Είστε καθισμένοι στον καναπέ σας και βλέπετε μια ταινία, όταν δίπλα σας, ο σκύλος που κοιμάται βαθιά αρχίζει και κουνάει τα πόδια και σταδιακά… επιταχύνει. Ή η γάτα σας νιαουρίζει σχεδόν ψιθυριστά, αν και έχει κλειστά τα μάτια. Συμβαίνει αρκετά συχνά, μας φαίνεται αστείο αλλά αποτελεί και απόδειξη ότι οι σκύλοι και οι γάτες ονειρεύονται όπως και οι άνθρωποι.

Βιώνουν εφιάλτες ή ευχάριστες αναμνήσεις και οι καθημερινές τους εμπειρίες διαμορφώνουν το περιεχόμενο των ονείρων τους. Τα ζώα, κατοικίδια και μη, μοιράζονται μοτίβα ύπνου με τους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένης της φάσης REM (Rapid Eye Movement), η οποία σχετίζεται με έντονη εγκεφαλική δραστηριότητα και ονειροπόληση.

«Τα μοτίβα των εγκεφαλικών κυμάτων κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι τα ίδια στους ανθρώπους και στα άλλα θηλαστικά», εξηγεί ο Juan Antonio Aguado, κτηνίατρος στην κλινική Montepríncipe στη Μαδρίτη.

«Οι σκύλοι είναι πιθανό να ονειρεύονται τους ιδιοκτήτες τους, τις βόλτες ή τα παιχνίδια που παίζουν κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης- και οι γάτες μπορεί να ξαναζούν στιγμές αγκαλιάς στον καναπέ, κυνηγιού θηραμάτων ή ακόμη και μάχες με άλλα ζώα. Αυτά τα όνειρα εκδηλώνονται σε σωματικές συμπεριφορές κατά τη διάρκεια του ύπνου, όπως συσπάσεις του στόματος, κινήσεις των ποδιών, γρύλισμα, γάβγισμα και νιαουρητό».

Το μέγεθος και η ηλικία των ζώων επηρεάζουν τις συνήθειες του ύπνου τους. «Τα μεγάλα σκυλιά ονειρεύονται κάθε 60 με 90 λεπτά, ενώ τα μικρότερα το κάνουν περίπου κάθε 10 λεπτά, επειδή έχουν μεγαλύτερη εγκεφαλική δραστηριότητα όταν κοιμούνται», εξηγεί ο κτηνίατρος στην ισπανική El Pais.

Και η συμπεριφορά τους στον ύπνο αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Τα ηλικιωμένα ζώα μπορούν να κοιμούνται περισσότερες ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας και να ξυπνούν τη νύχτα, σύμφωνα με τον ειδικό.

«Οι ηλικιωμένοι σκύλοι είναι επίσης πιο πιθανό να αναπτύξουν το σύνδρομο της γνωστικής δυσλειτουργίας, μια νευροεκφυλιστική ασθένεια παρόμοια με το ανθρώπινο Αλτσχάιμερ, η οποία προκαλεί αλλαγές στον κύκλο ύπνου-αφύπνισης».

Τα κουτάβια, από την άλλη πλευρά, έχουν διαφορετικό μοτίβο ύπνου. «Αυτό οφείλεται στην αυξητική ορμόνη, η οποία τα κάνει να χρειάζονται περισσότερο ύπνο, ώστε ο εγκέφαλος να αναπληρώνει ενέργεια για να αναπτυχθεί, όπως ακριβώς κάνουν τα μωρά», εξηγεί η Estefanía Pineda, ειδικός στην ιατρική της συμπεριφοράς των ζώων και καθηγήτρια στο Τμήμα Ζωικής Παραγωγής του Πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης.

Οι γάτες, αν και έχουν μελετηθεί λιγότερο όσον αφορά στις συνήθειες του ύπνου τους, είναι γνωστό ότι είναι εξαιρετικά… νυσταλέα πλάσματα.

«Μπορούν να ξεκουραστούν μεταξύ 12 και 16 ωρών την ημέρα, αν είναι πολύ κουρασμένες, δραστηριοποιούνται τη νύχτα για να κυνηγήσουν, γιατί παρόλο που είναι οικόσιτες, διατηρούν τις συνήθειές τους ως θηρευτές», περιγράφει ο Aguado.

