Τα νησιά Όρκνεϊ, που βρίσκονται 10 μίλια μακριά από τις βορειοανατολικές ακτές της Σκωτίας, είναι ένας θησαυρός ιστορίας, από το διάσημο νεολιθικό χωριό Skara Brae, μέχρι το στοιχειωτικά όμορφο Ring of Brodgar – έναν μαγευτικό πέτρινο κύκλο που αποτελούσε τόπο τελετουργίας και τελετών.

Όταν οι επισκέπτες φτάνουν σε μία από τις διασημότερες προϊστορικές τοποθεσίες του Όρκνεϊ, τον τάφο Maeshowe, η πρώτη εντύπωση μπορεί να είναι ότι πρόκειται για έναν ασήμαντο πράσινο λόφο όπου βρίσκεται ένας τύμβος.

Παρά την εμφάνισή του, αυτός ο τύμβος ηλικίας 5.000 ετών είναι στην πραγματικότητα ένα αριστούργημα αρχαίου σχεδιασμού και μηχανικής, αλλά και μια απόδειξη της ικανότητας των προϊστορικών κατοίκων των Όρκνεϊ.

Η μαγική πύλη

Κατά τη διάρκεια του χειμερινού ηλιοστασίου, δηλαδή στις 21 ή 22 Δεκεμβρίου κάθε έτους, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να δουν να συμβαίνει κάτι πραγματικά μαγικό. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το στενό πέρασμα στον τάφο γίνεται κάτι περισσότερο από μια απλή είσοδο: σχεδιάστηκε σκόπιμα για να ευθυγραμμίζεται με τη δύση κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο.

Ακριβώς όταν οι τελευταίες ακτίνες αρχίζουν να εξαφανίζονται – περίπου στις 15:10 σε αυτήν την πιο βαθιά, σκοτεινή εποχή του μεσοχειμώνα – ένας άξονας φωτός σέρνεται κάτω από το πέρασμα, γλιστρά στο πάτωμα του τάφου και φωτίζει τον πίσω τοίχο σαν μια χρυσή, λαμπερή πόρτα προς έναν άλλο κόσμο.

«Το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι μια κρίσιμη εποχή του έτους και το Maeshowe αντιπροσωπεύει χιλιάδες ώρες κοπιαστικής εργασίας», εξήγησε ο διευθυντής του μνημείου Phil Hopkins. «Αν βρίσκεστε εκεί όταν λειτουργεί, όταν ο ήλιος δύει τη σωστή στιγμή, προκαλεί δέος. Υπάρχει μια σιωπηλή ατμόσφαιρα, όπως όταν βρίσκεσαι σε έναν καθεδρικό ναό».

Το φως νικά το σκοτάδι

Χιλιάδες χρόνια πριν, το Maeshowe θα βοηθούσε τους ντόπιους να αντιμετωπίσουν τον βαθύ χειμώνα. Δεδομένου ότι το σκοτάδι θα διαρκούσε για 18 ημέρες την ημέρα, η εκπληκτική αντίθεση του σκοτεινού τάφου που μεταμορφωνόταν ξαφνικά, τους καθησύχαζε ότι οι ημέρες θα άρχιζαν σύντομα να μεγαλώνουν ξανά σιγά σιγά. Το φως τούς υπενθύμιζε την επανεμφάνιση της ζωής στη Γη την άνοιξη – και ίσως και τη δελεαστική υπόσχεση της αιώνιας ζωής σε έναν άλλο κόσμο.

«Είναι μια πολύ συγκινητική εμπειρία, αλλά δεν απαιτεί να αναστείλεις την πίστη σου. Αν μη τι άλλο, σου δείχνει ότι βρίσκεσαι σε έναν κόσμο που γυρίζει», δήλωσε ο Hopkins.

