Κάτω από την επιφάνεια των γαλάζιων ωκεανών μας, ένας πολύχρωμος και ζωντανός κόσμος σιγά σιγά σβήνει. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, αυτά τα θαλάσσια «τροπικά δάση» που φιλοξενούν ένα απίστευτο φάσμα ζωής και στηρίζουν την επιβίωση δισεκατομμυρίων ανθρώπων, βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση. Ένα πρωτοφανές φαινόμενο λεύκανσης σαρώνει τους ωκεανούς, αφήνοντας πίσω του μια εικόνα ερημιάς και θανάτου.

Η εικόνα που περιγράφουν οι περιβαλλοντολόγοι είναι αποκαρδιωτική. Εκεί όπου κάποτε υπήρχαν εκτυφλωτικά χρώματα και μια αδιάκοπη κίνηση από χιλιάδες θαλάσσια είδη, σήμερα κυριαρχεί μια σταχτί ωχρότητα και μια απόκοσμη ησυχία. Το χειρότερο παγκόσμιο φαινόμενο λεύκανσης κοραλλιών που έχει καταγραφεί ποτέ έχει πλέον πλήξει πάνω από το 80% των υφάλων του πλανήτη, ωθώντας αυτά τα ευαίσθητα οικοσυστήματα σε μια «αχαρτογράφητη περιοχή», όπως προειδοποιούν οι επιστήμονες.

Από τον Ιανουάριο του 2023, ύφαλοι σε τουλάχιστον 82 χώρες έχουν εκτεθεί σε θερμοκρασίες ικανές να προκαλέσουν τη λεύκανση των κοραλλιών, σύμφωνα με τα στοιχεία του Coral Reef Watch της αμερικανικής κυβέρνησης. Η σύγκριση με προηγούμενα φαινόμενα είναι τρομακτική: Το ποσοστό των υφάλων που έχουν πληγεί σήμερα (84%) είναι δραματικά υψηλότερο από το 68% του φαινομένου 2014-2017, το 37% του 2010 και μόλις το 21% του πρώτου καταγεγραμμένου φαινομένου το 1998.

Γιατί η καταστροφή των κοραλλιών αφορά όλους μας

Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι δεν είναι απλώς εντυπωσιακά υποβρύχια τοπία. Χαρακτηρίζονται ως τα «τροπικά δάση της θάλασσας» λόγω της απίστευτης βιοποικιλότητάς τους. Υποστηρίζουν περίπου το ένα τρίτο όλων των θαλάσσιων ειδών και αποτελούν πηγή τροφής και εισοδήματος για ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως. Η καταστροφή τους έχει τεράστιες οικολογικές και κοινωνικοοικονομικές συνέπειες:

• Μείωση της βιοποικιλότητας: Η εξαφάνιση των κοραλλιών οδηγεί στην απώλεια ενδιαιτημάτων για αμέτρητα θαλάσσια είδη, διαταράσσοντας ολόκληρα οικοσυστήματα και οδηγώντας σε πιθανές εξαφανίσεις.
• Επιπτώσεις στην αλιεία: Πολλοί πληθυσμοί ψαριών που αποτελούν σημαντική πηγή τροφής για τον άνθρωπο εξαρτώνται από τους υγιείς κοραλλιογενείς υφάλους για την αναπαραγωγή και την ανάπτυξή τους. Η καταστροφή των υφάλων απειλεί την επισιτιστική ασφάλεια εκατομμυρίων ανθρώπων.
• Αύξηση της παράκτιας διάβρωσης: Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι λειτουργούν ως φυσικά εμπόδια, προστατεύοντας τις ακτές από την ένταση των κυμάτων και των καταιγίδων. Η καταστροφή τους καθιστά τις παράκτιες περιοχές πιο ευάλωτες στη διάβρωση και τις φυσικές καταστροφές.
• Οικονομικές απώλειες: Ο τουρισμός που σχετίζεται με τους κοραλλιογενείς υφάλους αποτελεί σημαντική πηγή εισοδήματος για πολλές χώρες. Η υποβάθμιση των υφάλων οδηγεί σε μείωση του τουριστικού ενδιαφέροντος και σε οικονομικές απώλειες.

Η «υποβρύχια πυρκαγιά» που σαρώνει τους ωκεανού

Οι υψηλές ρεκόρ θερμοκρασίες στους ωκεανούς αποτελούν την κύρια αιτία αυτού του καταστροφικού φαινομένου λεύκανσης. Η υπερθέρμανση του πλανήτη, που οφείλεται στην αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την ανθρώπινη δραστηριότητα, θερμαίνει τα νερά των ωκεανών σε επικίνδυνα επίπεδα για την επιβίωση των κοραλλιών.

