Αρχαιολόγοι βρήκαν τα λείψανα δύο μεσαιωνικών πόλεων στα χορταριασμένα βουνά του ανατολικού Ουζμπεκιστάν, μια ανακάλυψη που θα μπορούσε να αλλάξει την κατανόησή μας για τον μυθικό Δρόμο του Μεταξιού. Γνωστοί για την ανταλλαγή αγαθών και ιδεών μεταξύ Ανατολής και Δύσης, οι εμπορικοί δρόμοι θεωρούνταν επί μακρόν ότι συνέδεαν πόλεις των πεδινών περιοχών.

Χρησιμοποιώντας, όμως, την τεχνολογία τηλεπισκόπησης, οι αρχαιολόγοι έχουν τώρα βρει τουλάχιστον δύο ορεινές πόλεις που βρίσκονταν κατά μήκος ενός βασικού σταυροδρόμι των εμπορικών δρόμων.

Μία από τις πόλεις – η Tugunbulak, μια μητρόπολη με έκταση τουλάχιστον 120 εκταρίων – βρισκόταν πάνω από 2.000 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, ένα υψόμετρο που θεωρείται αφιλόξενο ακόμη και σήμερα.

«Η ιστορία της Κεντρικής Ασίας αλλάζει τώρα με αυτό το εύρημα», δήλωσε ο αρχαιολόγος Farhod Maksudov, ο οποίος συμμετείχε στην ερευνητική ομάδα.

Η ομάδα πιστεύει ότι το Tugunbulak και η μικρότερη πόλη, το Tashbulak, ήταν πολυσύχναστοι οικισμοί μεταξύ του 8ου και του 11ου αιώνα, κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, όταν η περιοχή ελεγχόταν από μια ισχυρή τουρκική δυναστεία.

Μόνο το 3% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σήμερα πάνω από αυτό το υψόμετρο. Η Λάσα στο Θιβέτ και το Κούσκο στο Περού είναι από τα σπάνια παραδείγματα.

Η ανακάλυψη, με επικεφαλής τον Maksudov, διευθυντή του Εθνικού Κέντρου Αρχαιολογίας του Ουζμπεκιστάν και τον Michael Frachetti, αρχαιολόγο στο Πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον του Σεντ Λούις, κατέστη δυνατή με τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών και ενός εργαλείου τηλεπισκόπησης, γνωστού ως lidar, το οποίο χρησιμοποιεί το ανακλώμενο φως για να δημιουργήσει τρισδιάστατες χαρτογραφήσεις του περιβάλλοντος.

Η έρευνά τους δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature αυτή την εβδομάδα και οι ειδικοί που δεν συμμετέχουν σε αυτήν χαιρέτισαν τη σημασία της για τη διαλεύκανση του τρόπου ζωής των νομαδικών κοινοτήτων.

Η ομάδα ανακάλυψε για πρώτη φορά την Tashbulak, τη μικρότερη πόλη, το 2011 κατά τη διάρκεια πεζοπορίας στα βουνά. Βρήκαν τόπους ταφής, χιλιάδες θραύσματα κεραμικών και άλλα σημάδια ότι η περιοχή ήταν κατοικημένη.

Ιστορικά αρχεία αναφέρουν πόλεις στην περιοχή, είπε, αλλά η ομάδα δεν περίμενε να βρει μια μεσαιωνική πόλη 12 εκταρίων περίπου 2.200 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. «Μείναμε άναυδοι» δήλωσε ο Frachetti στο BBC. Ακόμα και η πεζοπορία εκεί πάνω ήταν δύσκολη, πρόσθεσε, καθώς αντιμετώπισαν ισχυρούς ανέμους, καταιγίδες και υλικοτεχνικές προκλήσεις.

Ζούσε πάνω από μεσαιωνική πόλη

Τέσσερα χρόνια αργότερα, ένας τοπικός διαχειριστής δασών ενημέρωσε την ομάδα να μελετήσει μια άλλη τοποθεσία κοντά στο Tashbulak. Ο αξιωματούχος είπε: Νομίζω ότι έχω μερικά από αυτά τα είδη κεραμικών στην αυλή μου.