Ο στενός θάλαμος εισόδου μήκους 10 μέτρων είναι επενδεδυμένος με ογκώδεις πέτρινες πλάκες, ενώ ο κεντρικός θάλαμος είναι τετράγωνος και ευρύχωρος, με διάμετρο περίπου 5 μέτρα, με τεράστιες όρθιες πέτρες – μία σε κάθε γωνία – που τραβούν αμέσως το βλέμμα. Κάποιες από αυτές θα πρέπει να ζύγιζαν πάνω από τρεις τόνους, ενώ η προσπάθεια που απαιτήθηκε για να τοποθετηθούν στη θέση τους ήταν σχεδόν αδιανόητη, ειδικά από τη στιγμή που τα όποια εργαλεία ήταν πιθανότατα κατασκευασμένα από κέρατα. «Θα απαιτούσε πολύ σκληρή δουλειά η μεταφορά αυτών των όμορφων τεράστιων λίθων, πιθανόν από απόσταση τριών μιλίων», δήλωσε ο Hopkins.

Ακόμα και η εργασία που θα χρειαζόταν για να σκαφτεί η τάφρος που περιβάλλει τον τύμβο ύψους 7,3 μέτρων και διαμέτρου 35 μέτρων φαίνεται απίθανη. «Η τάφρος έχει βάθος 4 μέτρα και έχει λαξευτεί σε συμπαγή βράχο από ανθρώπους χωρίς μεταλλικά εργαλεία. Τι τους ώθησε να συνεχίσουν, ποιο ήταν το πώς και το γιατί πίσω από αυτό;» δήλωσε ο Hopkins.

Οι θεωρίες για το μνημείο

Ο χώρος έχει εμπνεύσει μια σειρά από θεωρίες, με τους περισσότερους αρχαιολόγους και ιστορικούς να πιστεύουν ότι ήταν είτε τόπος τελετουργίας και θρησκείας, είτε αστρονομικό κέντρο για την παρατήρηση του ουρανού.

Οι άνθρωποι ανέκαθεν έψαχναν στα αστέρια για απαντήσεις, τόσο για καθοδήγηση κατά τη διάρκεια των ταξιδιών, όσο και για να σημειώνουν το πέρασμα του χρόνου- ενώ η θρησκεία και η τελετουργία έδιναν στους πολιτισμούς παγκοσμίως την ασφάλεια της πίστης, και οι άνθρωποι του Όρκνεϊ δεν θα διέφεραν, πιθανότατα αναζητώντας τους θεούς τους στους ουρανούς.

«Δεν υπάρχουν γραπτά αρχεία από τους ανθρώπους που έχτισαν το Maeshowe, οπότε οι θεωρίες αλλάζουν με τον χρόνο, και αυτό είναι μέρος του μυστηρίου – η αλήθεια πίσω από το Maeshowe είναι στην πραγματικότητα μια εικασία του καθενός και ενώ μπορεί να βρούμε κάποια πράγματα σωστά, δεν θα ξέρουμε ποτέ με βεβαιότητα μέχρι να εφεύρουμε μια μηχανή του χρόνου», δήλωσε ο Hopkins.

«Μπορούμε μόνο να υποθέσουμε ότι οι πέτρες χτίστηκαν για να προσπαθήσουν να απαντήσουν στα ατελείωτα ερωτήματα σχετικά με τη ζωή και τον θάνατο, και το Maeshowe φαίνεται να βρίσκεται ανάμεσα στους δύο κόσμους».

Μέρος της γοητείας του Maeshowe είναι και η διαχρονικότητά του. Αναμφισβήτητα κάτι σημαντικό ενέπνευσε την κατασκευή του Maeshowe και αμέτρητοι επισκέπτες βρίσκουν ακόμη και σήμερα παρηγοριά βλέποντας τον ήλιο να πλημμυρίζει με φως τον σκοτεινό τάφο. Το τέλος του έτους είναι συνήθως η στιγμή να προβληματιστούμε και να αναλογιστούμε το μέλλον, τόσο σε αυτήν τη ζωή – όσο ίσως και στην επόμενη.

Το χειμερινό ηλιοστάσιο μάς προσφέρει την ίδια παρηγοριά που αναζητούσαν οι πρόγονοί μας πριν από 5.000 χρόνια: να λάμπει ένα φως όταν όλα τα άλλα είναι σκοτεινά.

Με πληροφορίες από BBC