Στις μέρες μας, η μία (προοδευτική) χώρα μετά την άλλη εγκρίνει το νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο, δίνοντας το πράσινο φως στην «ένωση» ατόμων του ίδιου φύλου – όμως το 1989 κάτι τέτοιο ήταν εξαιρετικά πρωτοποριακό.

Τον Μάιο εκείνης της χρονιάς, το κοινοβούλιο της Δανίας ψήφισε νόμο που επέτρεπε στους ομοφυλόφιλους να συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης. Πέντε μήνες αργότερα, 11 ζευγάρια πέρασαν από την πόρτα του δημαρχείου της Κοπεγχάγης, φορώντας τα καλά τους, για να λάβουν μέρος σε μια πολιτική τελετή που δεν έμοιαζε με καμία άλλη από αυτές που είχαν προηγηθεί.

Παρόλο που δεν έμοιαζε σε τίποτα με έναν «παραδοσιακό γάμο», ήταν ένα τεράστιο άλμα για την ισότητα. Η ίδια η ιδέα ήταν τόσο ασυνήθιστη εκείνη την εποχή, ώστε η εκπομπή του BBC για τη θρησκεία και την ηθική, “Heart of the Matter”, φρόντισε να να καταγράψει την «τελετή».

So proud to be the 1st country to allow registered partnerships between people of the same sex in 1989! Axel and Eigil Axgil were the first gay couple to enter into a registered partnership anywhere in the world 🏳️‍🌈👨‍❤️‍👨 pic.twitter.com/KggRUWWhh9

— Denmark in USA 🇩🇰 (@DenmarkinUSA) June 8, 2018

Το πρώτο σύμφωνο συμβίωσης

«Αν μια χώρα παύσει να θεωρεί τον γάμο αποκλειστικό προνόμιο μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας, πώς αυτό θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο οι υπόλοιποι τον αντιλαμβανόμαστε;», αναρωτιόταν η Joan Bakewell, παρουσιάστρια του προγράμματος, συμπληρώνοντας πως εφόσον μία χώρα στην Ευρώπη προχωρά σε κάτι τέτοιο, δεν θα μπορούν παρά να ακολουθήσουν και άλλες. Για τη Βρετανία χρειάστηκε να περάσουν 16 χρόνια και για την Ελλάδα 35…

Το πρώτο ζευγάρι που υπέγραψε το σύμφωνο συμβίωσης ήταν οι Axel Lundahl-Madsen και Eigil Eskildsen, οι οποίοι ζούσαν μαζί για 41 χρόνια. Οι βετεράνοι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων είχαν υποστεί στο παρελθόν διακρίσεις και ομοφοβικές επιθέσεις, ενώ το 1948, ίδρυσαν μία οργάνωση για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στη Δανία.

Μετά την πολιτική τους ένωση, οι δύο άνδρες συνδύασαν τα ονόματά τους σε ένα νέο επώνυμο, Axgil.

Οι όροι

Το δεύτερο από τα 11 ζευγάρια που σύναψαν σύμφωνο συμβίωσης εκείνη την ημέρα ήταν ο Ivan Larsen, χειροτονημένος ιερέας της Λουθηρανικής εκκλησίας, και ο ψυχολόγος Ove Carlsen.

«Είναι η πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία που δίνεται η δυνατότητα στους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες – όχι να παντρευτούν, επειδή δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούμε τη λέξη “γάμος” – αλλά μας επιτρέπεται να καταχωρηθεί η συμβίωσή μας με τα ίδια δικαιώματα […] Πρόκειται για ένα είδος γάμου.», είχε πει τότε με ενθουσιασμό ο Larsen.

Τα σύμφωνα συμβίωσης διέφεραν από τον γάμο μεταξύ ατόμων αντίθετου φύλου σε τρία σημαντικά σημεία: Τουλάχιστον ο ένας σύντροφος έπρεπε να είναι Δανός πολίτης, τα ζευγάρια δεν μπορούσαν να υιοθετήσουν παιδιά και η ένωση δεν μπορούσε να καταχωρηθεί σε εκκλησία.

