Οι αρχαιολόγοι που ερευνούν έναν τάφο ηλικίας περίπου 5.000 ετών στη νοτιοδυτική Ισπανία λένε ότι οι γυναίκες που αναπαύτηκαν εκεί, είχαν θαφτεί με έναν εκπληκτικό αριθμό λευκών χαντρών που θα είχαν συνδεθεί μεταξύ τους για να σχηματίσουν περίτεχνα, λαμπερά ρούχα.

Οι χάντρες εμφανίζονται τακτικά στα αρχαιολογικά αρχεία ως μορφή στολισμού, νομίσματος και κοινωνικής ανταλλαγής.

Εξαιρετικοί δείκτες της τεχνολογίας, της κοινωνικής οργάνωσης, των τρόπων ανταλλαγής, ακόμη και των πεποιθήσεων, οι χάντρες αποτελούν από μόνες τους αντικείμενο έρευνας. Τα ευρήματα μεταξύ 2010 και 2011 στον θολωτό τάφο Montelirio, μέρος της μεγα-περιοχής Valencina της Εποχής του Χαλκού, στη νοτιοδυτική Ισπανία, αποκάλυψαν αυτό που ισοδυναμεί με τη μεγαλύτερη συλλογή χαντρών που έχει τεκμηριωθεί ποτέ σε μία μόνο ταφή.

Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι η συλλογή περιείχε 270.769 στρογγυλές χάντρες κατασκευασμένες κυρίως από όστρακα, για την κατασκευή των οποίων θα χρειάζονταν 10 άτομα που εργάζονταν οκτώ ώρες την ημέρα επί 206 ημέρες, δηλαδή περίπου επτά μήνες. Στην εκτίμηση αυτή δεν περιλαμβάνεται ο χρόνος που θα χρειαζόταν για τη συλλογή των κοχυλιών που μοιάζουν με χτένια από την ακτή.

«Πιστεύουμε ότι οι χάντρες αποτελούσαν τελετουργικό ένδυμα που φορούσαν αυτές οι γυναίκες, οι οποίες ήταν πολύ σημαντικές κοινωνικά ή θρησκευτικά, σε ειδικές περιστάσεις ή ειδικές τελετές», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Leonardo García Sanjuán, καθηγητής προϊστορίας στο Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης. «Αυτά τα πράγματα πρέπει να ήταν αρκετά βαριά. Δεν ήταν κάτι που φορούσαν στην καθημερινή τους ζωή».

Πρόσθεσε ότι πολλά από τα όστρακα μπορεί να φαίνονταν ιριδίζοντα, επειδή ορισμένα από αυτά διατηρούσαν ακόμη ένα εφέ μαργαριταριού.

Μια ολοκληρωμένη ανάλυση της συλλογής των χαντρών ρίχνει φως στην τρομερή θέση των γυναικών στην κοινωνία που ζούσε κάποτε στην τοποθεσία Valencina, σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science Advances.

Επίσημο φόρεμα διακοσμημένο με χάντρες

Η ομάδα βρήκε την πλειονότητα των χαντρών σε έναν μεγάλο θάλαμο του τάφου Montelirio, ο οποίος περιείχε τα λείψανα 20 ατόμων, συμπεριλαμβανομένων 15 γυναικών και πέντε ατόμων των οποίων το φύλο δεν προσδιορίστηκε. Ένας μικρότερος θάλαμος όπου είχαν ταφεί δύο γυναίκες περιείχε επίσης χάντρες.

Οι ανασκαφείς έφερναν στο φως χάντρες εδώ και χρόνια στον τάφο, αλλά η μελέτη αυτή αποτελεί την πρώτη φορά που η συλλογή αναλύεται στο σύνολό της. Οι ερευνητές εντόπισαν αυτό που πιστεύουν ότι είναι χάντρες με κλωστή που θα μπορούσαν να έχουν σχηματίσει δύο ολόσωμους χιτώνες με χάντρες, φούστες και άλλα ρούχα ή υφάσματα απροσδιόριστου σχήματος.

