Μπορεί κανείς να φανταστεί τον τρόμο που θα ένιωθε ο αείμνηστος Ίαν Μπανκς όταν μάθαινε ότι η θρυλική σειρά του, Culture, είναι η αγαπημένη του Έλον Μασκ. Ο Σκωτσέζος συγγραφέας ήταν ένας ειλικρινής σοσιαλιστής που δεν μπορούσε ποτέ να καταλάβει γιατί στους δεξιούς οπαδούς του άρεσαν μυθιστορήματα που ήταν τόσο εμφανής επίθεση στην κοσμοθεωρία τους.

Αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον Μασκ, του οποίου η εταιρεία Neuralink -αναπτύσσει εμφυτεύσιμες διεπαφές εγκεφάλου-υπολογιστή– εμπνεύστηκε άμεσα από την έννοια της «νευρικής δαντέλας» του Μπανκς. Οι φορτηγίδες που χρησιμοποιεί η SpaceX για την προσγείωση των εκτοξευτικών πυραύλων της έχουν όλες πάρει το όνομά τους από διαστημόπλοια από τα βιβλία της σειράς βιβλίων Culture.

Ολόκληρη η καριέρα του Μασκ πηγάζει από την προσπάθεια αναπαραγωγής μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας. Η επιθυμία του να αποικίσει τον Άρη πυροδοτήθηκε από τα μυθιστορήματα Foundation του Ισαάκ Ασίμοφ (ενός άλλου ακραιφνούς αριστερού). Το Cybertruck της Tesla είναι κάτι που – σύμφωνα με τα λόγια του Μασκ – «θα οδηγούσε ο Bladerunner».

Και είναι αλήθεια ότι αν θέλετε να φανταστείτε ότι ζείτε σε ένα ζοφερό κολασμένο τοπίο, ένα Cybertruck θα λειτουργούσε καλά. Το εργαλείο Τεχνητής Νοημοσύνης Grok του έχει πάρει το όνομά του από την αρειανή λέξη για το «καταλαβαίνω» στο Stranger in a Strange Land του Robert Heinlein, και ο τόνος του είναι προφανώς βασισμένος στο The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy. Σίγουρα ούτε ο Douglas Adams – ο οποίος έγραφε με ένα αυτοκόλλητο κατά του απαρτχάιντ στη γραφομηχανή του – θα ήταν ενθουσιασμένος με τη συσχέτιση.

Ο Μασκ δεν είναι μόνος σε αυτόν τον ενθουσιασμό. Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ μετονόμασε την εταιρεία του και βύθισε 100 δισεκατομμύρια δολάρια στην αναζήτηση του «metaverse», μιας λέξης που πρωτοεμφανίστηκε στο μυθιστόρημα Snow Crash του Neal Stephenson το 1992.

Ο Ζάκερμπεργκ έχει τέτοια εμμονή με το βιβλίο -στο οποίο οι άνθρωποι συνδέονται σε έναν προσομοιωμένο κόσμο για να αποφύγουν έναν πραγματικό κόσμο που βυθίζεται σε δυστοπικό χάος- που κάποια στιγμή ζητήθηκε από όλους τους διευθυντές προϊόντων στο Facebook να το διαβάσουν ως μέρος της εκπαίδευσής τους. Το Snow Crash ενέπνευσε επίσης την ανάπτυξη του Google Earth και ήταν υποχρεωτικό ανάγνωσμα για την ομάδα ανάπτυξης του Xbox στη Microsoft. Ο Τζεφ Μπέζος αγαπάει τόσο πολύ τον Stephenson που τον προσέλαβε για να εργαστεί στην εταιρεία πυραύλων Blue Origin.

Αν η επιρροή της επιστημονικής φαντασίας ήταν απλώς στον σχεδιασμό προϊόντων, δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Αν ο Ζάκερμπεργκ θέλει να κάψει τα δικά του λεφτά για να κυνηγήσει μια προσωπική φαντασίωση ή ο Μασκ θέλει να φτιάχνει απαίσια αυτοκίνητα, αυτό είναι δική τους απόφαση. Μπορεί ακόμη και να εμπνέει κάτι πραγματικά χρήσιμο από καιρό σε καιρό.

Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι η επιστημονική φαντασία δεν έχει εισχωρήσει μόνο στις εμπορικές ιδέες των μεγιστάνων της τεχνολογίας, αλλά και στη στρεβλή αντίληψή τους για την κοινωνία και την πολιτική.

Το κυρίαρχο είδος της επιστημονικής φαντασίας στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, όταν οι σημερινοί κυρίαρχοι της Silicon Valley μεγάλωναν, ήταν το Cyberpunk – όπως αναδεικνύεται στα μυθιστορήματα του William Gibson (ο οποίος εφηύρε τον όρο «κυβερνοχώρος») και του Stephenson, καθώς και σε οποιοδήποτε αριθμό ταινιών και βιντεοπαιχνιδιών. Ο παππούς του είδους ήταν ο Philip K Dick, τα μυθιστορήματα και τα διηγήματα του οποίου γέννησαν ταινίες όπως το Blade Runner, το Total Recall και το Minority Report.

Οι ιστορίες του Dick τροφοδοτούνταν από την παράνοια της αμφεταμίνης. Τίποτα δεν είναι αξιόπιστο και κανείς δεν είναι αυτός που φαίνεται. Είναι ένα στυλ που έχει αναμφισβήτητα επηρεάσει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο τη σύγχρονη κουλτούρα και αισθητική. Το Matrix (1999) είναι μόνο ένα παράδειγμα της ευρύτερης επιρροής του Dick: Συχνά μιλούσε για άλλους κόσμους και πρότεινε ότι η δική μας πραγματικότητα είναι μια προσομοίωση.

