Σκαρφαλωμένη στις απόκρημνες πλαγιές της Σαντορίνης, η παγκοσμίου φήμης τουριστική βιομηχανία του νησιού αποφέρει, κάθε χρόνο, εκατομμύρια. «Κάτω όμως από τα πόδια των επισκεπτών, σιγοβράζει η απειλή μιας καταστροφικής έκρηξης», που είναι ικανή να αλλάξει τα πάντα, αναφέρεται χαρακτηριστικά σε άρθρο του BBC.

Η Σαντορίνη «γεννήθηκε» από μια τεράστια ηφαιστειακή έκρηξη που άφησε πίσω της έναν γιγάντιο κρατήρα και το χαρακτηριστικό ημικυκλικό σχήμα του νησιού. Πλέον, επιστήμονες εξετάζουν σοβαρά για πρώτη φορά πόσο επικίνδυνη θα μπορούσε να είναι η επόμενη μεγάλη έκρηξη.

Διαβασε ακομα

To νησί με το καλύτερο ηλιοβασίλεμα στον κόσμο δεν είναι η Σαντορίνη

Το BBC βρέθηκε στο ερευνητικό σκάφος Discovery του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο διεξάγει έρευνες στην περιοχή – λίγες μόλις εβδομάδες μετά το μπαράζ σεισμικών δονήσεων στο νησί που ανάγκασαν πάνω από 11.000 μόνιμους κατοίκους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους – μια ωμή υπενθύμιση ότι κάτω από τα λευκά χωριά, τις Airbnb βίλες με τα τζακούζι και τα αμπέλια στο ηφαιστειακό έδαφος, δύο τεκτονικές πλάκες συγκρούονται διαρκώς.

Η επόμενη έκρηξη

Η Isobel Yeo, ειδική στα υποθαλάσσια ηφαίστεια του National Oceanography Centre της Βρετανίας, ηγείται της αποστολής. Όπως εξηγεί, τα δύο τρίτα των ηφαιστείων του πλανήτη βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας – αλλά δεν παρακολουθούνται επαρκώς.

«Είναι σαν το “μακριά από τα μάτια, μακριά από το μυαλό” σε ό,τι αφορά τον κίνδυνο», λέει, καθώς δύο μηχανικοί κατεβάζουν στη θάλασσα ένα υποβρύχιο ρομπότ σε μέγεθος αυτοκινήτου.

Η αποστολή αυτή, που έρχεται λίγο μετά τους σεισμούς, στοχεύει να κατανοήσει ποια σημάδια σεισμικής δραστηριότητας μπορεί να δείχνουν ότι επίκειται έκρηξη.

Η τελευταία έκρηξη της Σαντορίνης καταγράφηκε το 1950, αλλά το 2012 υπήρξε «περίοδος αναταραχής», σύμφωνα με την Isobel όταν η λάβα άρχισε να εισρέει στους θαλάμους του ηφαιστείου και το νησί «φούσκωσε».

«Τα υποθαλάσσια ηφαίστεια μπορούν να προκαλέσουν εκρήξεις μεγάλης έντασης και καταστροφής», προειδοποιεί. «Μπορεί να εφησυχάζουμε επειδή έχουμε συνηθίσει σε μικρές εκρήξεις, όμως η επόμενη μπορεί να μην είναι ίδια».

Το 2022, η έκρηξη του Hunga Tonga-Hunga Haʻapai στον Ειρηνικό ήταν η μεγαλύτερη υποθαλάσσια που έχει καταγραφεί ποτέ, δημιουργώντας τσουνάμι στον Ατλαντικό και προκαλώντας κραδασμούς μέχρι το Ηνωμένο Βασίλειο. Ορισμένα νησιά κοντά στην έκρηξη καταστράφηκαν σε τέτοιο βαθμό που οι κάτοικοί τους δεν επέστρεψαν ποτέ.

Αναλύοντας το υδροθερμικό σύστημα

Τριακόσια μέτρα κάτω από το ερευνητικό σκάφος βρίσκονται θερμοί υδροθερμικοί αεραγωγοί, δηλαδή ρωγμές στον φλοιό της Γης απ’ όπου ξεχύνονται καυτά νερά, δημιουργώντας ένα πορτοκαλί τοπίο με αέρια και προεξοχές από βράχους.

«Γνωρίζουμε περισσότερα για την επιφάνεια κάποιων πλανητών απ’ ό,τι για το τι υπάρχει εκεί κάτω», λέει η Yeo.

Το ρομπότ κατεβαίνει για να συλλέξει υγρά, αέρια και δείγματα βράχων. Η ομάδα των 22 επιστημόνων από όλο τον κόσμο παραμένει επί ένα μήνα στο Discovery, αναλύοντας το υδροθερμικό σύστημα.

Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο αν η ανάμειξη θαλασσινού νερού με μάγμα κάνει τις εκρήξεις περισσότερο ή λιγότερο βίαιες. «Προσπαθούμε να χαρτογραφήσουμε το σύστημα αυτό», εξηγεί η Yeo. «Δεν είναι σαν να φτιάχνεις έναν χάρτη στη στεριά. Πρέπει να “δούμε” μέσα στη Γη».

