στυλ.

Αλλά τι είναι το Burtonesque – ή όπως φαίνεται να το αποκαλούν κάποιοι στο TikTok, Burtoncore? Λοιπόν, ξεκινά με το παράξενο και το ασυνήθιστο.

«Διάβασα κάπου, ότι αν επρόκειτο να περιγράψεις το στυλ του μέσα από αναφορές που βρίσκονται στην πολιτιστική καθομιλουμένη, αυτές θα ήταν η Αστερινή Νύχτα του Βαν Γκογκ και ο Φρανκενστάιν», δήλωσε η Maria McLintock, επιμελήτρια της έκθεσης World of Tim Burton που άνοιξε πρόσφατα στο Design Museum του Λονδίνου.

Η έκθεση θα περιλαμβάνει περισσότερα από 600 αντικείμενα, μεταξύ των οποίων και την πρώτη δημόσια έκθεση του viral Rave’N φορέματος που φορούσε η Jenna Ortega στη σειρά του Netflix «Wednesday» (2022). «Ο Τιμ, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι καλλιτέχνης. Δεν τον ελκύει η έκφραση της πραγματικότητας, για την ακρίβεια, μάλλον θα ρωτούσε τι είναι η πραγματικότητα;» δήλωσε η McLintock στο CNN.

Από τα προάστια, στον σουρεαλισμό

Ο Burton μεγάλωσε στο Μπέρμπανκ της Καλιφόρνια, μια χώρα με αιώνια ηλιοφάνεια. Παρ’ όλα αυτά, η παιδική του ηλικία κάτω από την πινακίδα του Χόλιγουντ τη δεκαετία του 1960 χαρακτηρίστηκε από προαστιακή πλήξη και απομόνωση, βρίσκοντας παρηγοριά στον κόσμο του κινηματογράφου και της τηλεόρασης.

Ο Burton καταβρόχθισε τα πάντα, από ταινίες τρόμου μέχρι κινούμενα σχέδια του Ρέι Χάριχαουζεν, ταινίες επιστημονικής φαντασίας Β και ιαπωνικές ταινίες με τέρατα Kaiju. Ένθερμος καλλιτέχνης από νεαρή ηλικία, το αλλόκοτο στυλ ζωγραφικής του Burton είναι εμπνευσμένο από αυτές τις ταινίες – μαζί με γοτθικά μυθιστορήματα, εξπρεσιονιστικούς πίνακες, ακόμη και τις εικονογραφήσεις του Dr Seuss.

Ο Burton σπούδασε κινούμενα σχέδια χαρακτήρων στο California Institute of Arts πριν του προσφερθεί μια θέση μαθητείας στη Disney. Αν και η σχέση αυτή δεν κράτησε για πολύ (ο Burton έχει αστειευτεί ότι τα σχέδια του στη Disney «έμοιαζαν με σκοτωμένο ζώο»), όσο ήταν εκεί, ολοκλήρωσε το «Vincent» (1982), ένα ασπρόμαυρο stop motion animation.

Η μικρού μήκους ταινία είχε αφηγητή τον διαβόητο ηθοποιό τρόμου Vincent Price, ο οποίος αργότερα θα υποδυόταν τον εφευρέτη στην ταινία του Burton «Edward Scissorhands» του 1990.

Το χαρακτηριστικό αποτύπωμα

Αυτά τα οπτικά μοτίβα είναι εμφανή στο κοστούμι του Beetlejuice, στη σωματική διάπλαση του Jack Skellington, στο γοτθικό αρχοντικό του Edward Scissorhands και στη στολή της Wednesday Addams. Τα ράμματα, επίσης, έχουν επανειλημμένα εμφανιστεί στην οπτική αισθητική του Burton, όπως όταν ο σκύλος Sparky επιστρέφει από τους νεκρούς στις ταινίες «Frankenweenie» (1984 και 2012), στο μαύρο νούμερο από λάτεξ της Catwoman στο «Batman Returns» (1992), στο μοναδικό χέρι «Thing» στην τηλεοπτική σειρά τρόμου «Wednesday» (2022) και στο απέθαντο «staple» look της Monica Bellucci στο φετινό «Beetlejuice Beetlejuice».

Αν και το Burtonesque απαιτεί σίγουρα το «τρομακτικό και το αιματηρό», αγκαλιάζει επίσης το χιούμορ και τη γοητεία. Η Jenny He, συν-επιμελήτρια της πρώτης μεγάλης έκθεσης του έργου του Burton στο MoMA πριν από 15 χρόνια, δήλωσε στο CNN ότι: «Οι ραφές φαίνονται πολύ μακάβριες, αλλά για τον Tim, στην πραγματικότητα, είναι ένα πολύ θετικό, αισιόδοξο μοτίβο, επειδή το ράψιμο σημαίνει ότι μπορείς να ξαναφτιάξεις τον εαυτό σου – όσες φορές κι αν διαλυθείς».

Η διχοτομία ήταν πάντα βασικό στοιχείο του Burtonesque, αντιπαραβάλλοντας το έντονο χρώμα με την κλίμακα του γκρι, πειραματιζόμενος με το χιούμορ και τον τρόμο, εξερευνώντας τη σύγκρουση του όμορφου και του γκροτέσκου. Ωστόσο, πίσω από αυτά τα πολύ αναγνωρίσιμα οπτικά στιλ κρύβεται το απαιτητικό χτίσιμο του κόσμου από τον ίδιον τον Burton.

