Πριν από μισό αιώνα, οι επιστήμονες έστειλαν ένα σύνολο από μονάδες και μηδενικά από τον δικό μας μικρό μπλε πλανήτη σε μια μακρινή ομάδα αστεριών, σαν ένα «μήνυμα σε μπουκάλι» που πετάχτηκε στον απέραντο κοσμικό ωκεανό. Ο κώδικας σηματοδότησε την πρώτη εσκεμμένη διαστρική μετάδοση της ανθρωπότητας – ένα «υπεραστικό τηλεφώνημα» που προοριζόταν για ένα εξωγήινο ακροατήριο.

Χρησιμοποιώντας ένα τεράστιο ραδιοτηλεσκόπιο στο Αστεροσκοπείο Arecibo που βρίσκεται στους πρόποδες του Πουέρτο Ρίκο, οι αστρονόμοι εξέπεμψαν το μήνυμα προς την κατεύθυνση μιας τεράστιας ομάδας άστρων που ονομάζεται Messier 13, και βρίσκονται περίπου 25.000 έτη φωτός μακριά από τη Γη.

Το «μήνυμα του Αρεσίμπο»

Το λεγόμενο «Μήνυμα του Αρεσίμπο» (Arecibo Message) που μεταδόθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1974 ήταν το πνευματικό παιδί του Frank Drake – ενός θρυλικού αστρονόμου γνωστού για την ομώνυμη εξίσωση, η οποία υπολόγιζε την πιθανότητα ύπαρξης ζωής πέρα από τη Γη – με τη συμβολή του διάσημου επικοινωνιολόγου της επιστήμης Carl Sagan.

«Ήταν το πρώτο μήνυμα που στάλθηκε στο διάστημα και διακτινίστηκε από το πιο ισχυρό όργανο της εποχής», λέει ο Abel Méndez, πλανητικός αστροβιολόγος και διευθυντής του Εργαστηρίου Πλανητικής Κατοικησιμότητας στο Πανεπιστήμιο του Πουέρτο Ρίκο στο Αρεσίμπο.

Για τον Méndez και πολλούς άλλους επιστήμονες, η κληρονομιά της εκπομπής ζει και βασιλεύει, καθώς προσπαθούν να προσδιορίσουν πού βρίσκεται το μήνυμα σήμερα και να επινοήσουν νέες διαστρικές επικοινωνίες.

Ένα γιγάντιο αφτί ακούει τους ουρανούς

Μετά από τρία χρόνια κατασκευής, το Αστεροσκοπείο Arecibo άνοιξε τις πόρτες του το 1963. Το γιγαντιαίο ραδιοφωνικό πιάτο ξεχώριζε ανάμεσα στα καταπράσινα βουνά του Πουέρτο Ρίκο.

Το 1974, εγκατέστησε το ραδιοτηλεσκόπιο που ήταν πλέον ικανό να μεταδίδει σήματα με εικοσαπλάσια συνδυασμένη ισχύ από όλες τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στη Γη εκείνη την εποχή. Το μήνυμα του Αρεσίμπο εξυπηρετούσε σε μεγάλο βαθμό έναν συμβολικό σκοπό: να γιορτάσει τη νέα ικανότητα του τηλεσκοπίου να κοιτάζει πιο μακριά στο διάστημα από ποτέ άλλοτε.

Για τη δημιουργία της μετάδοσης, ο Drake ζήτησε τη βοήθεια μεταπτυχιακών φοιτητών του Πανεπιστημίου Cornell. «Ο Drake άρχισε να δημιουργεί το μήνυμα», λέει ο Richard Isaacman, τότε μεταπτυχιακός φοιτητής του Cornell και τώρα σύμβουλος της NASA. «Μου έδειξε τι είχε μέχρι στιγμής, το οποίο ήταν αρκετά κοντά στο τελικό προϊόν».

Το μήνυμα θα ανακοίνωνε την ύπαρξη της ανθρωπότητας στο σύμπαν. Έτσι, ο Drake χρησιμοποίησε μια δυαδική μορφή, τον πιο βασικό κώδικα υπολογιστή, για να μεταφέρει ορισμένα απαραίτητα στοιχεία της Γης: το σύστημα μέτρησης των αριθμών μας, τη δομή της διπλής έλικας του DNA, το πού ακριβώς βρισκόμαστε στο ηλιακό σύστημα, καθώς και απλά σχέδια μιας ανθρώπινης φιγούρας και του αστεροσκοπείου που έστειλε το μήνυμα.

