Η κινεζική λέξη lóng συνήθως μεταφράζεται στα αγγλικά ως «δράκος». Η σύνδεση όμως αυτή παραπλανεί: οι τυχεροί και αιθέριοι κινεζικοί δράκοι είναι πλάσματα τελείως διαφορετικά από τα φλογοβόλα τέρατα της βρετανικής μυθολογίας. Συνδέονται με τον άνεμο και όχι με τη φωτιά, μιας και η κινεζική λέξη για τον ανεμοστρόβιλο lóng juǎn fēng μεταφράζεται λέξη προς λέξη ως ο «στροβιλιζόμενος δράκος-άνεμος».

ΒΙΒΛΙΟ Το μυστήριο με τα σαλιγκάρια που πολεμούν στα μεσαιωνικά βιβλία

Οι κινεζικοί δράκοι είναι επίσης διαφορετικοί από τον βασιλικό σουμεριακό ušum-gal, το μυθικό πλάσμα με σαγόνι λιονταριού και σώμα φιδιού από την αρχαία Μέση Ανατολή.

Σε όλο τον κόσμο, και σε πολλές διαφορετικές γλώσσες, οι άνθρωποι έχουν επινοήσει λέξεις για τον «δράκο» από το πώς λίγο πολύ τον φαντάζονται – αλλά το πώς τους φαντάζονται, και αν βλέπουν αυτά τα όντα ως ιερά, φιλικά, θανατηφόρα ή απλώς λίγο ενοχλητικά, διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από πολιτισμό σε πολιτισμό.

Όλα αυτά τα πλάσματα που μοιάζουν με δράκους έχουν ένα κοινό: τείνουν να μοιράζονται χαρακτηριστικά με τα ζώα της πραγματικής ζωής, αλλά και να αντανακλούν τις αλληλεπιδράσεις μας με τον φυσικό κόσμο.

Ακολουθεί ένα ταξίδι στην ιστορία για τα μυθικά πλάσματα των δράκων.

Η παλαιότερη λέξη για τον δράκο

Πριν από 4.000 χρόνια, ένας γραφέας στην αρχαία Μεσοποταμία -την περιοχή της Μέσης Ανατολής που αποτελεί σήμερα μέρος του Ιράκ- έγραψε μια περίεργη λέξη σε μια πήλινη πινακίδα: ušum-gal. Η λέξη είναι στα σουμεριακά (την αρχαιότερη γραπτή γλώσσα της ανθρωπότητας) και πιστεύεται ότι είναι η αρχαιότερη γνωστή λέξη για τον δράκο. Αποτελείται από τις λέξεις gal (μεγάλος) και ušum (“φίδι”).

Αλλά τι είδους πλάσμα είναι στην πραγματικότητα το ušum-gal; Τα κείμενα των Σουμερίων υποδηλώνουν ότι επρόκειτο για ένα μυθικό πλάσμα, εμπνευσμένο τόσο από τα φίδια, όσο και από τα λιοντάρια, λέει ο Jay Crisostomo, καθηγητής αρχαίων πολιτισμών και γλωσσών της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.

«Τα μυθικά πλάσματα στον πολιτισμό των Σουμερίων συνδύαζαν διάφορα ζώα και συνήθως μετέδιδαν χαρακτηριστικά που σχετίζονταν με τη σοφία, τη δύναμη και την προστασία» εξηγεί. «Για το ušum-gal υπάρχουν συχνές αναφορές για το στόμα του, οπότε υπάρχει πιθανότατα να είχε ένα μεγάλο στόμα που άνοιγε» προσθέτει.

Στα κείμενα των Σουμερίων, η λέξη ušum-gal χρησιμοποιείται συχνά ως μεταφορά για ένα λιοντάρι. «Για παράδειγμα, ένας ύμνος στον θεό της Σελήνης Suen διακηρύσσει: Γεννήθηκε στα βουνά και βγαίνει με χαρά, είναι μια ισχυρή δύναμη, ένα λιοντάρι, ένας ‘δράκος’ (ušum-gal), ένας πανίσχυρος άρχοντας», αναφέρει ο καθηγητής Jay Crisostomo.

Η λέξη απεικονίζει επίσης ένα πλάσμα που κυβερνά τους άλλους και μπορεί να νικηθεί μόνο από τους πιο ισχυρούς ανθρώπους. «Ορισμένες ιστορίες παρουσιάζουν τον θεό ή τον βασιλιά τόσο ισχυρό που ακόμα και οι ušumgal δεν τολμούν να εγκαταλείψουν τις πεδιάδες/την έρημο ή να μπουν στο διάβα του. Φαντάζομαι ότι το ušum-gal ήταν πιθανώς αρχικά ένα είδος λιονταριού ή άλλου άγριου σαρκοφάγου και σταδιακά υιοθέτησε πιο μυθολογικές διαστάσεις με την πάροδο των χρόνων» σημειώνει.

Τα σουμεριακά δεν έχουν σύγχρονους απογόνους. Αλλά οι ομιλητές της ακκαδικής, μιας αρχαίας σημιτικής γλώσσας που σχετίζεται με τη σημερινή αραβική και εβραϊκή, δανείστηκαν τη σουμεριακή λέξη και τη χρησιμοποίησαν ως ušumgallu, η οποία έχει μεταφραστεί ως «λιοντάρι-δράκος», λέει ο Cristostomo. Στον ακκαδικό πολιτισμό, αυτό το πλάσμα λιοντάρι-δράκος λατρευόταν ως θεϊκό ον: «Ένα άλλο μυθολογικό πλάσμα-δράκος στα ακκαδικά είναι το mušhuššu (δανεισμένο από τα σουμεριακά muš huš που σημαίνει άγριο φίδι) – αυτό το πλάσμα μεταφράζεται ως δράκος και είναι γνωστό ότι απεικονίζεται στην πύλη Ιστάρ στη Βαβυλώνα», προσθέτει.

