Καθώς η ανθρωπότητα συνεχίζει να μετρά νεκρούς από την μεταναστευτική κρίση, που εντείνεται όσο μαίνονται οι πόλεμοι στον κόσμο, η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να υιοθετήσει νέα, πιο αυστηρά μέτρα προκειμένου να εμποδίσει τις αφίξεις προς την ήπειρο.

Λίγες ώρες πριν ξεκινήσει η Σύνοδος Κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών στις Βρυξέλλες, μόνο στην Ελλάδα έγιναν δύο ναυάγια, ένα κοντά στην Κω, όπου βρήκαν τραγικό θάνατο τέσσερις άνθρωποι, μεταξύ των οποίων δύο ανήλικα αγόρια, κι ένα νότια της Γαύδου, από το οποίο περισυνελέγησαν 96 άνθρωποι που μεταφέρθηκαν στις νότιες ακτές της Κρήτης.

Σε αυτό το κλίμα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σε επιστολή της προς τους αρχηγούς των κρατών μελών της ΕΕ ζήτησε τη διερεύνηση των «κόμβων επιστροφής» εκτός της ΕΕ, αναφέροντας ως πιθανό μοντέλο τη συμφωνία μεταξύ της Ιταλίας και της Αλβανίας, κάτι που αναμένεται να συζητηθεί στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ για το μεταναστευτικό και Πέμπτη και την Παρασκευή (17-18/10).

Οι παράτυποι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο που έφτασαν στην Ευρώπη πέρυσι ήταν λιγότεροι από το ένα τρίτο του ενός εκατομμυρίου ανθρώπων που έφτασαν το 2015, αλλά η μετανάστευση παραμένει ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, που επηρεάζει τις εκλογές στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και αυξάνει το ακροδεξιό αίσθημα των ψηφοφόρων.

Η Γερμανία, που φοβάται την αντίδραση της κοινής γνώμης κατά της παράτυπης μετανάστευσης πριν από τις εκλογές του ερχόμενου Σεπτεμβρίου, έχει εισαγάγει συνοριακούς ελέγχους με όλους τους γείτονές της, αναστέλλοντας την ελευθερία της ζώνης Σένγκεν χωρίς διαβατήρια. Η Γαλλία, η Δανία, η Σουηδία, η Αυστρία, η Ιταλία και η Σλοβενία έχουν επίσης εισαγάγει συνοριακούς ελέγχους.

Τι είναι οι κόμβοι επιστροφής που εγκαινιάζουν Ιταλία και Αλβανία

Η συμφωνία της Ιταλίας με την Αλβανία, μια υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ χώρα, προβλέπει ότι θα φιλοξενήσει κέντρα μετανάστευσης για την επεξεργασία των αιτήσεων των ανδρών αιτούντων άσυλο που επιθυμούν να εισέλθουν στην Ένωση.

Οι πρώτοι άνθρωποι που θα σταλούν στην Αλβανία στο πλαίσιο της αμφιλεγόμενης συμφωνίας για τη μετανάστευση αναμένεται να φθάσουν την Τετάρτη (16/10). Το ιταλικό υπουργείο Εσωτερικών επιβεβαίωσε το βράδυ της Δευτέρας (14/10) ότι 16 άνδρες – 10 από το Μπαγκλαντές και έξι από την Αίγυπτο- οι οποίοι, όπως είπε, είχαν φτάσει από τη Λιβύη και διασώθηκαν την Κυριακή (13/10) σε διεθνή ύδατα από την ιταλική ακτοφυλακή, επέβαιναν σε πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού που κατευθυνόταν προς το λιμάνι Σενγκίν της Αλβανίας.

Ορισμένοι ηγέτες της ΕΕ έχουν επικρίνει στο παρελθόν τα συστήματα εξωτερικής επεξεργασίας των αιτούντων άσυλο, όπως η συμφωνία της προηγούμενης κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου με τη Ρουάντα, αλλά υπάρχει τώρα αυξανόμενη διάθεση στην ΕΕ για μια παρόμοια προσέγγιση. Η Γερμανία, η οποία κάποτε ήταν μια σχετικά φιλελεύθερη φωνή στο μεταναστευτικό, έχει γίνει πιο άγρια και θεωρείται απίθανο να εμποδίσει τέτοιες πρωτοβουλίες.

Η φον ντερ Λάιεν εξήρε επίσης τις αμφιλεγόμενες συμφωνίες της ΕΕ με την Τυνησία και την κοινή δράση με τις αρχές της Λιβύης, οι οποίες έχουν καταδικαστεί ευρέως από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είπε ότι οι παράτυπες αφίξεις στην κεντρική μεσογειακή διαδρομή μειώθηκαν κατά δύο τρίτα το 2024 μέχρι στιγμής, γεγονός που απέδωσε σε μεγάλο βαθμό στις συμφωνίες αυτές.

