Αυξημένο άγχος. Στενά χρονοδιαγράμματα. Πόνοι από την ακινησία. Υψηλή αρτηριακή πίεση. Εάν εργάζεσαι πολλές ώρες καθισμένο σε μία καρέκλα μπροστά σε έναν υπολογιστή, τότε γνωρίζεις καλά ότι η πολύωρη εργασία στο γραφείο σε «τρώει» αργά – αλλά σταθερά.

Το 2021, μάλιστα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας δημοσίευσαν μια έκθεση που εξέταζε τους κινδύνους για την υγεία από την υπερβολική εργασία, με την έρευνα να διαπιστώνει πως η εργασία που ξεπερνά τις 55 ώρες την εβδομάδα ήταν υπεύθυνη για 745.000 θανάτους από εγκεφαλικά επεισόδια και καρδιακές παθήσεις το 2016 – μια αύξηση 29% από το 2000.

«Υπάρχουν επαρκή στοιχεία που δείχνουν ότι η υπερβολική εργασία είναι η πρώτη ασθένεια στον επαγγελματικό κόσμο», λέει ο Alexis Descatha, ερευνητής στο Νοσοκομείο και το Πανεπιστήμιο του Angers-Inserm, που εδρεύει στη Γαλλία.

Ωστόσο, όπως δείχνουν οι έρευνες, ακόμη και η εβδομαδιαία εργασία 40 ωρών, η οποία εδώ και καιρό υποστηρίζεται ως το πρότυπο για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, μπορεί να μην είναι τόσο καλή για την υγεία μας όσο πιστεύαμε κάποτε.

Οι κρυφές συνέπειες της υπερκόπωσης

Οι επιπτώσεις της υπερκόπωσης στην υγεία μπορεί να είναι τόσο άμεσες όσο και έμμεσες. Το άγχος που σχετίζεται με την πολύωρη εργασία μπορεί να έχει άμεσο αντίκτυπο στην υγεία, διατηρώντας το σώμα σε μια συνεχή κατάσταση φυγής ή πτήσης. Αυτό με τη σειρά του, όπως αναφέρεται στο National Geographic, οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, τα οποία επηρεάζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και μεταβάλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

Με την πάροδο του χρόνου, εάν αυτό το άγχος γίνει χρόνιο, μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από προβλήματα υγείας, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, πονοκεφάλους, άγχος, κατάθλιψη, πεπτικά προβλήματα, καρδιακές παθήσεις, καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο ή διαταραχές του ύπνου.

Η πολύωρη εργασία μπορεί επίσης να έχει έμμεσες επιπτώσεις καθώς εμποδίζει κάποιο άτομο από το να ασχοληθεί με υγιείς δραστηριότητες: «Όταν εργάζεσαι πάρα πολύ, δεν έχεις χρόνο να κοιμηθείς καλά, να φας καλά, να αθληθείς», λέει ο Descatha.

Διαβασε ακομα

Υποφέρεις από αϋπνίες; Η καθιστική δουλειά σου φταίει

Εργασιακοί παράδεισοι

Οι αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία μπορεί να μην αρχίσουν να εμφανίζονται μετά από χρόνια, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι. Στην έκθεση που δημοσίευσαν ο ΠΟΥ και η ΔΟΕ, η πλειονότητα των θανάτων που σχετίζονται με την υπερεργασία αφορούσε εργαζόμενους ηλικίας άνω των 60 ετών, οι οποίοι είχαν αναφέρει ότι εργάζονταν 55 ώρες ή περισσότερο όσο ήταν νεότεροι.

Παρόλο που οι ισχυρότερες επιπτώσεις παρατηρούνται στους εργαζόμενους που εργάζονται περισσότερες από 55 ώρες την εβδομάδα, η Grace Sembajwe, ερευνήτρια στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα, σημειώνει ότι οι επιπτώσεις αυτές παρατηρούνται και στους εργαζόμενους που δουλεύουν περισσότερες από 40 ώρες την εβδομάδα.

Από την άλλη πλευρά, οι μειωμένες εβδομάδες εργασίας έχουν ως αποτέλεσμα καλύτερη ποιότητα ζωής, καλύτερο ύπνο και μειωμένο άγχος. Ως αποτέλεσμα, ορισμένες χώρες αρχίζουν να θεσπίζουν μέτρα προστασίας για μικρότερα διαστήματα εργασίας και μεγαλύτερες διακοπές – όπως η Ισλανδία, όπου το 86% των εργαζομένων έχει τετραήμερη εβδομάδα εργασίας, αλλά και η Δανία, όπου η επίσημη εβδομάδα εργασίας είναι 37 ώρες, με πέντε εβδομάδες υποχρεωτικών διακοπών ετησίως.

Οι δραστηριότητες που σώνουν την κατάσταση

Σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικής Εργασίας των ΗΠΑ, οι εργαζόμενοι σε γραφεία κάθονται από οκτώ έως δέκα ώρες την ημέρα, ενώ στις χειρωνακτικές εργασίες, ο αριθμός αυτός φτάνει μόλις τη μία ώρα την ημέρα.

Το πολύωρο καθισιό στο γραφείο μπορεί να έχει επιπτώσεις με την πάροδο του χρόνου, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων χρόνιων ασθενειών, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση ή ο διαβήτης τύπου 2.

Και αυτός ο κίνδυνος αυξάνεται όσο περισσότερο χρόνο περνάς στη δουλειά, όπως λέει ο Aidan Buffey, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Limerick στην Ιρλανδία.

Πόσο «πολύ» είναι όμως το «πολύ καθισιό»; Όπως σημειώνει ο Buffey, το σημείο καμπής φαίνεται να βρίσκεται κάπου γύρω στις οκτώ με δέκα ώρες την ημέρα, ενώ η καθιστική ζωή που ξεπερνά τις 11 ώρες οδηγεί σε πολύ υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων υγείας.