Η συν-συγγραφέας της μελέτης Marta Díaz-Guardamino, αναπληρώτρια καθηγήτρια αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Durham του Ηνωμένου Βασιλείου, δήλωσε ότι πολλές από τις χάντρες φαίνονταν ευθυγραμμισμένες σε σειρές που κάλυπταν μεγάλες περιοχές των σωμάτων, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι χάντρες σχημάτιζαν κάποιο είδος ενδυμασίας. Υπολείμματα φυτών μέσα στις οπές των χαντρών υποδηλώνουν επίσης τη χρήση κλωστής, πρόσθεσε.

«Νομίζω ότι οι προσπάθειες για την παραγωγή αυτών των χιτώνων με χάντρες ξεπερνούν κατά πολύ εκείνες που απαιτούνται για την παραγωγή ενός ενδύματος υψηλής ραπτικής για το κόκκινο χαλί σήμερα», δήλωσε στο CNN. «Θα χρειάζονταν πολύ περισσότερες ώρες και άνθρωποι που θα επενδύονταν στην παραγωγή των χαντρών. Πράγματι, θα επρόκειτο, συνολικά, για μια επιχείρηση εντελώς διαφορετικής κλίμακας που δεν έχει ακόμη παραλληλισμούς στον κόσμο».

Ορισμένες από τις κυκλικές χάντρες είχαν φυλαχθεί από τους ερευνητές σε βάζα αποθήκευσης, ενώ άλλες ήταν εγκλωβισμένες σε μεγάλα κομμάτια ιζήματος που είχαν ανασκαφεί από τον τάφο.

Η ομάδα καθάρισε, ζύγισε, ποσοτικοποίησε, μέτρησε και μελέτησε τις χάντρες, οι οποίες ήταν αρκετά ομοιόμορφες σε μέγεθος και σχήμα, για να κατανοήσει πώς και γιατί κατασκευάστηκαν, δήλωσε ο García Sanjuán.

«Θα ήταν εξαιρετικά λαμπερές κάτω από το φως του ήλιου και αυτό θα ήταν ένα πολύ ισχυρό αποτέλεσμα για να βλέπεις αυτές τις γυναίκες να στέκονται μπροστά σε ένα πλήθος και να εκτελούν τις όποιες τελετουργίες ήταν υπεύθυνες για την εκτέλεσή τους», πρόσθεσε.

Η σύνδεση με την «Κυρία από Ελεφαντόδοντο»

Ο τάφος του Montelirio χτίστηκε πριν από περίπου 4.875 χρόνια και χρησιμοποιήθηκε για 100 έως 200 χρόνια. Ο τάφος απέχει περίπου 100 μέτρα από εκείνον της «Κυρίας από Ελεφαντόδοντο», τα σκελετικά λείψανα της οποίας βρέθηκαν θαμμένα μαζί με έναν χαυλιόδοντα ελέφαντα, μια χτένα από ελεφαντόδοντο, ένα κρυστάλλινο στιλέτο, ένα τσόφλι αβγού στρουθοκαμήλου και ένα στιλέτο από πυριτόλιθο με ένθετο κεχριμπάρι και άλλα πολύτιμα αντικείμενα.

Αρχικά, οι επιστήμονες θεώρησαν ότι τα λείψανα ανήκαν σε άνδρα, αλλά μια μελέτη του Ιουλίου 2023 που χρησιμοποίησε μια νέα μοριακή μέθοδο που περιλαμβάνει ένα πεπτίδιο ειδικού φύλου που ονομάζεται αμελογενίνη αποκάλυψε ότι ο Άνθρωπος του Ελεφαντόδοντου ήταν στην πραγματικότητα γυναίκα. Ο García Sanjuán συνέγραψε την έκθεση με συναδέλφους του από το Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης και το Πανεπιστήμιο της Βιέννης.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν την ίδια τεχνική για να ταυτοποιήσουν το φύλο των περισσότερων λειψάνων στον τάφο του Montelirio, δήλωσε ο García Sanjuán, προσθέτοντας ότι ο τάφος πιθανότατα χτίστηκε από ανθρώπους που σέβονταν και ισχυρίζονταν ότι κατάγονταν από την Κυρία από Ελεφαντόδοντο. Δυστυχώς, η ομάδα δεν μπόρεσε να πάρει υψηλής ποιότητας δείγματα αρχαίου DNA από τα λείψανα για να καταλάβει πώς τα άτομα που θάφτηκαν εκεί μπορεί να σχετίζονται.

