Ο παιδικός εκφοβισμός είναι τόσο συνηθισμένος που μπορεί να μη φαίνεται μεγάλη υπόθεση. Υπολογίζεται ότι μέχρι και το 35% των ανθρώπων έχει βιώσει κάποια στιγμή την εμπειρία του. Μέχρι την ενηλικίωση, γενικά αναμένεται να το έχουμε «ξεπεράσει».

Όμως οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία από το bullying μπορεί να είναι σοβαρές και να διαρκέσουν μια ολόκληρη ζωή.

Μια μελέτη έχει μάλιστα υποστηρίξει ότι, όσον αφορά την ψυχική υγεία, ο εκφοβισμός είναι εξίσου επιβλαβής με την παιδική κακοποίηση, αν όχι χειρότερος.

Περίπου το 20% των ατόμων που έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού αντιμετωπίζουν αργότερα στη ζωή τους κάποιου είδους προβλήματα ψυχικής υγείας, ακόμη και στην ηλικία των 50 ετών.

Ενώ ορισμένα από αυτά, όπως η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), είναι εύκολο να εντοπιστούν, άλλα μπορεί να είναι πιο δύσκολο να αναγνωριστούν.

Αυτά μπορεί να κυμαίνονται από ανεξήγητες εξάρσεις θυμού μέχρι μια ζωή που νιώθει κανείς κατώτερος από τους άλλους ανθρώπους.

Παρόλο που έχει διεξαχθεί τεράστιος όγκος ερευνών σχετικά με τον εκφοβισμό, οι περισσότερες από αυτές έχουν επικεντρωθεί στις άμεσες επιπτώσεις, την παρέμβαση και την πρόληψη.

Χρειαζόμαστε λοιπόν περισσότερη έρευνα για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και τις νέες μορφές εκφοβισμού, όπως η διαδικτυακή κακοποίηση.

Τούτου λεχθέντος, οι σοβαρές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του εκφοβισμού είναι σχετικά καλά τεκμηριωμένες.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα θύματα εκφοβισμού αναφέρουν πιο σοβαρά συμπτώματα άγχους από τους άλλους.

Το να εκφοβίζεται κάποιος συνδέεται επίσης με κοινωνικό άγχος, το οποίο συχνά διαρκεί στην ενήλικη ζωή και αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης διαταραχών της προσωπικότητας.

Η κατάθλιψη είναι μια άλλη αρνητική συνέπεια του εκφοβισμού, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκτονικό ιδεασμό και ακόμη και σε απόπειρες αυτοκτονίας.

Έτσι, αν παλεύεις με την κατάθλιψη ή το άγχος και έχεις ιστορικό εκφοβισμού, μπορεί να υπάρχει σύνδεση.

Διαβασε ακομα

Στη σειρά Mommy Meanest ο ένοχος είναι υπεράνω υποψίας

Μια από τις πιο σοβαρές συνέπειες είναι η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). Έρευνες έχουν δείξει ότι το 40,5% των κοριτσιών και το 27,6% των αγοριών εμφανίζουν συμπτώματα PTSD κατά τη στιγμή που εκφοβίζονται.

Το μαρτύριο αυτών των ατόμων μπορεί μερικές φορές να τα ακολουθεί και στη μετέπειτα ζωή τους. Αυτό μπορεί να πυροδοτηθεί απλώς και μόνο από τη μνήμη του περιστατικού εκφοβισμού ή από συναφή ερεθίσματα, όπως η επίσκεψη στο σχολείο τους ως ενήλικες ή η συνάντηση με τον θύτη τους σε διαφορετικό περιβάλλον.

Εμπιστοσύνη και αυτοεκτίμηση

Ενώ τα άτομα με σοβαρή κατάθλιψη, άγχος ή διαταραχή μετατραυματικού στρες μπορεί πράγματι να αναζητήσουν βοήθεια και να ανακαλύψουν ότι ο εκφοβισμός μπορεί να έπαιξε ρόλο στα προβλήματα ψυχικής υγείας τους, για πολλούς άλλους ανθρώπους τα σημάδια είναι πιο ανεπαίσθητα.