Το σύμφωνο Ιταλίας-Αλβανίας, το οποίο, σύμφωνα με τις οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, υπεγράφη από την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι και τον Αλβανό ομόλογό της Έντι Ράμα τον περασμένο Νοέμβριο.

Η Μελόνι δήλωσε τότε, ότι με αντάλλαγμα την υποστήριξη του Ράμα για τα κέντρα, θα έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να υποστηρίξει την ένταξη της Αλβανίας στην ΕΕ. Στις συνομιλίες που διεξήχθησαν την Τρίτη (15/10) στο Λουξεμβούργο σχετικά με τις διαπραγματεύσεις της Αλβανίας για την τελική ένταξή της στην ΕΕ, ο Ράμα δήλωσε, ωστόσο, ότι η συμφωνία του με την Ιταλία μπορεί να μην είναι εύκολο να ακολουθηθεί από άλλες χώρες.

Η φον ντερ Λάιεν ανέφερε στην επιστολή της: «Θα πρέπει να διερευνήσουμε πιθανούς τρόπους προόδου όσον αφορά την ιδέα της ανάπτυξης κόμβων επιστροφής εκτός της ΕΕ, ιδίως ενόψει μιας νέας νομοθετικής πρότασης για τις επιστροφές».

Στο πλαίσιο της συμφωνίας που χρηματοδοτείται από την Ιταλία, τρεις εγκαταστάσεις εγκαινιάστηκαν επίσημα στην Αλβανία την περασμένη εβδομάδα: Ένα κέντρο με δυνατότητα φιλοξενίας 880 αιτούντων άσυλο, ένα κέντρο πριν από την απέλαση, γνωστό ως CPR, με 144 θέσεις και μια μικρή φυλακή με 20 θέσεις.

Κατά την αποβίβασή τους στο Σενγκίν θα διενεργείται ενδελεχής έλεγχος των ανδρών, και στη συνέχεια θα μεταφέρονται σε ένα κέντρο σε πρώην χώρο της αλβανικής πολεμικής αεροπορίας στο Τζάντερ, όπου θα κρατούνται οι άνδρες περιμένοντας την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου τους.

«Μας το ζήτησαν άλλοι και είπαμε όχι», δήλωσε ο Ράμα στους δημοσιογράφους, επισημαίνοντας τη μακρά ιστορία των στενών δεσμών Ιταλίας-Αλβανίας.

Η συμφωνία θα κοστίσει στην Ιταλία 670 εκατ. ευρώ για πέντε χρόνια. Οι εγκαταστάσεις διοικούνται από την Ιταλία και θα υπάγονται στην ιταλική δικαιοδοσία. Αλβανοί φρουροί θα παρέχουν εξωτερική ασφάλεια.

Ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Κιρ Στάρμερ, επικρίθηκε από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βουλευτές του Εργατικού Κόμματος, αφού εξέφρασε «μεγάλο ενδιαφέρον» για το μεταναστευτικό σύμφωνο κατά τη διάρκεια συνάντησης με τη Μελόνι στη Ρώμη τον περασμένο μήνα, ενώ υποσχέθηκε να στείλει 4 εκατ. λίρες για να υποστηρίξει την πάταξη της παράτυπης μετανάστευσης.

Η Μελόνι είχε πει κάποτε ότι η Ιταλία θα πρέπει να επαναπατρίσει τους μετανάστες και στη συνέχεια να «βυθίσει τις βάρκες που τους διέσωσαν». Στο παρελθόν έχει επίσης ζητήσει ναυτικό αποκλεισμό της βόρειας Αφρικής.

Αναστολή δικαιώματος ασύλου σε Πολωνία και Φινλανδία

Σε άλλα μέρη της ΕΕ, η Πολωνία, όπου τον Μάιο θα διεξαχθούν προεδρικές εκλογές, θέλει να αναστείλει προσωρινά το δικαίωμα ασύλου για όσους περνούν από τη Λευκορωσία, σύμμαχο της Ρωσίας, σε μια κίνηση που πολλοί θεωρούν ότι παραβιάζει τον χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ.

Και η Φινλανδία, η οποία αντιμετωπίζει ανθρώπους που σπρώχνονται από τη Ρωσία στα σύνορα, ανέστειλε τον Ιούλιο τα εν λόγω δικαιώματα ασύλου.

Γιατί η ΕΕ χρειάζεται τη βοήθεια του Άσαντ της Συρίας για την απέλαση μεταναστών

Ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με επικεφαλής την Ιταλία, πιέζουν για την εξομάλυνση των δεσμών με τη Συρία προκειμένου να διευκολυνθούν οι απελάσεις μεταναστών, καθώς οι ηγέτες των κυρίαρχων χωρών επιδιώκουν να αντιγράψουν την αυξανόμενη δημοτικότητα των αντιμεταναστευτικών ακροδεξιών κομμάτων σε ολόκληρη την Ήπειρο.