Οι κινεζικοί δράκοι

Ενώ οι αγγλικοί δράκοι εκτοξεύουν φωτιά και μάχονται με τους αγγέλους, οι κινεζικοί δράκοι είναι ιερά όντα. Ανεμοδαρμένοι μέσα στα σύννεφα, εκτοξεύουν άνεμο και όχι φλόγες και συμβολίζουν την τύχη και την ευλογία.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για την προέλευση του μυθικού κινεζικού δράκου, αναφέρει ο Marco Meccarelli, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Κατάνια στην Ιταλία.

Οι περισσότερες ξεκινούν με την ιδέα ότι ήταν σύμβολα τοτέμ που χρησιμοποιούσαν κάποιες προϊστορικές φυλές – και εμπνεύστηκαν, με τη σειρά τους, από τα φίδια του πραγματικού κόσμου ή ίσως από έναν γιγαντιαίο ωκεάνιο πύθωνα. Όταν αυτή η φυλετική κοινωνία έγινε ταξική, γράφει ο Meccarelli στο Discovering the Long, ο δράκος έγινε σύμβολο των ηγεμόνων.

Άλλες θεωρίες συνδέουν τον θρύλο με ένα είδος κροκόδειλου, όπως ο κινεζικός αλιγάτορας. Πριν από 7.000 χρόνια, οι ελώδεις εκτάσεις του ποταμού Γιανγκτσέ αποτελούσαν καταφύγια του αλιγάτορα. Όταν όμως αγρότες μετέτρεψαν τον βιότοπό τους σε ορυζώνες, το είδος μειώθηκε, με αποτέλεσμα να συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο απειλούμενων κροκοδείλων στον κόσμο.

Οι εικόνες των δράκων εξελίχθηκαν ώστε να αναπαραστούν ταυτόχρονα τον θόρυβο του κεραυνού και της αστραπής. Αυτή η συσχέτιση με τον καιρό θα μπορούσε να εξηγήσει τη γλωσσική συσχέτιση των ανεμοστρόβιλων και των «στροβιλιζόμενων δράκων» στην κινεζική γλώσσα. Εναλλακτικά, μια άλλη προσέγγιση, σύμφωνα με τον Meccarelli, υποδηλώνει ότι οι δράκοι εξελίχθηκαν από τη λατρεία της ίδιας της φύσης και αποτελούν ένα αμάλγαμα πολυάριθμων ζώων και καιρικών φαινομένων.

Τα «χωριά των δράκων» στην Αγγλία

Οι αγγλοσαξονικές ιστορίες, από την άλλη, είναι γεμάτες με άγριους δράκους, που κοιμούνται σε φωλιές κάτω από λόφους, φυλάσσοντας τον θησαυρό τους. Οι θρύλοι αναβιώνουν σε πολλά αγγλικά τοπωνύμια. Ένα παράδειγμα είναι το χωριό το Dragley Beck, ένας μικρός οικισμός στο Lancashire, και το Drakelow, ένα χωριό στο Derbyshire. Και τα δύο θα μπορούσαν να σημαίνουν «λόφος του δράκου».

Ιστορικά, τα αγγλικά έχουν δύο κοινές λέξεις για τον δράκο: dragon, και την αρχαία – σπάνια πλέον – λέξη, wyrm. Η λέξη dragon προέρχεται από τη λατινική λέξη draco που σημαίνει φίδι ή θαλάσσιο ψάρι. Εν τω μεταξύ, στα χριστιανικά θρησκευτικά κείμενα, ο δράκος αναφερόταν επίσης στον Διάβολο. Αυτό το μυθολογικό πλάσμα πήρε διαφορετικές ιδιότητες και μορφές κατά τη διάρκεια της ιστορίας, για παράδειγμα ως δράκος που ανέπνεε φωτιά και ονομαζόταν «πυρρίχιος δράκος».

Το Wyrm είναι ένα πλάσμα που σέρνεται και όχι ένα φτερωτό πλάσμα που βγάζει φωτιές. Αναφερόταν επίσης σε παράσιτα και φίδια και πλάσματα που βρίσκονταν σε τάφους στην μεσαιωνική Αγγλία. Ενέπνευσε, επίσης, μύθους όπως αυτός του παιδοφάγου σκουληκιού του Λάμπτον. Αυτό το ερπετό πλάσμα ήταν πιο συνηθισμένο στην αγγλική λαογραφία από τη φτερωτή εκδοχή και παραμόνευε σε σπηλιές, βάλτους ή έλη.

Τα φίδια της πραγματικής ζωής είναι πιθανό να ενέπνευσαν τους μύθους ή ένας μύθος εμπνευσμένος από φίδια να έφτασε από το εξωτερικό στην Αγγλία. Σήμερα, το μοναδικό δηλητηριώδες φίδι της Βρετανίας, η οχιά, βρίσκεται σε παρακμή, καθώς η εντατικοποιημένη γεωργία καταστρέφει τους βιότοπους και συμβάλλει στην εξαφάνισή τους.

Με πληροφορίες από BBC