Το τελικό μήνυμα μεταδόθηκε για περίπου τρία λεπτά σε συχνότητα 2380 megahertz και περιείχε 1.679 bit δεδομένων διατεταγμένα σε ένα πλέγμα που μετρά 73 σειρές επί 23 στήλες.

Διαβασε ακομα

Της έκαναν πειράματα οι εξωγήινοι: Γιατί η γυναίκα πίσω από την «απαγωγή του αιώνα» μηνύει το Netflix

Μείναμε στο «διαβάστηκε»

Οι πιθανότητες απόκρισης ήταν ελάχιστες, αλλά ο αντίκτυπος της μετάδοσης στους αστρονόμους ήταν τεράστιος. «Αυτή η προσπάθεια άνοιξε πολύ το μυαλό μας σχετικά με τις δυνατότητες» της διαστρικής επικοινωνίας, λέει ο Méndez, ενώ έθεσε βασικά ερωτήματα στους επιστήμονες, όπως εάν μπορούν άλλες μορφές ζωής να μας καταλάβουν.

Μετά από εκείνη την ημέρα του Νοεμβρίου, στα καταπράσινα βουνά του Arecibo του Πουέρτο Ρίκο, το κοσμικό ανακοινωθέν δεν επαναλήφθηκε ποτέ. Δεδομένης της απόστασης του συμπλέγματος, μάλιστα, στο National Geographic αναφέρεται πως η απάντηση, εφόσον φυσικά το μήνυμα βρήκε αποδέκτη, θα μπορούσε θεωρητικώς να έρθει μετά από περίπου 50.000 χρόνια.

Το πιο λογικό, σημειώνει ο Méndez είναι να γίνουν προσπάθειες επικοινωνίας με άλλους «διαστρικούς φίλους» στέλνοντας πολλαπλά μηνύματα σε περισσότερα από ένα σημεία στον ουρανό.

Ωστόσο, το μήνυμα – ουσιαστικά – εστάλη για να αποδείξουν οι αστρονόμοι πως μπορούσαν το μεταφέρουν στο σύμπαν και πως, στην περίπτωση που ένας ευφυής πολιτισμός διατηρεί τον εξοπλισμό, ενδεχομένως θα άκουγε το κάλεσμα.

Διαβασε ακομα

Για να βρούμε μια εξωγήινη ζωή, ίσως χρειαστεί να τη σκοτώσουμε

Να το συζητήσουμε πρώτα

Αφού ο Arecibo μετέδωσε το μήνυμα, οι επιστήμονες εξέφρασαν την ανησυχία τους ότι είχε σταλεί στο βαθύ διάστημα χωρίς να προηγηθεί μία ευρύτερη διαβούλευση.

«Αν κάποιος προσπαθούσε να δημιουργήσει ένα τέτοιο μήνυμα σήμερα, σίγουρα θα ήθελε να ακολουθήσει μια πολύ πιο περιεκτική διανοητική προσέγγιση. Βασικά, το 90% αυτού του μηνύματος δημιουργήθηκε από έναν 44χρονο λευκό άντρα που εργαζόταν μόνος του, τον Frank Drake», λέει ο Isaacman.

«Νομίζω ότι αν το κάνεις με έναν πιο πολιτιστικά και πνευματικά ειλικρινή τρόπο, θα ήθελες να έχεις ένα πολύ ευρύτερο φάσμα πολιτιστικών και γνωστικών εισροών σε αυτό».

Άλλοι πάλι ανησύχησαν πως δεν ήταν «έξυπνο» να διαλαλούμε την παρουσία μας στο σύμπαν, υπονοώντας ότι μπορεί να θέτουμε σε κίνδυνο την ανθρωπότητα, τραβώντας την προσοχή λιγότερο φιλικών εξωγήινων.