«Είναι απαραίτητο να επανεξεταστεί η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συρία και να συνεργαστούμε με όλους τους φορείς, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να επιστρέψουν οι Σύροι πρόσφυγες στην πατρίδα τους με εθελοντικό, ασφαλή και βιώσιμο τρόπο», δήλωσε την Τρίτη (15/10) η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι στην ιταλική Γερουσία πριν από τη σύνοδο των ηγετών της ΕΕ.

Αφού η βίαιη καταστολή των διαδηλωτών από τον δικτάτορα Μπασάρ Άσαντ το 2011 εξελίχθηκε σε αιματηρό εμφύλιο πόλεμο, η κυβέρνησή του κατηγορήθηκε για χρήση χημικών όπλων εναντίον του ίδιου του λαού της και κατηγορήθηκε για βασανιστήρια.

Η ΕΕ διέκοψε τους διπλωματικούς δεσμούς με τη χώρα το 2011. Το καθεστώς επιβίωσε και οι επιχειρήσεις του συνεχίστηκαν σε μεγάλο βαθμό χάρη στη στρατιωτική υποστήριξη του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο εμφύλιος πόλεμος έχει έκτοτε ατονίσει και ο Σύρος πρόεδρος αντιμετωπίζει σχεδόν πλήρη παγκόσμια απομόνωση.

Η Μελόνι σχεδιάζει να θέσει το θέμα της σχέσης με τη Δαμασκό κατά τη διάρκεια συνάντησης των 27 ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες την Πέμπτη (16/10), δήλωσαν δύο διπλωμάτες της ΕΕ στο POLITICO.

Αυτές οι εκκλήσεις από μια από τις μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ έρχονται να προστεθούν σε μια συντονισμένη πίεση από μια ομάδα άλλων χωρών, ορισμένες από τις οποίες έχουν σκληρά δεξιά ή ακροδεξιά κόμματα στην κυβέρνηση (ή υποστηρίζουν την κυβέρνηση), όπως η Αυστρία και η Ουγγαρία.

Η ώθηση για την εξομάλυνση των σχέσεων με την εμπόλεμη Συρία και τον πρόεδρό της έρχεται μετά την αύξηση της υποστήριξης των αντιμεταναστευτικών κομμάτων μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου, δηλαδή του Εθνικού Συναγερμού της Γαλλίας και της Εναλλακτικής για τη Γερμανία της Γερμανίας.

Τις τελευταίες εβδομάδες, ο πρωθυπουργός της Πολωνίας επέπληξε το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ επειδή δήλωσε ότι η Βαρσοβία θα αναστείλει τα δικαιώματα ασύλου για τους μετανάστες που έρχονται στην Πολωνία μέσω Λευκορωσίας, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς έκλεισε τα σύνορα της χώρας του με τους γείτονες της ΕΕ μετά από μια επίθεση με μαχαίρι στην οποία φέρεται να εμπλέκεται ένας μετανάστης και ο νεοδιορισθείς πρωθυπουργός της Γαλλίας, Μισέλ Μπαρνιέ, δήλωσε ότι οι κανόνες της ΕΕ για τις απελάσεις πρέπει να αναθεωρηθούν για να επιταχυνθούν οι απελάσεις.

Ένας διπλωμάτης της ΕΕ επανέλαβε την άποψη της Μελόνι, λέγοντας ότι οι χερσαίες επιχειρήσεις του Ισραήλ μετά την εισβολή του στο Λίβανο στις αρχές Οκτωβρίου προσέδωσαν ώθηση στην προσπάθεια για την απέλαση των Σύρων μεταναστών. Σχεδόν 200.000 Σύροι και Λιβανέζοι έχουν καταφύγει στη Συρία από τις αρχές Οκτωβρίου, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Στην Ευρώπη, περισσότεροι από 1 εκατομμύριο Σύροι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο έχουν φθάσει τα τελευταία 10 χρόνια, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2021 από την Υπηρεσία Προσφύγων του ΟΗΕ.

«Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή έχει αλλάξει εντελώς τη συζήτηση», δήλωσε ο διπλωμάτης της ΕΕ, αναφερόμενος στον τρέχοντα πόλεμο στο Λίβανο.

Η επίθεση γοητείας του Άσαντ

Η κυβέρνηση του προέδρου Άσαντ, από την πλευρά της, είναι πρόθυμη να επιστρέψει στην αγκαλιά των γειτόνων της και άλλων παγκόσμιων ηγετών. Το 2023, δέχτηκε μια αγκαλιά από τον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν σε μια συνάντηση Αράβων ηγετών στη Σαουδική Αραβία (η χώρα υποστήριξε αρχικά ορισμένους Σύρους αντάρτες), στην οποία συμμετείχε για πρώτη φορά μετά από πάνω από μια δεκαετία.

