Μεγέθυνση κειμένου
Μια σφαίρα προσπάθησε, αλλά δεν κατάφερε να τη φιμώσει, τώρα η Μαλάλα Γιουσαφζάι δανείζει τη φωνή της στις γυναίκες του Αφγανιστάν
Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια από τότε που οι Ταλιμπάν ανέκτησαν τον έλεγχο του Αφγανιστάν, τα δικαιώματα των γυναικών έχουν υπονομευθεί σε σημείο που ακόμα και το τραγούδι έχει απαγορευτεί.
Η Μαλάλα Γιουσαφζάι έχει μια προσωπική ιστορία με τους Ταλιμπάν στην άλλη πλευρά των συνόρων στο Πακιστάν, αφού ένας ένοπλος της σκληροπυρηνικής ισλαμιστικής ομάδας την πυροβόλησε, καθώς καθόταν σε ένα σχολικό λεωφορείο.
Η ταχύτητα της αλλαγής στο Αφγανιστάν, αν όχι η βιαιότητα, εξέπληξε τη Μαλάλα, η οποία από εκείνον τον παραλίγο θανατηφόρο πυροβολισμό το 2012 έχει ξεκινήσει εκστρατεία για την ισότητα.
«Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι τα δικαιώματα των γυναικών θα διακυβεύονταν τόσο εύκολα», λέει η Μαλάλα στο BBC Asian Network.
«Πολλά κορίτσια βρίσκονται σε μια πολύ απελπιστική, καταθλιπτική κατάσταση, όπου δεν βλέπουν καμία διέξοδο», λέει η 27χρονη νομπελίστρια.
«Το μέλλον τούς φαίνεται πολύ σκοτεινό».
Το 2021, οι Ταλιμπάν ανέκτησαν την εξουσία στο Αφγανιστάν, 20 χρόνια μετά την εισβολή υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, που ανέτρεψε το καθεστώς τους στον απόηχο των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη.
Στα τριάμισι χρόνια από τότε που οι δυτικές δυνάμεις εγκατέλειψαν τη χώρα, οι «νόμοι περί ηθικής» σήμαιναν ότι οι γυναίκες στο Αφγανιστάν έχασαν δεκάδες δικαιώματα.
Ένας ενδυματολογικός κώδικας σημαίνει ότι πρέπει να είναι πλήρως καλυμμένες και αυστηροί κανόνες τους απαγόρευσαν να ταξιδεύουν χωρίς ανδρική συνοδεία ή να κοιτάζουν έναν άνδρα στα μάτια, εκτός αν είναι συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας.
«Οι περιορισμοί είναι τόσο ακραίοι που δεν βγάζουν καν νόημα σε κανέναν», λέει η Μαλάλα.
Τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) λένε ότι οι κανόνες ισοδυναμούν με «απαρτχάιντ λόγω φύλου» – ένα σύστημα όπου οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν οικονομικές και κοινωνικές διακρίσεις με βάση το φύλο τους και κάτι που η οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Διεθνής Αμνηστία θέλει να αναγνωριστεί ως έγκλημα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Αλλά οι Ταλιμπάν υπερασπίζονται τους κανόνες, με τον ισχυρισμό ότι είναι αποδεκτοί στην αφγανική κοινωνία και ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να σέβεται «τους ισλαμικούς νόμους, τις παραδόσεις και τις αξίες των μουσουλμανικών κοινωνιών».
«Οι γυναίκες έχασαν τα πάντα», λέει η Μαλάλα.
«Ξέρουν [οι Ταλιμπάν] ότι για να αφαιρέσεις τα δικαιώματα των γυναικών πρέπει να ξεκινήσεις από τα θεμέλια, και αυτό είναι η εκπαίδευση».
Ο ΟΗΕ λέει ότι μετά την ανακατάληψη της εξουσίας περισσότερα από ένα εκατομμύριο κορίτσια δεν πηγαίνουν σχολείο στο Αφγανιστάν -περίπου το 80%- και το 2022 περίπου 100.000 φοιτήτριες αποκλείστηκαν από τα πανεπιστημιακά τους μαθήματα.