Το πλοίο χαρτογραφεί την Καλντέρα της Σαντορίνης και κατευθύνεται προς το Κολούμπο – το δεύτερο ενεργό ηφαίστειο της περιοχής, 7 χλμ. βορειοανατολικά του νησιού.

Βάσεις δεδομένων και χάρτες γεωκινδύνου

Η αποστολή θα δημιουργήσει βάσεις δεδομένων και χάρτες γεωκινδύνου για την Πολιτική Προστασία της Ελλάδας, εξηγεί η Παρασκευή Νομικού, μέλος της κυβερνητικής επιτροπής εκτάκτου ανάγκης που συνεδρίαζε καθημερινά κατά τη διάρκεια των σεισμών.

Η ίδια κατάγεται από τη Σαντορίνη και μεγάλωσε ακούγοντας ιστορίες για σεισμούς και εκρήξεις από τον παππού της – εμπειρίες που την ώθησαν να γίνει γεωλόγος.

«Αυτή η έρευνα είναι κρίσιμη γιατί θα ενημερώσει τους κατοίκους για την κατάσταση των ηφαιστείων και θα καθορίσει τις περιοχές που θα αποκλειστούν σε περίπτωση έκρηξης», αναφέρει.

Οι αποστολές αυτές είναι εξαιρετικά δαπανηρές, γι’ αυτό και το πλήρωμα εργάζεται σε βάρδιες των 12 ωρών, μέρα-νύχτα.

Ο καθηγητής John Jamieson από το Memorial University του Καναδά δείχνει στους δημοσιογράφους του BBC δείγματα ηφαιστειακών βράχων. «Μην το πιάσετε αυτό – είναι γεμάτο αρσενικό», προειδοποιεί. Δείχνει ένα άλλο, μαύρο-πορτοκαλί που μοιάζει να είναι πασπαλισμένο με χρυσόσκονη: «Αυτό είναι πραγματικό μυστήριο – δεν ξέρουμε καν από τι αποτελείται».

Στην καρδιά της αποστολής βρίσκεται ένα κοντέινερ-κέντρο ελέγχου με τέσσερα άτομα μπροστά σε οθόνες. Με έναν μοχλό που θυμίζει κονσόλα παιχνιδιού, οι μηχανικοί χειρίζονται το ρομπότ.

Η Yeo και η Παρασκευή Νομικού ανταλλάσσουν θεωρίες για τα υγρά που εντόπισε το ρομπότ. Έχουν καταγράψει μικροσεισμούς, που οφείλονται σε υγρά που κινούνται μέσα σε πετρώματα και προκαλούν ρωγμές. Ηχητικά, οι ρωγμές θυμίζουν μπάσο σε κλαμπ που ανεβοκατεβαίνει, αναφέρει το άρθρο.

Με τη βοήθεια ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, οι επιστήμονες δημιουργούν έναν τρισδιάστατο χάρτη που δείχνει τη σύνδεση του υδροθερμικού συστήματος με το θάλαμο μάγματος.

«Κάνουμε επιστήμη για τον κόσμο, όχι για τους επιστήμονες», λέει η κ. Νομικού. «Είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να νιώθουν ασφαλείς».

«Θέλαμε να παντρευτούμε δίπλα στο ηφαίστειο»

Η πρόσφατη σεισμική κρίση κατέδειξε πόσο ευάλωτο είναι το νησί και πόσο εξαρτάται από τον τουρισμό.

Η φωτογράφος Eva Rendl, που κάνει γαμήλιες φωτογραφίσεις, εγκατέλειψε το νησί μαζί με την κόρη της όταν ξέσπασε το «μπαράζ» σεισμών τον Φεβρουάριο. «Ήταν τρομακτικό, όσο περνούσε ο καιρός και γινόταν πιο έντονο», λέει. Αν και επέστρεψε, η δουλειά της έχει μειωθεί. «Άλλες χρονιές ξεκινούσα τον Απρίλιο, φέτος το πρώτο ραντεβού είναι τον Μάιο».

Στην κεντρική πλατεία της Οίας, η Janet, τουρίστρια από Βρετανία-Καναδά, λέει ότι έξι από τους δέκα της παρέας ακύρωσαν. «Εγώ διαβάζω τις επιστημονικές ειδοποιήσεις και νιώθω πιο ασφαλής», αναφέρει.

Και όμως, η Σαντορίνη παραμένει ονειρεμένος προορισμός. Στο Ημεροβίγλι, οι δημοσιογράφοι χαζεύουν ένα ζευγάρι να σκαρφαλώνει σε μια στέγη για να τραβήξουν την «τέλεια» φωτογραφία – παντρεύτηκαν μόλις 15 λεπτά πριν.

«Θέλαμε να παντρευτούμε δίπλα στο ηφαίστειο», λέει ο γαμπρός, ενώ η νύφη χαμογελά στο πλευρό του.