Ηγείται μιας επίθεσης γοητείας εδώ και χρόνια, λέγοντας στους Σύρους που έφυγαν ότι είναι πλέον ασφαλές να επιστρέψουν. Το 2016, ο Άσαντ δήλωσε σε μια ομάδα Ρώσων δημοσιογράφων: «Ενθαρρύνουμε κάθε Σύρο να επιστρέψει στη Συρία».

Πιο πρόσφατα, η Συρία έχει χρηματοδοτήσει μια εκστρατεία από δυτικούς παράγοντες επιρροής για να καθαρίσει την εικόνα της χώρας της και να αναζωογονήσει τον τουρισμό, ο οποίος ήταν σε μεγάλο βαθμό νεκρός εδώ και μια δεκαετία.

Αλλά οι αξιωματούχοι δεν έχουν χαρτογραφήσει πώς θα μπορούσε να συμβεί μια τέτοια στροφή προς την εξομάλυνση των δεσμών. «Δεν υπάρχει κανείς που να λέει: Θα σηκώσουμε το τηλέφωνο για να καλέσουμε τον Άσαντ», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ. «Κανείς δεν τολμά να το θέσει αυτό, αλλά είναι μια κρυφή πρόταση από ορισμένους».

Επτά χώρες ζήτησαν επανεξέταση της στρατηγικής της ΕΕ για τη Συρία

Τον Ιούλιο, επτά χώρες της ΕΕ (Αυστρία, Ιταλία, Τσεχική Δημοκρατία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ελλάδα, Κροατία και Κύπρος) κάλεσαν τον επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ να επανεξετάσει τη στρατηγική της ΕΕ για τη Συρία. Ο στόχος, είπαν, ήταν να βελτιωθεί η ανθρωπιστική κατάσταση στη Συρία, καθώς και να βοηθηθεί η επιστροφή των μεταναστών σε ορισμένες περιοχές της χώρας.

Για άλλους, είναι πιο περίπλοκο.

Η Ολλανδία δεν είναι έτοιμη να υποστηρίξει τα σχέδια για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων με τη Συρία, καθώς δεν θεωρείται ασφαλής χώρα σύμφωνα με την ολλανδική εσωτερική αξιολόγηση, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Κασπάρ Φέλντκαμπ στο POLITICO.

«Η ολλανδική πολιτική είναι ότι η Συρία δεν είναι ασφαλής για την επιστροφή των αιτούντων άσυλο. Αν αυτό θα συμβεί στο μέλλον, [εξαρτάται] από τον όλο μηχανισμό που είναι αποπολιτικοποιημένος [για] την Ολλανδία για να αποφασίσει σε ποιο βαθμό η Συρία είναι ασφαλής, αρκετά ασφαλής για την επιστροφή των μεταναστών», πρόσθεσε.

Η απάντηση του επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ στην επιστολή των επτά χωρών της ΕΕ ήταν συνοπτική.

«Ο τρόπος με τον οποίο το συριακό καθεστώς λειτουργεί εδώ και δεκαετίες είναι γνωστός και τεκμηριωμένος, μεταξύ άλλων με την άμεση υποστήριξη τόσο της Ρωσίας όσο και του Ιράν», έγραψε ο Ζοζέπ Μπορέλ σε επιστολή με ημερομηνία 28 Αυγούστου που περιήλθε στην κατοχή του POLITICO.

«Τούτου λεχθέντος, να είστε βέβαιοι ότι η ΕΕ ήταν πάντα έτοιμη να διερευνήσει τρόπους για την καλύτερη υποστήριξη του συριακού λαού και των νόμιμων φιλοδοξιών του».

Ωστόσο, ορισμένοι εντός της ΕΕ είναι ανένδοτοι ότι είναι καιρός, τουλάχιστον, να ξεκινήσει μια συζήτηση, ακόμη και αν είναι «πολύ νωρίς για να πούμε αν μπορούμε να πετύχουμε κάτι», δήλωσε ένας ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ.

«Ο Άσαντ είναι εκεί, δεν υπάρχει καμία ωραιοποίησή του, αλλά η Ευρώπη έχει φιλοξενήσει πάνω από 1,2 εκατομμύρια Σύρους πολίτες», δήλωσε ο Αυστριακός Αλεξάντερ Σάλλενμπεργκ, ομοσπονδιακός υπουργός Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων.

«Η πρότασή μας είναι μια ανοιχτόμυαλη αξιολόγηση: Πού βρισκόμαστε, πού πρέπει να πάμε, διότι απλώς δεν επιτυγχάνουμε τα αποτελέσματα που θα θέλαμε να επιτύχουμε».

Με πληροφορίες από Guardian, Politico, France24, Tass

Tags