Αναταραχή έχει προκαλέσει η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) να ακυρώσει την υπουργική απόφαση του 2022 με την οποία είχε καταργηθεί η αναφορά στον αποκλεισμό από την αιμοδοσία όσων ανδρών είχαν σεξουαλικές επαφές με άλλους άνδρες τους τελευταίους 12 μήνες.

Συγκεκριμένα, το ΣτΕ έκρινε μη νόμιμη απόφαση του υπουργείου Υγείας, βάσει της οποίας, άτομα αποκλείονταν από την αιμοδοσία λόγω σεξουαλικής συμπεριφοράς.

Όπως αναφέρει το Ανώτατο Δικαστήριο, με την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση του 2022 ρυθμίσθηκε εκ νέου το ζήτημα των περιπτώσεων αποκλεισμού από την αιμοδοσία και καταργήθηκε η προηγούμενη υπουργική απόφαση Α3β/3663/1.4.2015, η οποία προέβλεπε, μεταξύ άλλων, ότι αποκλείεται από την αιμοδοσία «όποιος έχει έστω και μια ομοφυλοφιλική σχέση από το 1977».

Ωστόσο, αν και η υπουργική απόφαση κινήθηκε προς τη θετική κατεύθυνση, φάνηκε να μην υιοθετεί πλήρως τις προτάσεις της αρμόδιας Συμβουλευτικής Επιτροπής Αιμοδοσίας, όπως αυτές αποτυπώθηκαν σε γνωμοδότησή της το 2021.

Διαβασε ακομα

Σε έναν κόσμο τοξικής αρρενωπότητας, αυτοί οι άνδρες τα έχουν καλά με τον ανδρισμό τους

Κατά το ΣτΕ, «πριν από την έκδοση της προσβαλλόμενης απόφασης, η Συμβουλευτική Επιτροπή Αιμοδοσίας, με την από 14.12.2021 γνωμοδότηση της, εισηγήθηκε την τροποποίηση του εντύπου «Ιστορικό Αιμοδότη» και την πρόβλεψη του αποκλεισμού από την αιμοδοσία, μεταξύ άλλων, των ανδρών που είχαν έστω και μία σεξουαλική επαφή με άνδρες τους τελευταίους δώδεκα μήνες και των γυναικών που είχαν έστω και μία σεξουαλική επαφή με άνδρα που είχε σεξουαλική επαφή με άνδρα τους τελευταίους δώδεκα μήνες (περιπτώσεις 1 και 2)».

Αντιθέτως, σημειώνεται ότι «με την προσβαλλόμενη απόφαση η γνωμοδότηση της Επιτροπής έγινε δεκτή πλην των ανωτέρω περιπτώσεων 1 και 2, οι οποίες δεν περιελήφθησαν στο έντυπο “Ιστορικό αιμοδότη”. Εφ’ όσον, όμως, η γνωμοδότηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής Αιμοδοσίας στηρίζεται στην ανάλυση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας, επιστημονικών δεδομένων, καθώς και των δεδομένων σχετικά με την οργάνωση του εθνικού συστήματος αιμοδοσίας, η νέα ρύθμιση των περιπτώσεων αποκλεισμού που εισάγεται με την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση, με την οποία, κατ’ απόκλιση από τη γνωμοδότηση της Επιτροπής, δεν προβλέπεται κανένας περιορισμός ως προς την καταλληλότητα για αιμοδοσία των ανδρών που έχουν σεξουαλική επαφή με άνδρα κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες (και των γυναικών που έχουν σεξουαλική επαφή με άνδρα που είχε σεξουαλική επαφή με άνδρα κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες), χωρίς να προκύπτει ότι ελήφθησαν υπόψη άλλες γνωμοδοτήσεις, επιστημονικές μελέτες ή αναφορές επιδημιολογικών δεδομένων, δεν έχει θεσπισθεί νομίμως».

Οι αποδεκτοί λόγοι

Όπως αναφέρει το dikastiko.gr, σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου, «ο καθορισμός λόγων οριστικού ή προσωρινού αποκλεισμού από την αιμοδοσία συνδεομένων με τη σεξουαλική συμπεριφορά, πρέπει να προκύπτει ότι στηρίζεται στην εκτίμηση επιστημονικών δεδομένων και, ιδίως, δεδομένων σχετικών με την επιδημιολογική κατάσταση στη χώρα, βάσει των οποίων να τεκμηριώνεται ότι οι καθοριζόμενες μορφές σεξουαλικής συμπεριφοράς των υποψηφίων αιμοδοτών συνεπάγονται κίνδυνο μεταδόσεως λοιμωδών νοσημάτων μέσω της μεταγγίσεως αίματος.

Κατά την εκτίμηση των ανωτέρω δεδομένων λαμβάνονται υπόψη και στοιχεία σχετικά με τα διαθέσιμα τεχνολογικά μέσα και τις εξελίξεις της επιστήμης ως προς τις μεθόδους ελέγχου και επεξεργασίας του συλλεγομένου αίματος, καθώς και στοιχεία αναγόμενα στον τρόπο οργάνωσης του συστήματος αιμοδοσίας στη χώρα».