Ακόμη και ύφαλοι που θεωρούνταν «καταφύγια» από την αύξηση της θερμοκρασίας, όπως το Ρατζά Αμπάτ και ο Κόλπος του Εϊλάτ, έχουν υποστεί λεύκανση, γεγονός που υποδηλώνει ότι δεν υπάρχει πλέον ασφαλές καταφύγιο για αυτά τα ευαίσθητα οικοσυστήματα. Σε πολλές περιοχές, όπως στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο της Αυστραλίας, η λεύκανση επαναλαμβάνεται σε διαδοχικά έτη, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια ανάκαμψης.

Σε ολόκληρη τη Φλόριντα, χάθηκε κατά μέσο όρο ένα στα πέντε κοράλλια. Στην πλευρά του Ειρηνικού στο Μεξικό, μια περιοχή έχασε από 50% έως 93% των κοραλλιών της. Σχεδόν το ένα τέταρτο των κοραλλιών σκοτώθηκε από τη ζέστη πέρυσι στα απομακρυσμένα νησιά Τσάγκος στη μέση του Ινδικού Ωκεανού.

Η Μέλανι ΜακΦιλντ, ιδρύτρια της πρωτοβουλίας Healthy Reefs for Healthy People στην Καραϊβική, περιγράφει γλαφυρά την εικόνα της λεύκανσης: «Είναι σαν να έχει πέσει ένα σιωπηλό χιόνι στον ύφαλο… συνήθως απουσιάζουν τα ψάρια που κολυμπούν και τα ζωντανά χρώματα στον ύφαλο. Πρόκειται για μια σταχτί ωχρότητα και ακινησία σε αυτό που θα έπρεπε να είναι ένα ζωηρό και ζωντανό υφαλοτοπίο».

Ο Δρ Λορέντζο Αλβάρεζ-Φίλιπ, επιστήμονας κοραλλιών στο Μεξικό, ερεύνησε τις επιπτώσεις της λεύκανσης του 2023 και του 2024, διαπιστώνοντας σημαντική απώλεια κοραλλιών που χτίζουν υφάλους, όπως τα elkhorns, τα οποία είναι κρίσιμα για την προστασία των ακτών και τη στήριξη της θαλάσσιας ζωής. «Πολλές από τις αποικίες κοραλλιών που γνώριζα καλά… πέθαναν μέσα σε λίγες εβδομάδες», ανέφερε, περιγράφοντας ένα «καταθλιπτικό συναίσθημα» μπροστά στην καταστροφή.

Υπάρχει ακόμη ελπίδα; Η ώρα της δράσης είναι τώρα

Παρά την ζοφερή εικόνα, οι επιστήμονες τονίζουν ότι δεν είναι ακόμη πολύ αργά. Τα κοράλλια μπορούν να ανακάμψουν από τη λεύκανση εάν οι θερμοκρασίες δεν παραμείνουν ακραίες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, ο χρόνος πιέζει και απαιτείται άμεση και συντονισμένη δράση σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η Δρ Βαλέρια Πιζάρο, επιστήμονας κοραλλιών στις Μπαχάμες και την Καραϊβική, ήταν μάρτυρας ακραίας λεύκανσης το 2023, όπου ρηχοί ύφαλοι μετατράπηκαν σε λευκά τοπία με εκτεταμένο θάνατο κοραλλιών, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που χρησιμοποιούνται σε έργα αποκατάστασης. «Ήταν σαν να έλιωναν με τη ζέστη», είπε.

Διαβασε ακομα

Πώς η υπερθέρμανση του πλανήτη διαταράσσει τη ζωή στη Γη

Μετά την ακραία ζέστη του 2023, το Coral Reef Watch αναγκάστηκε να προσθέσει τρία νέα επίπεδα απειλής στο παγκόσμιο σύστημα συναγερμού για τη λεύκανση, αναγνωρίζοντας την πρωτοφανή θερμική καταπόνηση που αντιμετωπίζουν τα κοράλλια. Οι επιστήμονες τονίζουν την επείγουσα ανάγκη για παγκόσμια δράση για τη μείωση των εκπομπών ορυκτών καυσίμων και την επένδυση σε καθαρές μορφές ενέργειας, προκειμένου να δοθεί μια ευκαιρία ανάκαμψης σε αυτά τα ζωτικής σημασίας θαλάσσια οικοσυστήματα.

Η Δρ Βαλέρια Πιζάρο, ανώτερη επιστήμονας κοραλλιών, απευθύνει ένα επείγον μήνυμα προς τους παγκόσμιους ηγέτες: «Οι παγκόσμιοι ηγέτες πρέπει πραγματικά να δεσμευτούν για τη μείωση των ορυκτών καυσίμων και την αύξηση των επενδύσεων σε καθαρές μορφές ενέργειας και να το κάνουν πραγματικότητα. Πρέπει να σταματήσουν να το έχουν στα χαρτιά και στις ειδήσεις, πρέπει να γίνει πραγματικότητα».

Με πληροφορίες από Guardian