Γράφει η Μυρτώ Τσόμπο*

Η αγάπη αποτελεί βασικό συστατικό μιας συντροφικής σχέσης. Όταν χρησιμοποιείται ως πρόσχημα καταπατώντας αξίες όπως ο σεβασμός, η ελεύθερη βούληση, η ισότητα και η ασφάλεια, τότε μεταφράζεται ως ένας κακοποιητικός τραυματικός δεσμός.

Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας και στη συντριπτική πλειοψηφία τους τα θύματα είναι γυναίκες. Στην Ελλάδα καταγράφονται πάνω από 200 καταγγελίες τον μήνα, περισσότερες από 2.000 τον χρόνο, ενώ το 2023 έκλεισε με 3.100 καταγεγραμμένα περιστατικά.

Ενδεικτικό το πού βρισκόμαστε είναι ότι μία στις τέσσερις γυναίκες θα πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας κάποια στιγμή στη ζωή της.

Οι μορφές βίας και η αίσθηση υπεροχής

Επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν την έκταση του φαινομένου και δη μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον από πρόσωπο «εμπιστοσύνης» και «ασφάλειας» όπως ο σύντροφος/σύζυγος. Οι μορφές βίας αφορούν σε σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική, λεκτική κακοποίηση, οικονομική βία και εκμετάλλευση και στην πιο ακραία μορφή έμφυλης βίας, τη γυναικοκτονία. Η τελευταία ορίζεται ως ανθρωποκτονία από πρόθεση επειδή το θύμα είναι γυναίκα.

Τα αίτια κακοποιητικής συμπεριφοράς συχνά πηγάζουν από τη βαθιά ριζωμένη ιεραρχική κατανομή των έμφυλων ρόλων. Ο άνδρας ασκεί βία απέναντι στη γυναίκα υποκινούμενος από την υπεροχή που θεωρεί ότι κατέχει, με στόχο την πλήρη εκμηδένιση της υπόστασής της. Όταν η βία συμβαίνει εντός οικογενειακού περιβάλλοντος, κανονικοποιείται ως μέσο έκφρασης και κινείται μεταξύ ανοχής, σιωπής και συγκάλυψης. Η γυναίκα συχνά κατακλύζεται από ενοχές, γεγονός που απαντά στο ερώτημα γιατί παραμένει στην κακοποιητική σχέση.

Αυτό που παρατηρούμε ως θεραπευτές είναι πως το θύμα μιας κακοποιητικής σχέσης άλλοτε δυσκολεύεται να φύγει και άλλοτε επιστρέφει στον κακοποιητή μετά από προσπάθεια απομάκρυνσης.

Ο κύκλος της βίας

Η Αμερικανίδα συγγραφέας Beverly Gooden, εξηγεί γιατί η απεμπλοκή μιας γυναίκας δεν αποτελεί απλή υπόθεση. «Η αποχώρηση ήταν μια διαδικασία, όχι ένα γεγονός. Και μερικές φορές χρειάζεται χρόνος για να ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία», περιγράφει.

News Είχε καταγγείλει ενδοοικογενειακή βία η 40χρονη που δολοφονήθηκε στο Μενίδι

Ο «κύκλος της βίας» επιχειρεί να προσεγγίσει τη δυσκολία της γυναίκας σε αυτή τη διαδικασία. Συγκεκριμένα, αναφέρονται τρεις φάσεις μέσα από τις οποίες η γυναίκα διέρχεται επαναλαμβανόμενα.

Στην πρώτη φάση ξεκινούν οι εντάσεις και ο δράστης ασκεί κακοποιητικές συμπεριφορές όπως τσιμπιές, χαστούκια, χυδαίο λεξιλόγιο. Στη δεύτερη, χάνει τον έλεγχο και ασκεί σοβαρή σωματική βία. Στο στάδιο αυτό η γυναίκα αισθάνεται παγιδευμένη και αποστασιοποιημένη από το γεγονός της επίθεσης.

