Κάτι στη σύγχρονη δυτική διατροφή πρέπει να αλλάξει άμεσα, τόσο για ηθικούς όσο και για οικολογικούς λόγους. Ευτυχώς, υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στο σημερινό διατροφικό μας σύστημα – προϊόντα που είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, θρεπτικά, αλλά χωρίς τη βαρβαρότητα και τις κλιματικές επιπτώσεις που φέρει μαζί της η κατανάλωση κρέατος. Βέβαια, πολλοί άνθρωποι θα βρουν αυτές τις εναλλακτικές λύσεις κάπως «αηδιαστικές».

Όπως αναφέρει σε άρθρο της η Αλεξάνδρα Πλακιά, καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Hamilton College, στη Νέα Υόρκη, ήταν κι αυτή μία από εκείνους τους ανθρώπους. Κάπως έτσι, άλλωστε, ξεκίνησε και το ενδιαφέρον της για την αηδία: «Όλα ξεκίνησαν πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες στο μεταπτυχιακό, όταν συνάντησα ένα άρθρο που περιέγραφε τις προσπάθειες επιστημόνων να καλλιεργήσουν κρέας χωρίς ζώα», αναφέρει στο aeon.

Το “in vitro κρέας“, γνωστό πλέον ως «βρώσιμο κρέας εργαστηρίου», περιλαμβάνει την καλλιέργεια μυϊκού ιστού σε βιοαντιδραστήρες, χρησιμοποιώντας μέσα ανάπτυξης και ικριώματα για τη δημιουργία νημάτων μυών που θα μπορούσαν στη συνέχεια να γίνουν μπιφτέκια και μπριζόλες.

Η ιδέα της καλλιέργειας μυϊκού ιστού σε εργαστήρια για ανθρώπινη κατανάλωση φαινόταν αρχικά αφύσικη και απωθητική – με μια λέξη «αηδιαστική» – αλλά μπροστά σε πιο ανθρώπινες, βιώσιμες επιλογές, είναι η αηδία ένας αρκετά καλός λόγος για να τις απορρίψουμε;

Πότε να ακούμε και πότε να αντιστεκόμαστε στην αηδία

Η αηδία είναι ένα ισχυρό συναίσθημα που παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία μας από πιθανώς επικίνδυνες τροφές, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να οδηγήσει σε παρανοήσεις και κοινωνικές προκαταλήψεις.

Ο Κάρολος Δαρβίνος, στο έργο του The Expression of the Emotions in Man and Animals (1872), περιγράφει μια εμπειρία στη Γη του Πυρός, όπου αισθάνθηκε αηδία όταν ένας ιθαγενής άγγιξε το φαγητό του.

Το περιστατικό αυτό αποκαλύπτει τη διττή φύση της αηδίας που προστατεύει αλλά, ταυτόχρονα, «παγιδεύει».

Η αηδία σχετίζεται στενά με την ανάγκη επιβίωσης. Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει αναπτύξει αποστροφή προς ορισμένες ουσίες για να αποφύγει την κατανάλωση τοξικών ή μολυσμένων τροφών.

Η αίσθηση είναι πολύ πιο έντονη από την απλή αποστροφή: ένα φαγητό που μας απωθεί μπορεί απλώς να μετακινηθεί στην άκρη του πιάτου, αλλά ένα φαγητό που προκαλεί αηδία «μολύνει» οτιδήποτε αγγίξει, καθιστώντας το ακατάλληλο για κατανάλωση.

Διαβασε ακομα

Πώς αυτή η χώρα έγινε πρωτοπόρα παγκοσμίως στα βρώσιμα έντομα

Νόμοι της συμπαθητικής μαγείας

Σε ψυχολογικό επίπεδο, η αηδία δημιουργεί την αίσθηση μόλυνσης και τη συνακόλουθη ανάγκη για καθαρση ή εξαγνισμό. Μας προστατεύει από το να φάμε, για παράδειγμα περιττώματα, ή άλλα τρόφιμα που γνωρίζουμε ή υποψιαζόμαστε ότι ήρθαν σε επαφή με τοξικές ουσίες.

Για να το επιτύχει αυτό, λειτουργεί βάσει των «νόμων της συμπαθητικής μαγείας», όπως ονομάζονται:

Μόλυνση: Αν μια κατσαρίδα αγγίξει ένα μπισκότο, το μπισκότο θεωρείται μολυσμένο και ακατάλληλο για κατανάλωση, ακόμη και αν η κατσαρίδα απομακρυνθεί.

