Μία διαφορετική μέρα ξημέρωσε στη Μέση Ανατολή, με τις ένοπλες δυνάμεις της αντιπολίτευσης της Συρίας να δηλώνουν ότι τα 24 χρόνια του Μπασάρ αλ Άσαντ στη στην εξουσία έφτασαν στο τέλος τους, καθώς κατέλαβαν την πρωτεύουσα, τη Δαμασκό.

Η Ρωσία από την πλευρά της δήλωσε πως ο αλ Άσαντ έχει πλέον εγκαταλείψει τη Συρία και έχει διατάξει να πραγματοποιηθεί η ειρηνική μετάβαση της εξουσίας. Η τοποθεσία του παραμένει άγνωστη.

Όπως σημείωσε ο διοικητής της Χαγιάτ, Ταχρίρ αλ Σαμ, Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι, όλοι οι κρατικοί θεσμοί θα παραμείνουν υπό την εποπτεία του πρωθυπουργού του αλ Άσαντ μέχρι να παραδοθούν επίσημα.

Ο Χάντι αλ Μπάχρα, ηγέτης της αντιπολίτευσης στο εξωτερικό, έκανε λόγο για «μεταβατική περίοδο 18 μηνών» προκειμένου να δημιουργηθεί «ένα ασφαλές, ουδέτερο και ήσυχο περιβάλλον».

Ο Αλ Μπάχρα, ο πρόεδρος του Συριακού Εθνικού Συνασπισμού, είπε ότι μέσα σε έξι μήνες θα πρέπει να καταρτιστεί το νέο Σύνταγμα, επί του οποίου θα διεξαχθούν οι πρώτες εκλογές, που θα είναι ένα δημοψήφισμα.

«Το Σύνταγμα θα λέει αν θα έχουμε κοινοβουλευτικό σύστημα, προεδρικό ή μικτό. Και με βάση αυτό, θα οργανώσουμε εκλογές και ο λαός θα εκλέξει τον ηγέτη του» είπε ο Αλ Μπάχρα.

Πρόσθεσε ότι η αντιπολίτευση ζήτησε από τους δημοσίους υπαλλήλους να συνεχίσουν τη δουλειά τους μέχρι να ολοκληρωθεί η μετάβαση της εξουσίας και τους διαβεβαίωσε ότι δεν θα τους πειράξει κανείς.

Αναφερόμενος στη φυγή του Άσαντ από τη χώρα, ο Αλ Μπάχρα είπε ότι αισθάνθηκε ανακούφιση αλλά και «θλίψη» επειδή «θα έπρεπε να δώσει λόγο για όλα τα εγκλήματα που διέπραξε».

Ποιοι κατέλαβαν την εξουσία στη Συρία;

Οι αντάρτες που έχουν σαρώσει τη Συρία καθοδηγούνται από την ισλαμιστική συμμαχία Hayat Tahrir al-Sham, ή HTS, μαζί με μια ομάδα-ομπρέλα των υποστηριζόμενων από την Τουρκία συριακών πολιτοφυλακών που ονομάζεται Συριακός Εθνικός Στρατός.

Και οι δύο έχουν οχυρωθεί στα βορειοδυτικά. Ξεκίνησαν την επίθεση τους στις 27 Νοεμβρίου με τους ενόπλους να καταλαμβάνουν το Χαλέπι, τη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, και την κεντρική πόλη Χάμα, την τέταρτη μεγαλύτερη.

Ο ιδρυτής του HTS, Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, συμμετείχε κάποτε στην ιρακινή εξέγερση κατά των ΗΠΑ ως μέλος της ομάδας που τελικά έγινε Ισλαμικό Κράτος.

Στην προηγούμενη ενσάρκωσή του ως Jabhat al-Nusra ή μέτωπο Al-Nusra, το HTS δήλωσε αργότερα πίστη στην al-Qaida. Τελικά διέκοψε δημοσίως αυτούς τους δεσμούς το 2016 και μετονομάστηκε σε Hay’at Tahrir al-Sham ή Οργάνωση για την Απελευθέρωση του Λεβάντε.

Η HTS είναι πλέον η πιο ισχυρή αντάρτικη παράταξη στη Συρία.

Έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική ομάδα από τις ΗΠΑ και έχουν εκφραστεί σοβαρές ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην περιοχή που ελέγχει, συμπεριλαμβανομένων των εκτελέσεων όσων κατηγορούνται για σύνδεση με αντίπαλες ομάδες και για κατηγορίες βλασφημίας και μοιχείας.

Ο HTS και ο Συριακός Εθνικός Στρατός υπήρξαν άλλοτε σύμμαχοι και άλλοτε αντίπαλοι και οι στόχοι τους ενδέχεται να αποκλίνουν.

Οι υποστηριζόμενες από την Τουρκία πολιτοφυλακές έχουν επίσης συμφέρον να δημιουργήσουν μια νεκρή ζώνη κοντά στα τουρκικά σύνορα για να κρατήσουν μακριά τους Κούρδους μαχητές που βρίσκονται σε αντιπαράθεση με την Άγκυρα. Η Τουρκία υπήρξε ο κύριος υποστηρικτής των μαχητών που επιδιώκουν την ανατροπή του Άσαντ, αλλά πιο πρόσφατα προέτρεψε για συμφιλίωση, και Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν απορρίψει σθεναρά τους ισχυρισμούς για οποιαδήποτε ανάμειξη στην τρέχουσα επίθεση.