Για τους εργαζόμενους, μάλιστα, που μετά την πολύωρη καθιστική εργασία γεμίζουν τον λιγοστό ελεύθερο χρόνο τους με εξίσου καθιστικές δραστηριότητες, όπως η παρακολούθηση τηλεόρασης, οι προβλέψεις είναι πολύ πιο δυσοίωνες…

Οι εργαζόμενοι σε γραφεία διατρέχουν επίσης υψηλότερο κίνδυνο για ορισμένους τραυματισμούς από την κακή στάση, όπως πόνο στον αυχένα ή τη μέση. «Το καθισιό είναι μια στρεσογόνος θέση για τη σπονδυλική σας στήλη», λέει ο Ryan Steiner, φυσικοθεραπευτής στο Κλίβελαντ.

Αυτά τα προβλήματα υγείας μπορούν να αντισταθμιστούν με την άσκηση, με τους κινδύνους να μειώνονται αισθητά σε άτομα που ασκούν κατά μέσο όρο 150 έως 300 λεπτά σωματικής δραστηριότητας την εβδομάδα.

Οι επιπτώσεις αυτές μπορούν επίσης να αντισταθμιστούν με μικρά διαλείμματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, είτε πρόκειται για ολιγόλεπτο περπάτημα ή για μετάβαση σε όρθιο γραφείο.

Διαβασε ακομα

Τα επαγγέλματα που θα στείλει στη σύνταξη η ΑΙ

Το παράδοξο της σωματικής δραστηριότητας

Για τα άτομα που εργάζονται σε χειρωνακτική εργασία, ωστόσο, η αυξημένη σωματική δραστηριότητα μπορεί να λειτουργήσει επίσης εναντίον τους, ένα φαινόμενο γνωστό ως το «παράδοξο της σωματικής δραστηριότητας».

Παρόλο που η άσκηση στον ελεύθερο χρόνο βοηθά στην προστασία από καρδιαγγειακές παθήσεις, η αυξημένη σωματική δραστηριότητα στο πλαίσιο της εργασίας, στην πραγματικότητα, αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.

Οι ερευνητές προσπαθούν ακόμη να κατανοήσουν τους λόγους για αυτό το παράδοξο, αλλά μια πιθανή εξήγηση είναι ότι, σε αντίθεση με τον ελεύθερο χρόνο, οι εργαζόμενοι δεν έχουν τον έλεγχο της διάρκειας και της έντασης της σωματικής τους δραστηριότητας.

«Το σώμα βρίσκεται σε ένα είδος χρόνιου στρες», λέει ο Buffey. «Επίσης, δεν είναι σε θέση να ανακάμψουν επειδή πρέπει να επιστρέψουν στη δουλειά την επόμενη μέρα».

Οι επιπτώσεις του χρόνιου στρες μπορεί επίσης να επιδεινωθούν από άλλους παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως το να μην είναι κανείς σε θέση να τρώει μια ισορροπημένη διατροφή ή να δίνει προτεραιότητα στον ύπνο.

Οι επαγγελματίες αθλητές, από την άλλη πλευρά, δεν βλέπουν αρνητικές επιπτώσεις από τα υψηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητάς τους. Αυτό μπορεί πιθανώς να αποδοθεί στο γεγονός ότι προκειμένου να διατηρήσουν την αθλητική τους απόδοση, πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στην ξεκούραση, την αποκατάσταση και την καλή διατροφή εκτός εργασίας.

Οι συνθήκες εργασίας έχουν σημασία

Το εργασιακό περιβάλλον μπορεί είτε να ενισχύσει το άγχος της πολύωρης εργασίας είτε να αντισταθμίσει αυτούς τους κινδύνους για την υγεία.

Όπως δείχνουν οι έρευνες, οι εργαζόμενοι που έχουν μεγαλύτερο έλεγχο του εργασιακού τους περιβάλλοντος – όπως η δυνατότητα να ελέγχουν το ρυθμό με τον οποίο εργάζονται ή τον αριθμό των ευθυνών που αναλαμβάνουν – αναφέρουν λιγότερο άγχος σε σύγκριση με τους συναδέλφους τους. Αυτό, με τη σειρά του, μεταφράζεται σε καλύτερα αποτελέσματα για την υγεία.

Επιπλέον, οι εργαζόμενοι που έχουν ευελιξία ως προς το πρόγραμμα εργασίας τους, το οποίο περιλαμβάνει τη δυνατότητα να το προσαρμόζουν ανάλογα με τις απαιτήσεις της οικογενειακής τους ζωής, έχουν καλύτερη ψυχική υγεία από τους εργαζόμενους που δεν έχουν τον έλεγχο του προγράμματός τους.

Διαβασε ακομα

Ένα χόμπι μετά τη δουλειά βάζει τέλος στο ατέρμονο doomscrolling

«Η ευελιξία της εργασίας από μόνη της, ανεξάρτητα από τον αριθμό των ωρών εργασίας, ανεξάρτητα από τον πληρωμένο ελεύθερο χρόνο, συσχετίζεται αρνητικά με την κατάθλιψη ή το άγχος», λέει η Pearl McElfish, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας. «Οι άνθρωποι που έχουν αυτή την ευελιξία αναφέρουν λιγότερο άγχος και κατάθλιψη από τους ανθρώπους που δεν έχουν αυτή την ευελιξία».

Απ’ ό,τι φαίνεται, έχει μεγάλη διαφορά όταν κάποιος δουλεύει για να ζει – και δεν ζει για να δουλεύει. Και όσο πιο γρήγορα το αντιληφθούμε, τόσο πιο όμορφη θα είναι η ζωή μας…