Ένα καλοκαιρινό βράδυ του 2023, ο Kei Jokura μπήκε στο εργαστήριο θαλάσσιας βιολογίας στο Ωκεανογραφικό Ίδρυμα Woods Hole στη Μασαχουσέτη κρατώντας ενθουσιασμένος ένα περίεργο πλάσμα μέσα σε ένα δοκιμαστικό ποτήρι ζέσεως. Ο βιολόγος είχε στα χέρια του ένα κτενοφόρο, ένα ασπόνδυλο θαλάσσιο που, όμως, είχε αφύσικα μεγάλο μέγεθος.

Η Mariana Rodriguez-Santiago, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, αναρωτήθηκε εκείνη τη στιγμή εάν επρόκειτο για ένα ή δύο κτενοφόρα μαζί ενωμένα. Αλλά και πάλι, πώς θα μπορούσαν να συγχωνευτούν και «να εξακολουθούν να κολυμπούν και να κινούνται σαν μονάδα;».

Πήρε, μάλιστα ένα εργαλείο και σκούντησε απαλά το ένα «ζελεδάκι», μόνο που ταυτόχρονα, αντέδρασε και το άλλο – σαν να αισθάνθηκε και εκείνο την ενόχληση – μία τεράστια ανακάλυψη για την επιστήμη της βιολογίας, όπως λένε οι ειδικοί.

Ένα κι ένα κάνουν ένα

Τις επόμενες εβδομάδες, οι Rodriguez-Santiago και Jokura ξεκίνησαν μία σειρά από πειράματα με πολλαπλά ζεύγη κτενοφόρων, επιστημονικά γνωστών ως Mnemiopsis leidyi, για να δουν τι θα μπορούσε να συμβεί.

Τα ευρήματα της έρευνας που δημοσιεύτηκαν τον Οκτώβριο στο περιοδικό Current Biology, έδειξαν ότι όχι μόνο μπορούσαν τα δύο πλάσματα να συγχωνεύσουν τα σώματά τους, αλλά ταυτόχρονα και το νευρικό και το πεπτικό τους σύστημα.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Great Outdoors (@outdoorskie)

Τα κτενοφόρα ζελεδάκια βρίσκονται σε όλο τον κόσμο σε παράκτια ύδατα, αλλά και στον βαθύ ωκεανό. Αν και μοιάζουν με τις μέδουσες, δεν τσιμπάνε. Το όνομά τους (Ctenophora), το πήραν από τις «χτένες» τους, δηλαδή τις σειρές από τριχοειδή εξαρτήματα που χρησιμοποιούν για να κινούνται μέσα στο νερό.

Πρόκειται ίσως για τα αρχαιότερα πλάσματα στη Γη – που είναι πιθανόν συγγενείς με όλα τα άλλα ζώα στο δέντρο της ζωής. Οπότε, για τους επιστήμονες, ήταν μία μοναδική ευκαιρία να μελετήσουν θεμελιώδεις πτυχές της λειτουργίας του νευρικού συστήματος.

«Ανήκουν σε μια ομάδα πλασμάτων που ήταν εκεί όταν εξελίχθηκαν τα πρώτα ζώα», λέει στο CNN ο Pawel Burkhardt, εξελικτικός βιολόγος και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν στη Νορβηγία.

Ο Burkhardt είναι ένας εκ των συγγραφέων μία άλλης μελέτης για τα κτενοφόρα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PNAS και έδειξε ότι η συγκεκριμένη «μέδουσα» ήταν σε θέση να αναπτύσσεται «αντίστροφα», επιστρέφοντας σε ένα προηγούμενο στάδιο ζωής μετά από στρες.

«Οι δύο πρόσφατες εργασίες αποδεικνύουν πως τα κτενοφόρα έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται γρήγορα σε μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα και ότι τα αναπτυξιακά τους προγράμματα είναι ενδεχομένως πιο ευέλικτα απ’ ό,τι παρατηρείται σε άλλα ζώα», εξηγεί.

Διαβασε ακομα

Τα πιο παράξενα νέα είδη που ανακαλύφθηκαν το 2024

Η σύντηξη ως μηχανισμός επιβίωσης

Σύμφωνα με τη μελέτη του Jokura, τα κτενοφόρα φαίνεται πως δεν διαθέτουν τον προστατευτικό μηχανισμό «αλλοαναγνώρισης» (allorecognition) που επιτρέπει σε έναν οργανισμό να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ των δικών του κυττάρων και ιστών και εκείνων ενός άλλου οργανισμού.

Στους ανθρώπους, για παράδειγμα, ο ίδιος μηχανισμός ευθύνεται για την απόρριψη οργάνων που συμβαίνει στις μεταμοσχεύσεις.

Κάποια στιγμή, ο Jokura μελετούσε τον τρόπο με τον οποίο το M. leidyi ανταποκρινόταν στο φως, όταν ανακάλυψε ότι δύο τραυματισμένα δείγματα είχαν ενωθεί.

Έτσι, για να μελετήσουν τη διαδικασία της σύντηξης – πότε και πώς συμβαίνει – οι επιστήμονες δοκίμασαν διάφορα πειράματα με ζεύγη κτενοφόρων.

Στην αρχή, τα πλάσματα συνέχισαν να συστέλλουν τους μύες τους ανεξάρτητα. Μέσα σε μια ώρα, οι ρυθμικές κινήσεις τους άρχισαν να συγχρονίζονται, ενώ μετά τις δύο ώρες είχαν συγχρονιστεί απόλυτα.

Η απεικόνιση έδειξε, επίσης, και ένα άλλο επίπεδο σύντηξης. Τα πεπτικά συστήματα των ζώων συνδυάστηκαν επίσης: όταν οι ερευνητές τάισαν το ένα κτενοφόρο με μία φθορίζουσα γαρίδα άλμης αυτή εισήλθε στον πεπτικό σωλήνα και του άλλου πλάσματος, ενώ και τα δύο αφόδευσαν την τροφή – το καθένα στον δικό του χρόνο.

Διαβασε ακομα

Τέσσερις επιστημονικές ανακαλύψεις που μας έδωσαν ελπίδα τη φετινή χρονιά

Ο Jokura θέλει να μελετήσει περαιτέρω τον τρόπο με τον οποίο τα νευρικά συστήματα των κτενοφόρων συνδέονται μετά τη σύντηξη. «Θα ήθελα να ερευνήσω πώς ενσωματώνονται οι “σκέψεις” τους», λέει. «Με την οπτικοποίηση των νευρωνικών δικτύων, ίσως μπορέσουμε να διερευνήσουμε πώς γίνεται η σύντηξη της συνείδησης».