«Έτσι πήγαμε στο σπίτι του και ανακαλύψαμε ότι το σπίτι του ήταν χτισμένο πάνω σε μια μεσαιωνική ακρόπολη. Ήταν σαν να ζούσε πάνω σε μια τεράστια πόλη», δήλωσε ο Frachetti.

Το πιο δύσκολο κομμάτι σε αυτές τις ανακαλύψεις ήταν να πείσει την ακαδημαϊκή κοινότητα ότι αυτές οι πόλεις υπήρχαν.

«Λέγαμε ότι βρήκαμε αυτή την καταπληκτική τοποθεσία και εισπράτταμε αμφιβολίες, ότι ίσως δεν είναι τόσο μεγάλη, ή ότι είναι απλώς ένας τύμβος ή ένα κάστρο. Αυτή ήταν η μεγάλη πρόκληση, πώς να τεκμηριώσουμε επιστημονικά αυτή την πόλη για να δείξουμε τι ήταν», δήλωσε ο Frachetti.

Ένας καταπληκτικός θησαυρός

Το 2022, η ομάδα επέστρεψε με ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος εξοπλισμένο με αισθητήρα lidar, το οποίο βοήθησε να «ξεφλουδιστούν» οι επιφάνειες και να αποκαλυφθούν τείχη, πύργοι φρουράς, περίπλοκα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και άλλες οχυρώσεις στο Tugunbulak.

Οι ερευνητές προτείνουν ότι οι κοινότητες μπορεί να επέλεξαν να εγκατασταθούν στο Tugunbulak και το Tashbulak για να αξιοποιήσουν τους ισχυρούς ανέμους για να τροφοδοτήσουν τις πυρκαγιές που χρειάζονταν για την τήξη των σιδηρομεταλλευμάτων – στα οποία η περιοχή ήταν πλούσια. Οι προκαταρκτικές ανασκαφές έχουν επίσης αποκαλύψει κλιβάνους παραγωγής.

«Όποιος είχε σίδηρο στα χέρια του στο Μεσαίωνα ήταν πολύ ισχυρός», δήλωσε ο Maksudov.
Αλλά αυτό θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει στην πτώση των κοινοτήτων, είπε. Η περιοχή αυτή καλύπτονταν από πυκνό δάσος αρκεύθου, αλλά αυτά θα μπορούσαν να έχουν κοπεί για να διευκολυνθεί η παραγωγή σιδήρου. «Η περιοχή έγινε περιβαλλοντικά πολύ ασταθής λόγω των αιφνίδιων πλημμυρών, λόγω των χιονοστιβάδων», είπε.

Συνήθως, οι μελετητές περίμεναν να βρουν ενδείξεις οικισμών χαμηλότερα στην κοιλάδα, «οπότε αυτά τα ευρήματα είναι αξιοσημείωτα», δήλωσε ο Peter Frankopan, καθηγητής παγκόσμιας ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

«Αυτός ο καταπληκτικός θησαυρός δείχνει τις βαθιές διασυνδέσεις που διασχίζουν την Ασία, καθώς και τους δεσμούς μεταξύ της εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων πριν από μια χιλιετία», είπε.

Οι αστικές τοποθεσίες σε μεγάλο υψόμετρο είναι «εξαιρετικά σπάνιες» στο αρχαιολογικό αρχείο, επειδή οι κοινότητες αντιμετωπίζουν μοναδικές προκλήσεις για να εγκατασταθούν εκεί, δήλωσε ο Zachary Silvia, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο Brown. Το έργο της ομάδας παρέχει μια «τεράστια συμβολή στη μελέτη της μεσαιωνικής αστυφιλίας στην Κεντρική Ασία», έγραψε σε σχόλιο στο Nature.

Με πληροφορίες από BBC