Αναφέρει επίσης ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της έλλειψης πρόσβασης στην εκπαίδευση και της αύξησης των παιδικών γάμων και των θανάτων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού.
«Οι γυναίκες του Αφγανιστάν ζουν τώρα σε πολύ σκοτεινούς καιρούς», λέει η Μαλάλα.
«Αλλά δείχνουν αντίσταση».
Η γεννημένη στο Πακιστάν ακτιβίστρια, η οποία έγινε το νεότερο άτομο που κέρδισε ποτέ το Νόμπελ Ειρήνης, είναι εκτελεστική παραγωγός σε μια επερχόμενη ταινία, το Bread & Roses (Ψωμί και τριαντάφυλλα), που καταγράφει τις ζωές τριών Αφγανών γυναικών που ζουν υπό το καθεστώς των Ταλιμπάν.
Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί τη Ζάχρα, μια οδοντίατρο που αναγκάζεται να εγκαταλείψει το ιατρείο της, την ακτιβίστρια Ταρανόμ, η οποία καταφεύγει στα σύνορα, και την κυβερνητική υπάλληλο Σαρίφα, η οποία χάνει τη δουλειά της και την ανεξαρτησία της.
Αλλά η ταινία δεν αφορά μόνο τις ιστορίες τριών γυναικών, λέει η Μαλάλα.
«Αφορά τα 20 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες του Αφγανιστάν, οι ιστορίες των οποίων μπορεί να μην φτάσουν στις οθόνες μας».
Το Bread & Roses σκηνοθετήθηκε από την Αφγανή σκηνοθέτιδα Σάχρα Μανί και η Αμερικανίδα ηθοποιός Τζένιφερ Λόρενς συμμετείχε επίσης ως παραγωγός.
Η Σάχρα λέει στο BBC Asian Network ότι η αποστολή της ήταν «να αφηγηθεί την ιστορία ενός έθνους υπό τη δικτατορία των Ταλιμπάν».
Διαβασε ακομα
Στενεύουν τα τείχη για τις γυναίκες στο Αφγανιστάν«Πόσο αργά, όλα τα δικαιώματα έχουν αφαιρεθεί».
Η Σάχρα κατάφερε να διαφύγει από το Αφγανιστάν μετά την κατάρρευση της υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ κυβέρνησης μετά την απόσυρση των στρατευμάτων τον Αύγουστο του 2021.
Αλλά διατηρούσε επαφή με γυναίκες στην πατρίδα της, οι οποίες μοιράζονταν βίντεο τα οποία στη συνέχεια συνέλεγε και αρχειοθετούσε.
«Ήταν πολύ σημαντικό να βρω νέες, σύγχρονες, μορφωμένες γυναίκες που έχουν ταλέντο και ήταν έτοιμες να το αφιερώσουν στην κοινωνία», λέει η Σάχρα.
«Ήταν έτοιμες να οικοδομήσουν τη χώρα, αλλά τώρα πρέπει να κάθονται στο σπίτι και να μην κάνουν σχεδόν τίποτα».
Παρόλο που η ταινία δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμη, η Σάχρα πιστεύει ότι η κατάσταση στο Αφγανιστάν έχει ήδη επιδεινωθεί σε σημείο που θα ήταν αδύνατο να γυριστεί αν ξεκινούσε τώρα.
«Εκείνη την εποχή, οι γυναίκες μπορούσαν ακόμα να βγουν και να διαδηλώσουν», λέει.
«Σήμερα, οι γυναίκες δεν επιτρέπεται καν να τραγουδήσουν… η κατάσταση γίνεται όλο και πιο δύσκολη».
Τα πρωτογενή πλάνα δείχνουν τις γυναίκες στις διαδηλώσεις – κρατούσαν τις κάμερες ενώ συλλαμβάνονταν από τους Ταλιμπάν.
Και η Σάχρα λέει ότι το εγχείρημα έγινε δυσκολότερο με την πάροδο του χρόνου, καθώς τους αφαιρούν όλο και περισσότερα από τα δικαιώματά τους.