Όπως σημείωσε ο ιστορικός Richard Hofstadter στο διάσημο δοκίμιό του το 1964, το «παρανοϊκό ύφος» ήταν χαρακτηριστικό της δεξιάς αμερικανικής πολιτικής για πολύ καιρό – αλλά το Matrix του έδωσε ένα νέο λεξιλόγιο και εικόνες. Το κόκκινο χάπι που παίρνει ο Neo, επιλέγοντας να ξεφύγει από την προσομοίωσή του και να δει την πραγματικότητα, επαναχρησιμοποιήθηκε από τον ακροδεξιό μπλόγκερ Curtis Yarvin, συνεργάτη του Τζέι Ντι Βανς, ως η καθοδηγητική μεταφορά για την «alt-right», την ακροδεξιά. Το ότι οι τρανς αδελφές Wachowski, που σκηνοθέτησαν την ταινία, είχαν στο μυαλό τους μια μεταφορά για τη δική τους καταπίεση είναι πικρά ειρωνικό.

Αυτή η αντιστροφή του νοήματος, ωστόσο, είναι κοινή. Μπορούμε να το δούμε πιο ξεκάθαρα στον τρόπο με τον οποίο οι δυστοπικές καταστάσεις της cyberpunk μυθοπλασίας θεωρούνται από τους σημερινούς ηγέτες της τεχνολογίας ως προφητικά οράματα ενός κόσμου από τον οποίο πρέπει να προσπαθήσουν να ξεφύγουν – είτε με τον αποικισμό του Άρη, είτε με την κατασκευή μεταβατικών διαστημοπλοίων είτε, στην περίπτωση του δισεκατομμυριούχου προστάτη του Βανς, Πίτερ Τιλ, με την υποστήριξη προσπαθειών για τη δημιουργία νέων πόλεων-κρατών με την αγορά γης σε αναπτυσσόμενες χώρες. Στα πρωτότυπα μυθιστορήματα ήταν συνήθως άνθρωποι σαν κι αυτούς υπεύθυνοι για τη δημιουργία των δυστοπιών εξ αρχής, αλλά με κάποιο τρόπο έχουν προβάλει την ευθύνη στις μάζες.

Στο Snow Crash υπάρχει κάτι που ονομάζεται «η σχεδία» – μια συλλογή από βάρκες γεμάτες με μολυσμένους, με ελεγχόμενο μυαλό πρόσφυγες που κατευθύνονται προς τη δυτική ακτή της Αμερικής. Είναι μια εικόνα που θυμίζει το μοχθηρά ρατσιστικό γαλλικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του 1973 The Camp of the Saints του Jean Raspail, στο οποίο ένας τεράστιος στόλος ινδιάνων προσφύγων καταστρέφει τον δυτικό πολιτισμό. Από τότε έχει ακροδεξιό φανατισμό και έχει αναφερθεί από τον πρώην διευθυντή της προεκλογικής εκστρατείας του Ντόναλντ Τραμπ, Στιβ Μπάνον. Είναι ιδιαίτερα αγαπημένο του Στίβεν Μίλερ, του επικεφαλής συμβούλου πολιτικής του Τραμπ και στενού φίλου του Μασκ (η σύζυγος του Μίλερ, Κέιτι, είναι εκπρόσωπος του Doge).

Διαβασε ακομα

H μεγαλύτερη απειλή για τον κόσμο το 2025

Δεν χρειάζεται να κάνουμε μεγάλο άλμα για να δούμε τις ενέργειες του Τιλ και του Μασκ, και πολλών από αυτούς που τους περιβάλλουν, ως μια προσπάθεια να προλάβουμε αυτή τη μοίρα, συνδέοντας, όπως κάνουν, τις φυλετικές εμμονές της ακροδεξιάς με την περίεργη τεχνολογική ουτοπία τους. Όταν ο Τιλ γράφει ότι «δεν πιστεύω πλέον ότι η ελευθερία και η δημοκρατία είναι συμβατές», ή όταν ο Μασκ επινοεί άγριες ιστορίες για τους Δημοκρατικούς που χρησιμοποιούν απάτη με επιδόματα για να εισάγουν μετανάστες, εκφράζουν απροκάλυπτα αυτόν τον φόβο της κατακρήμνισης. Η μεγαλύτερη ειρωνεία όλων είναι ότι στην απελπισία τους να δημιουργήσουν οδούς διαφυγής, κινδυνεύουν να δημιουργήσουν τις ίδιες δυστοπίες που φοβούνται.

Ο Τιλ κατονομάζει συχνά τις εταιρείες που υποστηρίζει με τα ονόματα αντικειμένων του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Ο Τζέι Ντι Βανς, ο σημερινός αντιπρόεδρος της Αμερικής και αρχηγός των τρολ, εργάστηκε σε δύο από αυτές, τη Mithril Capital και τη Narya Capital (παραπέμποντας σε ένα πολύτιμο μέταλλο και ένα μαγικό δαχτυλίδι της φωτιάς, αντίστοιχα). Μια τρίτη, η Palantir, είναι μια παγκόσμια εταιρεία ανάλυσης δεδομένων και λογισμικού, σημαντικός προμηθευτής του NHS και ανάδοχος αμυντικών έργων για πολλές κυβερνήσεις. Πήρε το όνομά της από την πανίσχυρη πέτρα που χρησιμοποίησαν τόσο ο Σάρουμαν όσο και ο Σάουρον στις προσπάθειές τους να ελέγξουν τον κόσμο. Ο Τιλ είναι σαφώς εμμονικός με τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών – το πρόβλημα είναι ότι δεν είναι απολύτως σαφές με ποια πλευρά ήθελε να κερδίσει.

Με πληροφορίες από Guardian