Στην τρίτη φάση, γνωστή και ως «μήνας του μέλιτος», ο θύτης εμφανίζεται πλήρως μεταμελημένος. Η γυναίκα, προσπαθώντας να διατηρήσει μια υιή εικόνα σχέσης, πείθεται και διαγράφει από τη μνήμη της τα περιστατικά κακοποίησης.

Έχει παρατηρηθεί ότι το τρίτο στάδιο βίας επιδρά καταλυτικά στη συντήρηση και τη διαιώνιση του φαύλου κύκλου. Κύρια αιτία της παλινδρόμησης είναι ο Τραυματικός Σύνδεσμος και άρρηκτος δεσμός που δημιουργείται ανάμεσα στη γυναίκα και τον δράστη. Το θύμα παραμένει σε μια «οικεία» -αν και κακοποιητική- σχέση.

Επιπτώσεις και χαρακτηριστικά θύτη και θύματος

Οι επιπτώσεις της βίας βαραίνουν τη γυναίκα με ορατά και μη ορατά, αλλά εξίσου βαθιά, τραύματα. Μελέτες έχουν δείξει ότι κακοποιημένες γυναίκες υποφέρουν μετέπειτα από διαταραχή μετατραυματικού στρες, άγχος, κατάθλιψη.

Όσον αφορά στα χαρακτηριστικά του θύτη, συχνά είναι ανασφαλής με χαμηλή αυτοεκτίμηση, φτωχή ενσυναίσθηση, ναρκισσιστικά στοιχεία και εχθρότητα προς τις γυναίκες. Το θύμα χαρακτηρίζεται από πλήρη ευθραυστότητα, φόβο, ενοχές και συνήθως μια «μαθημένη ανικανότητα». Πολλές γυναίκες αυτοπροσδιορίζονται από τη σχέση τους και τη διατηρούν με κάθε κόστος.

Εάν κινδυνεύετε καλέστε το 100 ή επικοινωνήστε με την εισαγγελία. Επίσης, καλέστε δωρεάν σε μια γραμμή ενδοοικογενειακής βίας (15900) ή επικοινωνήστε με τα Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας για να λάβετε υποστήριξη και νομική καθοδήγηση. Υπάρχουν ξενώνες και δομές όπου μπορεί να φιλοξενηθεί η επιζώσα και τα παιδιά της. Ο δρόμος προς την απομάκρυνση από έναν κακοποιητικό σύντροφο είναι συνήθως σύνθετος και μακρύς, αλλά παραμένει εφικτός!

Όταν ένα θύμα προσέρχεται για υποστήριξη, στόχος της θεραπείας είναι η αναγνώριση των συμπεριφορών κινδύνου καθώς και η ψυχοεκπαίδευση στον κύκλο βίας και τον συναισθηματικό χειρισμό του κακοποιητή.

Διαβασε ακομα

Ιστορική απόφαση: Εγκρίθηκαν οι πρώτοι κανόνες στην ΕΕ για τη βία κατά των γυναικών

Στόχος είναι, επίσης, η γυναίκα να επεξεργαστεί τις ενοχές που μπορεί να αισθάνεται, να αποποιηθεί τον ρόλο του θύματος και να αντιληφθεί ότι δεν είναι υπεύθυνη για την κακοποιητική συμπεριφορά του δράστη.

Κάθε γυναίκα αξίζει σεβασμό και ασφάλεια. Η κακοποίηση ΔΕΝ αποτελεί θέμα ιδιωτικότητας και θα πρέπει να αναγνωρίζεται ως κατάφωρη παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

*Η Μυρτώ Τσόμπο είναι Ψυχολόγος και Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια, απόφοιτη του Τμήματος Ψυχολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ. Έχει μεταπτυχιακό στη Θεραπευτική Διαχείριση Εξαρτήσεων από το Τμήμα Νομικής του ΑΠΘ. Εργάζεται στον φορέα Θάλπος από το 2021 και σήμερα βρίσκεται στο Κέντρο Ημέρας Ενηλίκων Νέας Μάκρης.