Ομοιότητα: Μια λιωμένη σοκολάτα που μοιάζει με περιττώματα προκαλεί αηδία, ακόμα κι αν γνωρίζουμε ότι είναι ασφαλής.

Αυτοί οι συνειρμοί είναι επίσης ισχυροί: σε πειράματα, οι συμμετέχοντες αρνήθηκαν να πιουν ένα ποτήρι χυμό στο οποίο έχει βουτήξει για λίγο μια κατσαρίδα, ακόμη και όταν πληροφορήθηκαν ότι το έντομο είχε αποστειρωθεί.

Από εξελικτικής άποψης, έχει νόημα που η αηδία λειτουργεί υπερσυντηρητικά και υπερπροστατευτικά – το ρίσκο λάθους είναι υψηλό. Όταν στρέφεται, όμως, σε ανθρώπους και τις συμπεριφορές τους, τα «προστατευτικά» αυτά λάθη έχουν ηθικό κόστος.

Στη δεκαετία του 1980, για παράδειγμα, οι ασθενείς με AIDS αντιμετωπίζονταν με αηδία καθώς θεωρούνταν φορείς μόλυνσης· η πριγκίπισσα Νταϊάνα έγινε πρωτοσέλιδο όταν έδωσε το χέρι της χωρίς γάντια σε ασθενείς με AIDS και αγκάλιασε ένα επτάχρονο αγόρι που έπασχε από την ασθένεια.

Επιπλέον, οι Ναζί χρησιμοποίησαν την ιδέα της «ακαθαρσίας» για να δικαιολογήσουν την απέχθειά τους προς τους Εβραίος. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα με έντονες προκαταλήψεις συχνά βιώνουν υψηλά επίπεδα αηδίας.

Οι φιλόσοφοι, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι η αηδία δεν πρέπει να παίζει ρόλο στις ηθικές κρίσεις, καθώς συχνά βασίζεται σε πολιτισμικές προκαταλήψεις και όχι σε αντικειμενικά κριτήρια.

Διαβασε ακομα

Casu marzu, το πιο «επικίνδυνο» τυρί στον κόσμο

Διατροφικές προτιμήσεις

Οι πολιτισμικές συνήθειες διαμορφώνουν τις διατροφικές μας προτιμήσεις. Στην Ιαπωνία, τροφές με γλοιώδη, μαλακή υφή, όπως το natto (ζυμωμένα φασόλια σόγιας), θεωρούνται απολαυστικές, ενώ στη Δύση τέτοιες υφές συνδέονται με αλλοίωση.

Αντίστοιχα, η κατανάλωση εντόμων είναι αποδεκτή σε πολλές χώρες, αλλά προκαλεί αηδία σε άλλες.

Ωστόσο, όταν δοκιμάζουμε νέες τροφές, η αηδία μας μπορεί να μειωθεί. Για παράδειγμα, ο αστακός κάποτε θεωρούνταν «φαγητό των φτωχών», αλλά σήμερα θεωρείται πολυτελής λιχουδιά. Το ίδιο μπορεί να συμβεί με τα έντομα ή το κρέας εργαστηρίου στο μέλλον.

Η αηδία είναι, ευτυχώς, κάτι που μπορούμε να προσαρμόσουμε ή να ελέγξουμε: η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε μια συγκεκριμένη τροφή μπορεί να μειώσει την αποστροφή μας.

Επιπλέον, η παρουσίασή της με διαφορετικό όνομα ή τρόπο μπορεί να αλλάξει την αντίληψή μας – για παράδειγμα, η αναφορά στις ακρίδες ως «ουράνιες γαρίδες» βοηθά στην αποδοχή τους.

Διαβασε ακομα

Κόψε το κρέας και ψήσου να γίνεις πιο ευαίσθητος, βιώσιμος και δημιουργικός

Τελικά, η αηδία είναι ένας μηχανισμός προστασίας, αλλά όχι πάντα αξιόπιστος. Σε έναν κόσμο όπου η διατροφή επηρεάζεται από την ηθική, τη βιωσιμότητα και την πολιτισμική ποικιλομορφία, αξίζει να αναρωτηθούμε: πότε η αηδία μας προστατεύει πραγματικά και πότε μας περιορίζει αδικαιολόγητα;