Στο πλαίσιο αυτό επισημαίνεται πως «η πρόβλεψη λόγων αποκλεισμού από την αιμοδοσία συνδεομένων με τη σεξουαλική συμπεριφορά, εφ’ όσον στηρίζεται σε προσήκουσα εκτίμηση των ανωτέρω δεδομένων και καθορίζεται στην έκταση που αυτό είναι αναγκαίο για την πρόληψη του κινδύνου που συνεπάγεται η μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων για την υγεία της ευπαθούς ομάδας των μεταγγιζομένων ασθενών, δεν συνιστά διακριτική μεταχείριση λόγω γενετήσιου προσανατολισμού, αλλά μέτρο στηριζόμενο σε αντικειμενικά στοιχεία».

Τι ισχύει τελικά για την αιμοδοσία και τους ΛΟΑΤΚΙ+

Η απόφαση του Δ΄ Τμήματος του ΣτΕ δεν επιβάλλει νέο ή γενικευμένο αποκλεισμό ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, αλλά επαναφέρει προσωρινά το προηγούμενο πλαίσιο, σύμφωνα με το οποίο δεν μπορούσαν να δώσουν αίμα άτομα που είχαν «ομοφυλοφιλική σχέση από το 1977», όπως αναφερόταν χαρακτηριστικά στο έντυπο «Ιστορικό Αιμοδότη».

Μια διατύπωση άκρως αναχρονιστική που ίσχυε για πάνω από 40 χρόνια.

Στην απόφασή του, το ΣτΕ αναφέρεται απλώς σε γνωμοδότηση που πρέπει να ληφθεί υπόψη και όχι απαραίτητα να τηρηθεί.

Σύμφωνα με το δικαστήριο, η κατάργηση όλων των περιορισμών, χωρίς να αξιοποιηθούν οι γνωμοδοτήσεις της Συμβουλευτικής Επιτροπής Αιμοδοσίας (που πρότεινε 12μηνο αποκλεισμό βάσει συμπεριφοράς) και της Επιτροπής της Εθνικής Στρατηγικής για ΛΟΑΤΚΙ+ Ισότητα (που πρότεινε τρίμηνο αποκλεισμό για άτομα με επαφή με ομάδες υψηλού κινδύνου), συνιστά παράλειψη αιτιολόγησης, καθιστώντας την απόφαση νομικά αβάσιμη.

Διαβασε ακομα

Ο gay έρωτας που πυροδότησε μια βασιλική κρίση

Η απόφαση του ΣτΕ δεν σημαίνει αυτομάτως οριζόντιος αποκλεισμός των gay ανδρών από την αιμοδοσία, ωστόσο καθιστά αναγκαία την επανέκδοση απόφασης από το υπουργείο Υγείας, προκειμένου να στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα. Μέχρι τότε, ισχύει το προηγούμενο πλαίσιο. 

Το Υπουργείο Υγείας πρέπει να προχωρήσει σε νέα ρύθμιση, λαμβάνοντας υπόψη τη γνωμοδότηση της αρμόδιας επιτροπής και με επιστημονική τεκμηρίωση, η σεξουαλική επαφή – ομοφυλόφιλη ή όχι – να αξιολογείται ισότιμα ως προς τον επιδημιολογικό κίνδυνο.

Υπενθυμίζεται ότι τον Ιανουάριο του 2022, ο τότε υπουργός Υγείας, Θάνος Πλεύρης υπέγραψε απόφαση με την οποία αφαιρούνταν οι συγκεκριμένοι περιορισμοί από το ιστορικό του αιμοδότη, στο πλαίσιο των αλλαγών για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, ωστόσο έξι σωματεία πασχόντων από μεσογειακή αναιμία και πολυμεταγγιζόμενων ασθενών προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ζητώντας την ακύρωση της απόφασης με το επιχείρημα ότι δεν ελήφθησαν υπόψη οι εισηγήσεις των επιστημονικών επιτροπών και δεν τεκμηριώθηκε επαρκώς η ασφάλεια του αίματος.

Η σύγχρονη Ιατρική επιτάσσει ένα μοντέλο εξατομικευμένης αξιολόγησης του αιμοδότη βάσει συγκεκριμένων παραγόντων κινδύνου – ανεξαρτήτως φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού, όπως έχει ήδη υιοθετηθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γαλλία, τη Βρετανία και τον Καναδά, όπου σημασία έχει δεν έχει η σεξουαλική ταυτότητα, αλλά η συχνότητα, το είδος και η ασφάλεια των ερωτικών επαφών.

Όπως και να έχει, το ζήτημα είναι ιδιαιτέρως λεπτό και ευαίσθητο ακροβατώντας μεταξύ δημόσιας υγείας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τη διασφάλιση της ισότητας, ωστόσο πουθενά δεν θα έπρεπε να υπάρχει χώρος για διακρίσεις και στιγματισμό.