Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που κάνεις εικόνα στο μυαλό σου όταν φαντάζεσαι έναν μαζοχιστή; Η Αμερικανίδα συγγραφέας Leigh Cowart σημειώνει ότι ο μαζοχισμός θα μπορούσε να σημαίνει κάποιον που αναπνέει μέσα από μια τρύπα σε μια στολή από λάτεξ – αλλά και ένα άτομο που εργάζεται πολύ σκληρά, που δαγκώνει εμμονικά τα πετσάκια του ή που χορεύει μπαλέτο μέχρι τα πόδια του να ματώσουν. Δεν έχουν να κάνουν όλα με το σεξ και την ερωτική διέγερση.

Ένας μαζοχιστής, σύμφωνα με την Cowart, θα μπορούσε να είναι ένας φανατικός οπαδός των τατουάζ ή κάποιος που λατρεύει να καταναλώνει καυτερά φαγητά μέχρι να μουδιάσει η γλώσσα του.

«Παρατηρείτε ένα μοτίβο μεταξύ όλων αυτών;» αναρωτιέται η συγγραφέας στο βιβλίο της “Hurts So Good: The Science and Culture of Pain on Purpose“, για να απαντήσει – λίγες γραμμές αργότερα: «Αυτοί οι άνθρωποι επιλέγουν τον πόνο επίτηδες».

Όπως αναφέρει η El Pais, όλοι οι άνθρωποι μπορούν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, να γίνουν λίγο μαζοχιστές και να το απολαμβάνουν. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, εξάλλου, είναι γεμάτος αντιφάσεις.

Μία από τις πιο παράξενες είναι η αναζήτηση δυσάρεστων εμπειριών για ψυχαγωγία – ένα φαινόμενο που οι επιστήμονες αποκαλούν “καλοήθη μαζοχισμό“.

Δραστηριότητες που προκαλούν δυσφορία ή λύπη

Μια μελέτη του 2023 που δημοσιεύθηκε στο Journal of Research in Personality ορίζει τον «καλοήθη μαζοχισμό» ως την «αναζήτηση της απόλαυσης από κοινώς δυσάρεστες εμπειρίες που ερμηνεύονται σωματικά ως απωθητικές». Αυτές οι εμπειρίες, οι οποίες είναι εκ πρώτης όψεως αρνητικές, ακολουθούνται γρήγορα από ένα αίσθημα ευχαρίστησης.

Η Karolina Dyduch-Hazar, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Βίρτσμπουργκ, στη Γερμανία, ήρθε σε επαφή με την έννοια αυτή καθώς μελετούσε γιατί κάποιοι άνθρωποι απολαμβάνουν δραστηριότητες που, συνήθως, προκαλούν αηδία, δυσφορία ή λύπη.

Σε πιο απλή «μετάφραση»: γιατί κάποιος θα προτιμούσε να διαβάσει Ντοστογιέφσκι αντί για Μαρκ Τουέιν, να δει το «Τελευταία Έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ» (“The Shawshank Redemption”) αντί για την «Εκδίκηση της Ξανθιάς» (“Legally Blonde“), ή να παρακολουθήσει βίντεο με σπυράκια που σπάνε αντί για χαριτωμένα γατάκια;

Οι ερευνητές συγκρίνουν τον καλοήθη μαζοχισμό με τον σεξουαλικό μαζοχισμό, όπου η απόλαυση συνδέεται με τον πόνο ή/και την ταπείνωση. Ωστόσο, η διαφορά είναι ξεκάθαρη: ο καλοήθης μαζοχισμός δεν συνεπάγεται πραγματική βλάβη.

Η ψυχίατρος Mariana Castillo εξηγεί ότι το κλειδί είναι το ελεγχόμενο περιβάλλον. Οι καλοήθεις μαζοχιστές δεν κυνηγούν ακραίες συγκινήσεις, όπως οι λάτρεις των extreme sports, αλλά επιδιώκουν μια αίσθηση δυσφορίας, ενώ οι ίδιοι παραμένουν ασφαλείς.