Η «Κυρία από Ελεφαντόδοντο» δεν θάφτηκε αρχικά με χάντρες, αν και αργότερα προστέθηκαν αρκετές στον τάφο της, πρόσθεσε ο García Sanjuán.

11 λεπτά ανά χάντρα

Στο πλαίσιο της μελέτης, ο συν-συγγραφέας του García Sanjuán, Samuel Ramirez-Cruzado, του Πανεπιστημίου της Σεβίλλης, προσπάθησε να φτιάξει χάντρες χρησιμοποιώντας τους ίδιους τύπους κοχυλιών και εργαλείων που ήταν διαθέσιμα εκείνη την περίοδο. Η διάρκεια του χρόνου εξαρτήθηκε από τον τύπο και το πάχος του κοχυλιού.

Κατά μέσο όρο του πήρε 55 λεπτά. Ωστόσο, οι συγγραφείς της μελέτης σκέφτηκαν ότι οι τεχνίτες που έφτιαχναν τις χάντρες εκείνη την εποχή θα ήταν πιο ειδικευμένοι από τους σημερινούς αρχαιολόγους. Με εξάσκηση, η ομάδα υπολόγισε ότι μια μεμονωμένη χάντρα θα χρειαζόταν 11 λεπτά για να φτιαχτεί από έναν τεχνίτη.

Η κατασκευή των εκατοντάδων χιλιάδων χαντρών που βρέθηκαν στον τάφο του Montelirio απαιτούσε σημαντικό χρόνο και εργασία – παρόμοια με αυτή που απαιτείται για την κατασκευή ενός μεγαλιθικού μνημείου όπως το Στόουνχεντζ, δήλωσε ο García Sanjuán.

«Αυτό σημαίνει ότι αυτή η κοινωνία είχε τους πόρους στη διάθεσή της για να αποσπάσει τους ανθρώπους από την πρωτογενή παραγωγή τροφίμων για να εργαστούν πάνω σε αυτό», εξήγησε.

«Αυτές οι γυναίκες ήταν πολύ σημαντικές, κοινωνικά σημαντικές, διαφορετικά δεν θα είχε αφιερωθεί σε αυτές μια τέτοια επένδυση εργασίας. Και όχι μόνο αυτό, αλλά αυτές οι γυναίκες είχαν τη δυνατότητα να πάρουν μαζί τους στον τάφο αυτά τα πολύ ακριβά, πολύ ακριβά κοστούμια».

Ο Andrew Jones, καθηγητής αρχαιολογίας και κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα, δήλωσε ότι ο χώρος ήταν «εξαιρετικά σημαντικός» και συμφώνησε ότι η συλλογή χαντρών ήταν η μεγαλύτερη τεκμηριωμένη κρύπτη στην προϊστορία.

«Βλέπουμε λίγο-πολύ ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής Εποχής και της Εποχής του Χαλκού στην Ευρώπη, αλλά αυτός ο τόπος ταφής είναι σημαντικός για την ασυνήθιστη μεταχείριση των γυναικών», δήλωσε ο Jones. «Υπήρχαν σαφώς διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες και οι γυναίκες τιμούνταν στην ταφή, αλλά είναι δύσκολο να πούμε αν αυτό αντανακλάται στην κοινωνική δομή».

Διαβασε ακομα

Πώς οι αρχαίοι έχτισαν αυτό το πέτρινο μνημείο που ζυγίζει όσο δύο jumbo jets

Ο García Sanjuán δήλωσε ότι ήθελε να διερευνήσει αν η κοινωνία στη Valencina ήταν μητριαρχική κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μια εποχή κατά την οποία μια πιο ιεραρχική κοινωνία είχε αρχίσει να αναδύεται στην Ευρώπη.

«Η μητριαρχία υπήρξε μια πολύ αμφιλεγόμενη έννοια στην ιστορία και την ανθρωπολογία, αλλά είμαι αρκετά πρόθυμος τώρα να την αντιμετωπίσω κατά μέτωπο, επειδή νομίζω ότι δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι βλέπουμε επανειλημμένα αυτές τις περιπτώσεις αυτή την εποχή, μεταξύ 2900 και 2600 (χρόνια π.Χ.) όλων αυτών των σπουδαίων, πολύ, πολύ υψηλών, ισχυρών γυναικών».