Ο ηγέτης που έφυγε από τη χώρα του

Περισσότερα από 13 έτη πολέμου, εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί, εκατομμύρια εκτοπισμένοι. Η 24χρονη εξουσία του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ τελείωσε.

Μεγάλες συγκεντρώσεις πολιτών σημειώθηκαν την Κυριακή (8/12) στους δρόμους της Δαμασκού, γιορτάζοντας την κατάληψη της πρωτεύουσας από τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Με εντυπωσιακή προέλαση, οι αντικαθεστωτικοί κατέλαβαν αρκετές σημαντικές πόλεις μέσα σε λίγες ημέρες.

Ο αλ-Άσαντ φέρεται να διέφυγε από τη χώρα με αεροπλάνο, βάζοντας τέλος στην 53χρονη οικογενειακή εξουσία του καθεστώτος στη Συρία.

Η αποχώρησή του αφήνει πίσω μια χώρα σε ερείπια και εκατομμύρια Σύρους να αναρωτιούνται για το μέλλον τους.

Όταν ο Μπασάρ αλ-Άσαντ ανέλαβε την εξουσία το 2000, μετά τον θάνατο του πατέρα του, Χάφεζ, υπήρχε συγκρατημένη αισιοδοξία για πολιτική αλλαγή στη Συρία.

Αρχικά οφθαλμίατρος στο Λονδίνο, ο Μπασάρ δεν προοριζόταν να γίνει πρόεδρος. Επέστρεψε στη Συρία μετά τον θάνατο του μεγαλύτερου αδελφού του, Μπασίλ. Για να αναλάβει την προεδρία, το κοινοβούλιο μείωσε το κατώτατο όριο ηλικίας των υποψηφίων από τα 40 στα 34 χρόνια.

Παρόλο που η εκλογή του με 97% των ψήφων (όπου ήταν ο μόνος υποψήφιος) αρχικά δημιούργησε ελπίδες για μεταρρυθμίσεις, η ηγεσία του σύντομα θύμιζε την αυταρχική διακυβέρνηση του πατέρα του.

Μια δεκαετία αργότερα, τον Μάρτιο του 2011, ο αλ-Άσαντ βρέθηκε αντιμέτωπος με τη μεγαλύτερη πρόκληση της θητείας του, όταν οι Σύροι βγήκαν στους δρόμους ζητώντας δημοκρατία, πολιτικές ελευθερίες και την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων.

Ο αλ-Άσαντ απέρριψε την εξέγερση ως συνωμοσία και χαρακτήρισε τους αντιπάλους του «τρομοκράτες». Ως αρχηγός του μοναδικού νόμιμου πολιτικού κόμματος (του Μπάαθ) και αρχιστράτηγος των ενόπλων δυνάμεων, αντέδρασε με σφοδρή καταστολή.

Με την καταστολή, οι διαμαρτυρίες κλιμακώθηκαν και σύντομα εξελίχθηκαν σε ένοπλη σύγκρουση, με την εμπλοκή περιφερειακών και διεθνών δυνάμεων.

Η προσκόλληση στην εξουσία

Η κυβέρνηση του αλ-Άσαντ διατήρησε την εξουσία με την πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν, καθώς και της Χεζμπολάχ. Παρά τις επιτυχίες στην ανάκτηση εδαφών, κυβερνούσε μια διχασμένη χώρα, βασιζόμενος κυρίως στη στήριξη της μειονότητας των Αλαουιτών, από την οποία προέρχεται η οικογένειά του.

Το 2020 κηρύχθηκε εκεχειρία μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, αλλά οι συγκρούσεις και οι βομβαρδισμοί συνεχίστηκαν. Εν τω μεταξύ, ο αλ-Άσαντ αγνόησε τις προσπάθειες του ΟΗΕ για πολιτική μετάβαση.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η κυβέρνησή του κατηγορήθηκε για χιλιάδες θανάτους, φυλακίσεις και λιμοκτονίες σε περιοχές που ελέγχονταν από αντάρτες. Επίσης, κατηγορήθηκε επανειλημμένα για χρήση χημικών όπλων εναντίον του πληθυσμού, κατηγορίες που ο ίδιος αρνήθηκε.

Το 2023, ο Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν «εύλογοι λόγοι» να πιστεύεται ότι η συριακή κυβέρνηση χρησιμοποίησε χημικά όπλα στην επίθεση στη Ντούμα το 2018.

Η πτώση του καθεστώτος

Μέσα σε λίγες ημέρες, οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης σημείωσαν γρήγορη προέλαση, καταλαμβάνοντας αρκετές μεγάλες πόλεις, ενώ οι σύμμαχοι του αλ-Άσαντ ήταν απορροφημένοι με άλλες συγκρούσεις.

«Για δεκαετίες, αυτό το καθεστώς υπήρξε πηγή καταπίεσης, αστάθειας και καταστροφής», δήλωσε ο Φάντελ Αμπντουλγκάνι, διευθυντής του Συριακού Δικτύου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Παρά τη συντριπτική πρόκληση ανοικοδόμησης της Συρίας, εξέφρασε ελπίδα:

«Είμαι αισιόδοξος και πιστεύω ότι μπορούμε να οικοδομήσουμε μια δημοκρατική πολιτεία»

Με πληροφοριες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Al Jazeera, Guardian