Διαβασε ακομα

Babygirl, μια προκλητική εξερεύνηση της εξουσίας, της απιστίας και του ερωτισμού

Ο ρόλος του εγκεφάλου

Το 2023, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ υποστήριξαν ότι ο καλοήθης μαζοχισμός οφείλεται σε μια λανθασμένη αντίληψη απειλής από τον εγκέφαλο.

Όταν παρακολουθούμε μια ταινία τρόμου ή ανεβαίνουμε σε ένα τρενάκι λούνα παρκ, το σώμα μας αντιδρά σαν να αντιμετωπίζει έναν πραγματικό κίνδυνο. Ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται, η αδρεναλίνη εκτοξεύεται – αλλά τη στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, η ένταση μετατρέπεται σε ευχαρίστηση.

Αυτή η αίσθηση απελευθέρωσης επιτρέπει στους ανθρώπους να απολαμβάνουν τις εμπειρίες αυτές χωρίς να αισθάνονται απειλή.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα μονοπάτια του πόνου και της ευχαρίστησης στον εγκέφαλο είναι στενά συνδεδεμένα, ενώ σύμφωνα με τον ψυχολόγο Santiago García Soriano, το ίδιο ερέθισμα μπορεί να ερμηνευτεί ως ευχάριστο αν είναι ήπιο ή ως οδυνηρό αν είναι έντονο.

Καθολικό ή ατομικό χαρακτηριστικό;

Παραμένει άγνωστο αν ο καλοήθης μαζοχισμός είναι παγκόσμιο χαρακτηριστικό ή αν επηρεάζεται από την προσωπική ιστορία και τον πολιτισμό ενός ατόμου. Σύμφωνα με την Dyduch-Hazar, το πιθανότερο είναι ότι προκύπτει από έναν συνδυασμό και των δύο.

Μάλιστα, έρευνες που επικαλείται η El Pais έχουν δείξει ότι ο καλοήθης μαζοχισμός συνδέεται με αντικοινωνικά χαρακτηριστικά, όπως η υποκλινική ψυχοπάθεια και ο υποκλινικός σαδισμός. Παρότι αυτά τα άτομα δεν πληρούν τα κριτήρια για ψυχιατρική διάγνωση, παρουσιάζουν τάσεις που σχετίζονται με αυτές τις παθήσεις.

Ωστόσο, ο καλοήθης μαζοχισμός δεν είναι ψυχική διαταραχή – αντίθετα, συνδέεται με τη δημιουργικότητα, την περιέργεια και την αντισυμβατική σκέψη.

Η Dyduch-Hazar υποστηρίζει, μάλιστα, πως έχει σχέση με την αυτογνωσία, τη σύνδεση με τους άλλους – αλλά και την αντίληψη των προκλήσεων σε ασφαλές περιβάλλον: οι άνθρωποι μαθαίνουν πώς να διαχειρίζονται δύσκολες καταστάσεις, χωρίς να κινδυνεύουν πραγματικά.

«Το μυαλό και το σώμα μας βρίσκουν νόημα και ανακούφιση στον πόνο – ένα παράδοξο χαρακτηριστικό που τροφοδοτεί την πειθαρχία και την καινοτομία, ακόμη κι αν απειλεί να μας καταπιεί ολόκληρους», γράφει η Leigh Cowart στο βιβλίο της.

Διαβασε ακομα

Τη βρίσκουν πολλοί με τα τέρατα πλέον

Ο καλοήθης μαζοχισμός δεν είναι παράλογος, καταλήγουν οι ειδικοί – αντιθέτως, μας διδάσκει ότι η ικανότητά μας να ελέγχουμε και να μεταμορφώνουμε τον πόνο μπορεί να μας βοηθήσει να εξελιχθούμε και να ανακαλύψουμε νέες πτυχές του εαυτού μας.