Η αυτοεκτίμηση είναι μια πτυχή που αποτελεί τόσο παράγοντα κινδύνου όσο και συνέπεια του εκφοβισμού.

Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς ότι τα παιδιά που υφίστανται επαναλαμβανόμενο εκφοβισμό στο σχολείο, σε μια εποχή που βρίσκονται ακόμη στη διαδικασία ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους, θα μπορούσαν να υποστούν σοβαρή και διαρκή μείωση της αυτοεκτίμησης.

Από την άλλη πλευρά, η υψηλή αυτοεκτίμηση έχει συνδεθεί με τον εκφοβισμό των άλλων. Ωστόσο, η επίδραση αυτή φαίνεται να μετριάζεται από άλλους παράγοντες – η υψηλή αυτοεκτίμηση συνδέεται με υψηλά ποσοστά εκφοβισμού μόνο σε σχολεία που οι μαθητές θεωρούν ότι έχουν άσχημο κλίμα.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο θυμός, ο οποίος αποτελεί προϋπόθεση της επιθετικότητας και έχει συνδεθεί τόσο με τη θυματοποίηση όσο και με τη διάπραξη εκφοβισμού.

Διαβασε ακομα

Αυτοκτόνησε 10χρονος μετά από φρικτό bullying: Τον κορόιδευαν για τα γυαλιά και τα δόντια του

Για τους εκφοβιστές, είναι καλά αναγνωρισμένο ότι, πίσω από την καταχρηστική συμπεριφορά τους, κρύβεται η πρόθεση να πληγώσουν ένα άλλο άτομο – συνήθως υποκινούμενοι από αρνητικά συναισθήματα όπως η επιθετικότητα, ο θυμός και η εχθρικότητα.

Όμως ο επαναλαμβανόμενος εκφοβισμός μπορεί επίσης να κάνει τα θύματα πιο θυμωμένα, γεγονός που με τη σειρά του διατηρεί τον κύκλο του εκφοβισμού.

Η κύρια διαφορά μεταξύ των εκφοβιστών και των θυμάτων είναι ότι οι εκφοβιστές παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα προληπτικής επιθετικότητας (συμπεριφορά που προσδοκά ανταμοιβή), ενώ τα θύματα παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα αντιδραστικής επιθετικότητας (θυμός ως απάντηση σε μια απειλή).

Το bullying μπορεί επίσης να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας, κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών, κοινωνική απόσυρση και σοβαρά προβλήματα εμπιστοσύνης.

Για πολλά θύματα που προσπαθούν να ξεπεράσουν την εμπειρία, η απώλεια της εμπιστοσύνης είναι ίσως η πιο δύσκολη συνέπεια.

Αλλά αν κανείς δεν σε υποστηρίξει τη στιγμή που εκφοβίζεσαι, αρχίζεις να χάνεις την εμπιστοσύνη στους συνομηλίκους σου – και αυτό μπορεί να είναι για όλη σου τη ζωή.

Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι οι συνέπειες του εκφοβισμού συχνά συνδέονται μεταξύ τους. Με άλλα λόγια, η χαμηλή αυτοεκτίμηση σχετίζεται με την κατάθλιψη, η κατάθλιψη σχετίζεται με τον αυτοκτονικό ιδεασμό κ.ο.κ.

Τέτοιες σχέσεις οδηγούν τα θύματα να βιώσουν όχι μία, αλλά πολλαπλές επιπτώσεις του εκφοβισμού κατά τη διάρκεια της περιόδου θυματοποίησής τους και στην ενήλικη ζωή τους.