Ως ιερέας, ωστόσο, ο Larsen έβλεπε την ένωση με τον σύντροφό ρου ως κάτι «ιερό», ακριβώς όπως ένας παραδοσιακός χριστιανικός γάμος. «Νομίζω ότι όταν δύο άνθρωποι είναι ερωτευμένοι μεταξύ τους και θέλουν να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους μαζί, τότε πρόκειται για γάμο ευλογημένο από τον Θεό. Είτε λένε το “δέχομαι” στην εκκλησία, σε ένα δημαρχείο ή σε ένα ιδιωτικό δωμάτιο».

Μπαίνοντας στο κάδρο

Τη δεκαετία του 1980, η κρίση του AIDS ήρθε να κάνει τις συζητήσεις γύρω από το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου ακόμη πιο έντονες.

Η Dorthe Jacobsen από την Ένωση των ΛΟΑΤΚΙ+ της Δανίας αναφέρει πως η οργάνωση «βγήκε μπροστά» και τα άτομα της κοινότητας «άρχισαν να υπάρχουν», όταν οι Αρχές ζήτησαν βοήθεια για την προσέγγιση των ομοφυλόφιλων ανδρών.

«Άρχισε πραγματικά να μας μιλάει ο κόσμος στο κοινοβούλιο. […] Άρχισαν να συνειδητοποιούν τι είδους ζωή είχαμε, και φυσικά όταν μιλάς στους ανθρώπους, σε γνωρίζουν. Ανακαλύπτουν ότι δεν είσαι “ανώμαλος”. Ανακαλύπτουν ότι έχεις μια πολύ παρόμοια ζωή με αυτούς».

The legendary Axel Axgil (1915 – 2011) and Eigil Axgil (1922 – 1995) were Danish gay activists and a couple for 40 years. In 1989 they became the first gay couple to enter into a registered same-sex partnership anywhere in the world. https://t.co/shZC2WPvMN pic.twitter.com/v6nAwZlXq7

— Alphatribe (@alphatribemag) July 12, 2020

Το πρώτο βήμα έγινε

Για τον Theodor Jørgensen, καθηγητή Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, η Δανία έπρεπε να κάνει αυτό το σημαντικό βήμα για να δώσει το παράδειγμα: «Ορισμένες κοινωνίες πρέπει να κάνουν το πρώτο βήμα και να αναλάβουν το ρίσκο».

Μετά από εκεί, τα queer άτομα άρχισαν να ασκούν πιέσεις στις δικές τους κυβερνήσεις, με αφορμή την κίνηση της Δανίας. Οι βορειοευρωπαϊκές χώρες, μάλιστα, πρωτοστάτησαν στην αναγνώριση των ενώσεων των ομοφυλοφίλων, με τις Νορβηγία, Σουηδία και Ισλανδία να θεσπίζουν παρόμοια νομοθεσία με τη Δανία το 1996.

Οι Κάτω Χώρες έγιναν η πρώτη χώρα που προσέφερε πλήρη δικαιώματα πολιτικού γάμου σε ομοφυλόφιλα ζευγάρια το 2001. Το Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποίησε τις πρώτες τελετές συμφώνου συμβίωσης το 2005, ενώ το 2015, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάνθηκε ότι ο γάμος μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου αποτελεί νόμιμο δικαίωμα σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μέχρι σήμερα, υπάρχουν 36 χώρες στις οποίες ο γάμος μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου είναι νόμιμος.

Διαβασε ακομα

Ο βασιλιάς υπέγραψε: Η Ταϊλάνδη είπε και επίσημα «ναι» στους γάμους ομοφύλων

Το 2012, η Δανία προχώρησε ένα βήμα παραπέρα και νομιμοποίησε τον γάμο των ομοφυλοφίλων. Για να γιορτάσουν την περίσταση, οι Larsen και Carlsen πραγματοποίησαν και μία τελετή – πλέον – στην εκκλησία.

Κοιτάζοντας πίσω το 2014, σε συνέντευξή του, ο Larsen είχε αναφέρει πως η νομιμοποίηση των συμφώνων συμβίωσης μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου από τη Δανία είχε τεράστιο αντίκτυπο στην ομαλοποίηση των ομοφυλοφιλικών σχέσεων. «Στην πραγματικότητα, μερικές φορές νομίζω ότι ήταν τόσο φυσιολογικό που δεν αξίζει πια καν να το συζητάμε».

Με πληροφορίες από BBC