«Μας τίμησε πραγματικά το γεγονός ότι αυτές οι γυναίκες μας εμπιστεύτηκαν για να μοιραστούμε τις ιστορίες τους», λέει.
«Και ήταν πολύ σημαντικό για εμάς να θέσουμε την ασφάλειά τους στις προτεραιότητές μας.
«Αλλά όταν βγήκαν στο δρόμο ζητώντας τα δικαιώματά τους, δεν ήταν για το ντοκιμαντέρ. Ήταν γι’ αυτές, για τη ζωή τους, για τη δική τους ελευθερία».
Η Μαλάλα λέει ότι, για τις γυναίκες στο Αφγανιστάν, «η πρόκληση είναι εξαιρετικά δύσκολη».
«Παρ’ όλες αυτές τις προκλήσεις, βγαίνουν στους δρόμους και ρισκάρουν τη ζωή τους για να ελπίζουν σε έναν καλύτερο κόσμο για τις ίδιες».
Και οι τρεις γυναίκες που εμφανίζονται στην ταινία δεν ζουν πια στο Αφγανιστάν και η Σάχρα και η Μαλάλα ελπίζουν ότι η ταινία θα ευαισθητοποιήσει τις γυναίκες που παραμένουν και θα τους δείξει τι υπομένουν.
«Κάνουν ό,τι μπορούν για να αγωνιστούν για τα δικαιώματά τους, για να υψώσουν τη φωνή τους», λέει η Μαλάλα.
«Βάζουν τόσα πολλά σε κίνδυνο. Ήρθε η ώρα να γίνουμε οι αδελφές τους και οι υποστηρικτές τους».
Η Μαλάλα ελπίζει επίσης ότι το ντοκιμαντέρ θα προκαλέσει μεγαλύτερη διεθνή πίεση στους Ταλιμπάν για την αποκατάσταση των δικαιωμάτων των γυναικών.
«Σοκαρίστηκα εντελώς όταν είδα την πραγματικότητα της κατάληψης της εξουσίας από τους Ταλιμπάν», λέει.
«Πρέπει πραγματικά να αναρωτηθούμε τι είδους συστήματα έχουμε θέσει σε εφαρμογή για να εγγυηθούμε την προστασία των γυναικών στο Αφγανιστάν, αλλά και αλλού».
Και όσο και αν το Bread & Roses ασχολείται με ιστορίες απώλειας και καταπίεσης, η ταινία μιλάει επίσης για την ανθεκτικότητα και την ελπίδα.
Διαβασε ακομα
Οι τελευταίες αληθινές γοργόνες«Έχουμε τόσα πολλά να μάθουμε από τη γενναιότητα και το θάρρος αυτών των Αφγανών γυναικών», λέει η Μαλάλα.
«Αν δεν φοβούνται, αν δεν χάνουν αυτό το θάρρος να αντισταθούν στους Ταλιμπάν, θα πρέπει να μάθουμε από αυτές και να σταθούμε με αλληλεγγύη μαζί τους».
Ο ίδιος ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από ένα αφγανικό ρητό.
«Το ψωμί είναι σύμβολο της ελευθερίας, του να κερδίζεις έναν μισθό και να στηρίζεις την οικογένεια», λέει η Sahra.
«Έχουμε ένα ρητό στη γλώσσα μου που λέει ότι αυτός που σου έδωσε ψωμί είναι αυτός που σε διατάζει. Έτσι, αν βρεις το ψωμί σου, αυτό σημαίνει ότι είσαι το αφεντικό του εαυτού σου».
Αυτό ακριβώς είναι το μέλλον που ελπίζει να δει για τις γυναίκες του Αφγανιστάν και, με βάση όσα έχει δει, πιστεύει ότι θα πετύχουν τελικά.
«Οι γυναίκες στο Αφγανιστάν, συνεχίζουν να αλλάζουν την τακτική», λέει.
«Συνεχίζουν να αναζητούν έναν νέο τρόπο για να συνεχίσουν να αντιστέκονται».
Ακολουθήστε το pride.gr στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι
Related
Νεοτερα