Διαβασε ακομα

Η Beyoncé δεχόταν bullying μικρή κι η μητέρα της συμβουλεύει τους γονείς

Αντιμετώπιση του παρελθόντος

Τι πρέπει λοιπόν να κάνεις αν ξαφνικά συνειδητοποιήσεις ότι οι εξάρσεις θυμού ή η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι αποτέλεσμα εκφοβισμού που συνέβη πριν από δεκαετίες;

Μια επιλογή είναι η ψυχοθεραπεία με συζήτηση ή η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. Η τελευταία περιλαμβάνει την εκπαίδευση του εαυτού σου για να αλλάξεις τη σκέψη και τη συμπεριφορά σου, αντιμετωπίζοντας για παράδειγμα την αρνητική σκέψη, την κοινωνική φοβία ή τη χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Όσον αφορά τον θυμό, διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι οι τεχνικές επανορθωτικής δικαιοσύνης – μια διαμεσολάβηση μεταξύ του θύματος και του δράστη με ταυτόχρονη προώθηση της συζήτησης και της συγχώρεσης – θα μπορούσαν να βοηθήσουν.

Ωστόσο, τέτοιες πρακτικές μπορούν να ωφελήσουν τα θύματα και τους θύτες αντίστοιχα μόνο αν εφαρμοστούν σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, όπως το σχολείο, από ένα εκπαιδευμένο μέλος του προσωπικού.

Ορισμένα άτομα αναλαμβάνουν με δική τους πρωτοβουλία να αντιμετωπίσουν τον θύτη ή το θύμα τους στην ενήλικη ζωή και είτε να ζητήσουν συγγνώμη για τη συμπεριφορά τους στο παρελθόν είτε να αναζητήσουν απαντήσεις για τη θυματοποίησή τους.

Ωστόσο, πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι μια τέτοια συνάντηση μπορεί να έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι εκφοβιστές συχνά διατηρούν μια επιθετική συμπεριφορά και στην ενήλικη ζωή.

Επομένως, η θεραπεία ή η συμβουλευτική είναι συνήθως πολύ καλύτεροι τρόποι αντιμετώπισης των συνεπειών.

Ίσως το πιο σημαντικό πράγμα για να ξεπεράσεις τις τραυματικές εμπειρίες εκφοβισμού είναι να σταματήσεις να κατηγορείς τον εαυτό σου. Έχουν υπάρξει πολυάριθμες μελέτες που δείχνουν ότι αυτό είναι πολύ συνηθισμένο και αποτέλεσμα λανθασμένα αναπτυγμένων αντιλήψεων.

Για παράδειγμα, είναι καλά τεκμηριωμένο ότι τα υπέρβαρα παιδιά υφίστανται υψηλότερα επίπεδα εκφοβισμού από τα υπόλοιπα.

Διαβασε ακομα

«Δεχόταν bullying, μού είπαν καλά έκανε και αυτοκτόνησε» λέει η αδερφή της 17χρονης στην Κρήτη

Τα άτομα αυτά μπορεί να θεωρούν τη σωματική τους μάζα ή την ανικανότητά τους να «υπερασπιστούν τον εαυτό τους» ως τον λόγο που τα κορόιδευαν.

Εάν αυτά τα θύματα δεν αποδεχτούν την ατομικότητά τους και δεν σταματήσουν να αυτοκατηγορούνται, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να επουλωθούν οι πληγές.

Το να πέσεις θύμα εκφοβισμού ως παιδί στο σχολείο, το οποίο αποτελεί ένα τόσο μεγάλο μέρος του κόσμου ενός ατόμου, είναι σαφώς μια τραυματική εμπειρία – δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μπορεί να αφήσει μόνιμα σημάδια.

Ευτυχώς, υπάρχει άφθονη βοήθεια εκεί έξω. Και ακόμη και αν δεν θέλεις να ξεκινήσεις να κάνεις ψυχοθεραπεία, απλώς και μόνο ο εντοπισμός των αρνητικών μοτίβων σκέψης και συμπεριφοράς που μπορεί να έχει προκαλέσει ο εκφοβισμός μπορεί τελικά να σε βοηθήσει να τα αλλάξεις και να προχωρήσεις παρακάτω.

Με πληροφορίες από The Conversation