Στη σφαγή της Πλατείας Τιενανμέν στην Κίνα, την 4η Ιουνίου του 1989, λίγοι ήταν οι διαδηλωτές-φοιτητές που αποχώρησαν. Οι περισσότεροι έμειναν πίσω από τα φλεγόμενα οδοφράγματα και περίμεναν τους πάνοπλους στρατιώτες, οι οποίοι κατόπιν εντολών της κινεζικής κυβέρνησης, ξεκίνησαν μια ανελέητη επίθεση στους διαμαρτυρόμενους.

Πέρα όμως από το μακελειό, η ανθρωπότητα έχει να θυμάται και μια βαθιά ηρωϊκή πράξη από εκείνη την ημέρα. Πρωταγωνιστής ένας νεαρός που πρόταξε κυριολεκτικά τα στήθη του μπροστά στα τανκς.

Το χρονικό της Τιεν Αν Μεν

Η αντίστροφή μέτρηση προς τη μεγάλη σφαγή ξεκίνησε ουσιαστικά από το 1976 όταν πέθανε ο «μεγάλος τιμονιέρης» της Κίνας, Μάο Τσετούνγκ. Οι διάδοχοί του συνέχισαν με γοργά βήματα αυτό που εκείνος είχε ξεκινήσει δειλά – δειλά: ένα άνοιγμα της οικονομίας προς τις αγορές. Κεντρικό πρόσωπο σε αυτήν τη νέα προσπάθεια ήταν ο Ντεγκ Σιάο Πινγκ, ο οποίος στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές του 1980 έχτισε αυτό που αργότερα ονομάστηκε «οικονομικό θαύμα της Κίνας».

Αυτό που δεν έκανε ήταν να δώσει (παράλληλα με τις οικονομικές ελευθερίες) πολιτικές ελευθερίες. Ο λαός, ωστόσο, «έβραζε» και ζητούσε μεταρρυθμίσεις. Φοβούμενος τα χειρότερα, ο Ντεγκ Σιάο Πινγκ επέλεξε το δρόμο των εκκαθαρίσεων προκειμένου να ελέγξει την κατάσταση. Η πιο ηχηρή κίνησή του ήταν να αποπέμψει από τη θέση του τον γενικό γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Χου Γιαομπάνγκ ο οποίος έκανε σημαντικές μεταρρυθμίσεις και είχε κερδίσει την εκτίμηση του λαού, καθώς στο πρόσωπό του έβλεπε τον άνθρωπο που θα μπορούσε να φέρει την αλλαγή και στο κομμάτι των πολιτικών μεταρρυθμίσεων.

Στις 15 Απριλίου του 1989 ο Χου Γιαομπάνγκ πέθανε. Μετά την πρώτη «παγωμάρα», οι Κινέζοι άρχισαν να οργανώνονται προκειμένου να αντιδράσουν μαζικά στην καταπίεση και στην πολιτική φίμωση. Η «φωτιά» άναψε στις 22 Απριλίου. Εκείνη την ημέρα δεκάδες χιλιάδες φοιτητές συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Τιεν Αν Μεν προκειμένου να διαμαρτυρηθούν. Το καθεστώς επέλεξε να τους αφήσει ελπίζοντας πως η κατάσταση θα εκτονωθεί.

Αυτό που έγινε, ωστόσο, ήταν ακριβώς το αντίθετο. Οι φοιτητές στην πλατεία κάθε μέρα πολλαπλασιάζονταν ενώ μέσα στις επόμενες ημέρες διαδηλώσεις πραγματοποιούνταν σε περισσότερες από 400 πόλεις της Κίνας.

Το μακελειό των φοιτητών και ο άνδρας-σύμβολο

Στις 20 Μαΐου κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος. Αυτό ήταν το σημάδι πως ο χρόνος των φοιτητών τελειώνει. Ίσως ήταν κι ένα σινιάλο προκειμένου να διαλυθούν ειρηνικά οι διαδηλώσεις. Στις 3 Ιουνίου οι πολίτες ενημερώθηκαν να παραμείνουν στα σπίτια τους. Αυτό ήταν η προειδοποιητική βολή. Μια ημέρα σαν σήμερα, ξημερώματα της 4ης Ιουνίου 1989, άρματα μάχης και 300.000 στρατιώτες περικύκλωσαν την πλατεία.