Ιδρύματα, όπως το Ινστιτούτο SETI, έχουν προτείνει από τότε διεθνή πρωτόκολλα για τη μετάδοση τέτοιων μηνυμάτων. «Η σκόπιμη σηματοδότηση άλλων πολιτισμών στον Γαλαξία εγείρει ανησυχίες από όλους τους ανθρώπους της Γης, τόσο για το μήνυμα όσο και για τις συνέπειες της επαφής», είχε δηλώσει μία ομάδα επιστημόνων το 2015. «Πρέπει να γίνει μια παγκόσμια επιστημονική, πολιτική και ανθρωπιστική συζήτηση πριν σταλεί οποιοδήποτε μήνυμα».

Διαβασε ακομα

Για τους εξωγήινους ίσως είσαι απλά μια μαϊμού

Το νέο μήνυμα δεν εστάλη ποτέ

Το 2018, οι ερευνητές του Παρατηρητηρίου Arecibo ξεκίνησαν έναν διαγωνισμό για να συνθέσουν ένα ενημερωμένο μήνυμα. Αυτή τη φορά, μια νέα γενιά επιστημόνων είχε το δελεαστικό αλλά τρομακτικό έργο να συνοψίσει την ανθρωπότητα σε ένα εξωγήινο κοινό.

Μια ομάδα προπτυχιακών φοιτητών από το Πανεπιστήμιο του Πουέρτο Ρίκο στο Mayaguez κέρδισε τον διαγωνισμό και πήρε στοιχεία από το αρχικό μήνυμα: «Εμπνευστήκαμε από το πρωτότυπο», λέει το μέλος της ομάδας Kelby Palencia-Torres.

Για να επεκταθεί η προηγούμενη επικοινωνία, η ομάδα περιέλαβε έναν χάρτη που εντοπίζει με ακρίβεια τη θέση της Γης στον Γαλαξία και επισημαίνει μερικά από τα ενδιαφέροντα κοσμικά αντικείμενα στο ηλιακό μας σύστημα, όπως οι δακτύλιοι του Κρόνου.

Αυτή τη φορά, η ομάδα κράτησε τις πληροφορίες για τους ανθρώπους στο ελάχιστο και συμπεριέλαβε μόνο μια οπτική αναπαράστασή τους.

Η Lizmarie Mateo Roubert από το Πουέρτο Ρίκο, επέλεξε τον νέο προορισμό του μηνύματος: Το αστέρι του Teegarden, ένα μικροσκοπικό, παλιό αστέρι μόλις 12,5 έτη φωτός μακριά από τον ήλιο. Έτσι, εάν οι εξωγήινοι εκεί αποκωδικοποιούσαν το μήνυμα και απαντούσαν αμέσως, η δική τους απάντηση θα ερχόταν σε εμάς μόλις 25 χρόνια μετά.

Το μήνυμα αυτό, ωστόσο, δεν εστάλη ποτέ.

Είμαστε τελικά μόνοι;

Το Παρατηρητήριο Arecibo κατέρρευσε το 2020 εξαιτίας του τυφώνα Maria και τα σχέδια μετάδοσης σταμάτησαν. Το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών έκρινε το αστεροσκοπείο πολύ επισφαλές για να επισκευαστεί και επιστήμονες από όλο τον κόσμο θρήνησαν για την απώλεια.

«Όταν έπεσε το αστεροσκοπείο, ένας από τους πυλώνες της επιστήμης του Πουέρτο Ρίκο έπεσε», λέει η Palencia-Torres.

Τα όργανα που διέθετε το Arecibo ήταν τα μόνα που ήταν ικανά να ακούν τους ψιθύρους των ραδιοφωνικών σημάτων των μακρινών αστεριών, ενώ μπορούσαν να στέλνουν σήματα με αρκετή ισχύ, ώστε να φτάνουν σε μακρινά σημεία του σύμπαντος.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν σκέψεις για την άμεση μετάδοση κάποιου νέου μηνύματος ή μελλοντικών σημάτων, αλλά η ομάδα του Last Arecibo Message δημοσίευσε ένα έγγραφο με τη δουλειά της στο arXiv.org αυτή την εβδομάδα.

«Εξακολουθούμε να προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε με μακρινά όντα», αναφέρει η Palencia-Torres, συμπληρώνοντας πως το αιώνιο ερώτημα «εάν είμαστε μόνοι» πρέπει κάποια στιγμή να απαντηθεί.