Το περιβάλλον ύπνου παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην ποιότητα της ξεκούρασης των κατοικίδιων ζώων. «Οι σκύλοι και οι γάτες με ένα σπίτι όπου μπορούν να καταφύγουν, έχουν πιο ξεκούραστο και βαθύ ύπνο από τα ζώα που ξεκουράζονται σε εξωτερικούς χώρους και στον δρόμο, δεδομένου ότι εκτίθενται σε κινδύνους», λέει η Pineda.

Αν και τα σκυλιά και οι γάτες βλέπουν κατά κύριο λόγο ευχάριστα όνειρα, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να μετατραπούν σε εφιάλτες. Όταν συμβαίνει αυτό, «γρυλίζουν, βογκάνε ή γαβγίζουν και ξυπνούν ξαφνιασμένα, αμυντικά ή φοβισμένα», λέει ο Aguado.

Παρ’ όλα αυτά, όταν το ζώο κοιμάται βαθιά, είναι καλύτερο να μην το ξυπνήσετε, καθώς η ετοιμότητα της πραγματικότητας μειώνεται στον βαθύ ύπνο.

«Ο σκύλος ή η γάτα μπορεί να αντιδράσει αρνητικά και υπάρχει κίνδυνος επιθετικότητας. Είναι προτιμότερο να το φωνάζετε με το όνομά του ή να μετακινείτε απαλά το κρεβάτι του για να τραβήξετε την προσοχή του», συμβουλεύει ο ειδικός σε θέματα υγείας των ζώων.

Διαταραχές ύπνου λόγω προβλημάτων υγείας

Η μελέτη του 2020 Sleep in the Dog: Behavioral and Translational Relevance, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Behavioural Sciences, περιγράφει πώς η στέρηση ύπνου επηρεάζει τους σκύλους.

Η Pineda εξηγεί: «Έδειξαν λιγότερη ικανότητα να διακρίνουν μεταξύ χαρούμενων και λυπημένων ανθρώπινων εκφράσεων και, ως εκ τούτου, επηρεάζει την επικοινωνιακή τους αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους, καθώς και την ικανότητα μάθησης».

Ορισμένες ασθένειες επηρεάζουν επίσης την ποιότητα του ύπνου και μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα. Σε αυτές περιλαμβάνονται η οστεοαρθρίτιδα, οι αναπνευστικές δυσκολίες και οι μεταβολικές διαταραχές, όπως ο διαβήτης.

Στους σκύλους, για παράδειγμα, η διαταραχή της συμπεριφοράς στον ύπνο REM είναι συχνή: «Προκαλεί βίαιες κινήσεις των άκρων, ουρλιαχτά, γαβγίσματα ή μάσημα και δαγκώματα ενώ το ζώο κοιμάται», εξηγεί ο Aguado.

Η ναρκοληψία είναι μια άλλη διαταραχή του ύπνου των σκύλων, αν και επηρεάζει μόνο ορισμένες φυλές. «Τα ντόμπερμαν, τα λαμπραντόρ και τα ντακσούντ, για παράδειγμα, συχνά υποφέρουν από αυτήν και έχουν μικρότερες περιόδους ύπνου, καθώς και χάνουν τον έλεγχο των μυϊκών τους κινήσεων».

Από την άλλη πλευρά, η άπνοια ύπνου είναι «λιγότερο συχνή»: «Επηρεάζει ορισμένες φυλές, όπως το αγγλικό μπουλντόγκ, που έχουν αναπνευστικές δυσκολίες λόγω της ανατομίας τους, ή παχύσαρκα ζώα», εξηγεί η Pineda. «Προκαλεί διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου ή ροχαλητό, με αποτέλεσμα το ζώο να αισθάνεται κουρασμένο, ακόμη και αν κοιμάται πολύ».

Για τους σκύλους και τις γάτες, ο ύπνος είναι εξίσου ζωτικής σημασίας όπως και για κάθε θηλαστικό. Ο ξεκούραστος ύπνος επηρεάζει σημαντικά τη συνολική τους υγεία και ενισχύει την ικανότητά τους να μαθαίνουν και να προσαρμόζονται.