Διαβασε ακομα

Παντρεύοντας το τερατούργημα με την άγρια ομορφιά του goth

Οι συνεργάτες που επέλεξε βέβαια, έπαιξαν μεγάλο ρόλο στο να ζωντανέψουν τον κόσμο του Burton.

Τα κοστούμια της σχεδιάστριας Colleen Atwood έχουν συμβάλει καθοριστικά στην έκφραση του οράματος του Burton. Η Atwood έδωσε ζωή στην εμβληματική στολή του Edward Scissorhands, ένα όμορφο DIY χάος από λεπίδες και ζώνες, και στα δραματικά γλυπτικά βικτοριανά κοστούμια στην ταινία «Sweeney Todd» του 2007. Ίσως το πιο αξιοσημείωτο, ο Atwood ζωγράφισε στο χέρι το ασπρόμαυρο ριγέ φόρεμα της Christina Ricci στην ταινία «Sleepy Hollow» (1999), έτσι ώστε το ρούχο να πέφτει ακριβώς όπως το είχε οραματιστεί ο Burton στο αρχικό του σκίτσο.

Το τελευταίο κομμάτι του παζλ του Burton είναι η ομάδα των ηθοποιών που εμφανίζονται τακτικά στα έργα του. Ο Johnny Depp, η Winona Ryder, η Jenna Ortega και η Eva Green, όλοι τους συμπυκνώνουν ένα συγκεκριμένο burtonesk «Je ne sais quoi», επεκτείνοντάς το στην «πραγματικότητα», διαχέοντας το χαρακτηριστικό του στυλ από την ασημένια οθόνη στο κόκκινο χαλί.

Πέρα από το Χόλιγουντ, το έργο του Burton εμπνέει τον κόσμο της μόδας εδώ και δεκαετίες. Το σόου του Alexander McQueen, Φθινόπωρο-Χειμώνας 2002, «Supercalifragilisticexpialidocious», περιελάμβανε μια εμβληματική πλέον αλεξίπτωτη κάπα σε στυλ Batman, εμπνευσμένη από το έργο του Burton.

Μπορείτε να δείτε την επιρροή του Burton στον σκοτεινά φανταστικό φωτογράφο μόδας Tim Walker, η δουλειά του οποίου είναι γεμάτη με εντυπωσιακές σιλουέτες και θαυμαστά θέματα – το ζευγάρι συνεργάστηκε ακόμη και σε μια φωτογράφιση για το Harper’s Bazaar, «Tricks and Treats», το 2009.

Στη συνέχεια, υπάρχει η συλλογή παπουτσιών της σχεδιάστριας Sophia Webster το 2016, η οποία ουσιαστικά περιστράφηκε γύρω από τη Lydia Deetz, έναν από τους κύριους χαρακτήρες του πρωτότυπου Beetlejuice, με τα μοντέλα να φοράνε όλα το αρχετυπικό αγκαθωτό updo της.

2024: Μια νέα εποχή του goth

Είναι ένα στυλ που δεν πρόκειται να εξαφανιστεί σύντομα. Η Tish Weinstock, συντάκτρια ομορφιάς και συγγραφέας του βιβλίου «How to Be a Goth: Notes on Undead Style», έγραψε πρόσφατα στη βρετανική Vogue, ότι τα ρούχα στην περιοδεία τύπου του «Beetlejuice Beetlejuice» προαναγγέλλουν μια νέα εποχή του goth. Επικαλούμενη το φετινό reboot του «The Crow» και το αιματηρό βίντεο Sapphic murder flick για την επιτυχία της Sabrina Carpenter «Taste», επίσης από φέτος, η Weinstock σκιαγραφεί τις επιρροές που οδηγούν τη σκοτεινότερη πολιτιστική διάθεση.

Αλλά γιατί το Burtonesque είναι ακόμα πιο διάχυτο το 2024; Θα μπορούσε να αποδοθεί στην πρόσφατη φημολογία γύρω από το reboot του Beetlejuice.

Διαβασε ακομα

Ο θαυμαστός κόσμος του Τιμ Μπάρτον σε ένα μουσείο

Ίσως, όμως, το Burtonesque να μην έχει να κάνει μόνο με την αναβίωση όλων των σκοτεινών και μακάβριων πραγμάτων, αλλά και με μια δήλωση αυτοέκφρασης.

Σε μια εποχή που η αυθεντικότητα αποτιμάται όλο και περισσότερο, το μοναδικό στυλ του Burton – που είναι τόσο ριζωμένο σε μια επίπονη καλλιτεχνική πρακτική – χρησιμεύει ως έμπνευση για εμάς να εκτιμήσουμε τη δική μας δημιουργικότητα, ακόμη και αν οι άλλοι μπορεί να την χαρακτηρίσουν «παράξενη».

Όπως δήλωσε η Jenny He στο CNN: «Ο Tim είναι πολύ αφοσιωμένος στο να μην αλλάζει μόνο και μόνο επειδή σου το επιβάλλει η κοινωνία. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το έργο του είναι τόσο ισχυρό, επειδή δεν σου ζητά να δημιουργήσεις με το δικό του στυλ – σου ζητά να ακολουθήσεις το δικό σου».

Με πληροφορίες από CNN