Τα πεζοπόρα τμήματα και τα άρματα μάχης εισέβαλαν με μανία στην πλατεία. Σύμφωνα με το καθεστώς οι νεκροί ήταν 218 διαδηλωτές, 23 αστυνομικοί και 10 στρατιώτες. Σύμφωνα με τους φοιτητές, οι νεκροί ήταν περίπου 3000, ενώ ο Ερυθρός Σταυρός της Κίνας έκανε λόγο για 2.400 νεκρούς. Η αλήθεια (όπως συμβαίνει συνήθως) βρίσκεται κάπου στη μέση. Δυτικές πηγές έκαναν λόγο για 300 με 1000 νεκρούς, ωστόσο μέχρι και σήμερα, δεν υπάρχει επίσημος αριθμός θυμάτων.

Οι αρχές συνέλαβαν χιλιάδες διαδηλωτές. Κάποιοι από αυτούς εκτελέστηκαν, άλλοι πέθαναν στις φυλακές. Υπάρχουν και εκείνοι, ωστόσο, που κατάφεραν και διέφυγαν σε χώρες της Δύσης.

Την 5η Ιουνίου, την επομένη, δηλαδή, της μεγάλης σφαγής, στη βόρεια πλευρά της πλατείας, εμφανίστηκε ένας άνδρας ο οποίος φορούσε άσπρο πουκάμισο και μαύρο παντελόνι, ενώ στα χέρια του κρατούσε σακούλες με ψώνια. Μπροστά του βρίσκονται τέσσερα άρματα μάχης, το ένα πίσω από το άλλο.

Ξαφνικά ο άνδρας πηγαίνει στη μέση της πλατείας και κάνει νόημα με το χέρι του στο προπορευόμενο άρμα. Το τανκ φαίνεται σαν να κόβει ταχύτητα και προσπαθεί να αλλάξει πορεία. Τότε γίνεται το εκπληκτικό. Ο άνδρας αλλάζει και αυτός θέση και κόβει ξανά την πορεία του άρματος το οποίο επιχειρεί να αλλάξει ξανά πορεία, όμως, και πάλι βρίσκει μπροστά του τον άνδρα.

Έτσι ο οδηγός του άρματος σταματάει και σβήνει τη μηχανή. Εκτός από το πρώτο άρμα μάχης, σταμάτησαν και τα τρία που βρίσκονταν πίσω από αυτό.

Όταν τα άρματα σταμάτησαν ο άνδρας ανέβηκε στο πρώτο από αυτά και φάνηκε σαν να λέει κάτι στο πλήρωμα. Μετά από αυτό, κατέβηκε και έκανε νόημα να προχωρήσουν! Όταν τα τανκς έβαλαν ξανά μπροστά τις μηχανές, ο άνδρας μπήκε και πάλι μπροστά τους προκειμένου να τους κόψει τον δρόμο.

Τότε εμφανίστηκαν από το «πουθενά» δυο άνδρες με γαλάζια ρούχα, οι οποίοι «συνόδευσαν» τον άνδρα μακριά από τον δρόμο προκειμένου να συνεχίζουν τα τανκς την πορεία τους.

Κανείς δεν έμαθε ποτέ ποιος ήταν ο άνδρας που σταμάτησε με το σώμα του την ίλη των αρμάτων μάχης. Κάποιοι είπαν πως ήταν ο 19χρονος φοιτητής Ουάνγκ Ουεϊλίν, αλλά χωρίς να υπάρχει έστω και ένα στοιχείο που να το επιβεβαιώνει. Το ίδιο το κινεζικό καθεστώς, άλλωστε, σε εσωτερική αλληλογραφία που βρέθηκε στα χέρια του Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με έδρα το Χονγκ Κονγκ, φαινόταν να αγωνιά προκειμένου να μάθει περισσότερα για εκείνον τον άνθρωπο και κυρίως αν ήταν ζωντανός ή αν βρισκόταν σε κάποια φυλακή του καθεστώτος.

Η πιο διάσημη φωτογραφία της εξέγερσης (κεντρική του άρθρου), τραβήχτηκε με τηλεφακό από τον φωτογράφο του Associated PressΤζεφ Ουάιντενερ (Jeff Widener) από απόσταση 800 μέτρων. Ο Ουάιντενερ βρισκόταν εκείνη την ώρα στον έκτο όροφο ενός ξενοδοχείου δίπλα στην Τιεν Αν Μεν.

Στην αρχή, ο Widener ενοχλήθηκε από τον άνδρα που μπήκε στο πλάνο του. Δεν ήξερε τότε ότι επρόκειτο να τραβήξει μία από τις πιο εμβληματικές φωτογραφίες στην ιστορία.

«Δεν καταλάβαινα τι συμβαίνει μέχρι που ξεδιάλυνε το πεδίο μπροστά μου και κατάλαβα την ιστορική σημασία του γεγονότος» είπε χαρακτηριστικά ο ίδιος.